گروه دریاپایه - مهدی بیرانوند روژمان - انزلی، نخستین و تنها نامی نیست که برای این «شهربندر» در طول تاریخ به کار رفته است. در روزگار پادشاهی دودمان پهلوی (از ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷) اسم آن به «بندر پهلوی» یا پهلوی ملقب شده بود ولی پس از انقلاب ۱۳۵۷ نام این بندر به نام پیشین خود، انزلی بازگردانده شد. خلیج انزلی از دیرباز محلی امن برای پهلوگرفتن کشتی‌های بزرگ تجاری و ماهیگیری بوده است.

قابل قبول‌ترین واژه برای «انزلی»
از میان تعریف‌های مختلف که دربارهٔ واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبول‌ترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی، لنگرگاه است. نام این منطقه که صاحب یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های جهان «تالاب انزلی» است به زمانی قبل از آغاز شهرنشینی در این منطقه بازمی‌گردد؛ زیرا پیدایش جزیره و تالاب در این منطقه از قدمتی ۱۵۰۰۰ ساله برخوردار است. باشندگان انزلی را «انزلی چی» به معنی اهل انزلی خطاب می‌کنند. در برهان قاطع جسته و گریخته به چند واژه گیلکی اشاره شده است که از لحاظ دگردیسی واژه می‌توانند قابل توجه باشند: پسوند «-چه» که همان «-یج» امروزین در زبان‌های حاشیه دریای خزر است و پسوندی است برای انتساب به محل (مانند «یوشیج» - «اهل یوش»). اگرچه در تمامی نقاط شمالی ایران امروزه همان «-یج» به کار می‌رود اما پسوند «-چی» نیز در اصطلاح معروف «انزلی چی» (اهل انزلی) می‌تواند از همین ریشه باشد. ریشه این پسوند از «چیت» باستانی ایران است که در زبان فارسی به صورت «-زی» درآمده است (مانند: «رازی» - اهل ری، منسوب به شهر ری) جغرافی‌دانان بر این باورند، که انزلی جایی است که سه سوی آن، آب و یک سوی آن، خشکی است. هم رسته این واژه، واژگان دیگری نیز وجود دارد که آخرشان به «ج» ختم می‌شود و می‌توان گفت که انزلی در اصل «انزلیج» بوده و انزلیج واژه‌ای گیلکی و به معنای اسکله‌ای بوده است، که بر کناره رودخانه برای پهلو گرفتن کرجی‌ها می‌ساختند و واژه انزلی چی برگرفته از واژه انزلیج است.  بندر انزلی در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریا منهای ۲۶ متر است. بندرانزلی از شمال با دریای خزر از جنوب با شهرستان صومعه‌سرا و شهرستان رشت، از شرق با شهرستان خمام و از غرب با شهرستان رضوانشهر همسایه است.
 «شهربندرانزلی» در ناحیه‌ای یک‌سره جلگه‌ای به صورت طولی و در کرانه دریای خزر واقع شده است و آب‌وهوایی مرطوب دارد. بخشی از محیط زیست طبیعی این شهرستان را دریا(۴۴ کیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اکوسیستم ارزشمند تالاب انزلی تشکیل می‌دهد. نام انزلی به پیشینه تاریخی‌اش در بیش‌تر شهرهای اروپایی شناخته شده است. فاصله مرکز شهر بندر انزلی تا تهران ۳۸۰ کیلومتر، تا مرکز استان ۴۰ کیلومتر و تا نزدیک‌ترین فرودگاه ۳۵ کیلومتر است.
میزان بارش شهرستان بسیار بالا بوده چندان که سالانه میانگین ۱۸۹۲ میلی‌متر بارندگی دارد بیش‌ترین بارش در ماه‌های شهریور و مهر با ۴۴۰/۹ میلی‌متر گزارش گردیده است. میزان رطوبت نسبی سالانه به‌طور میانگین حدود ۷۱ تا ۹۷ درصد و درجه حرارت محیط زیست میان ۳/۵ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد در نوسان بوده است.

نقش «شهربندرانزلی» در کریدور شمال - جنوب
«شهربندرانزلی» به دلیل واقع شدن در کریدور شمال به جنوب از اهمیت فوق‌العاده ای در حمل و نقل دریایی کشور برخوردار است و از همین رو سازمان بنادر و دریانوردی همواره نگاه ویژه‌ای به این بندر مهم و استراتژیک داشته است. این بندر یکی از بنادر فعال در بین کشورهای حاشیه دریای خزر و از مهم ترین بنادر شمالی کشور محسوب می‌گردد. 

برتری «شهربندرانزلی» و منطقه آزاد آن نسبت به دیگر مناطق آزاد ایران
در مقایسه با دیگر مناطق آزاد ایران، منطقه آزاد انزلی از برخی برتری‌ها بهره‌مند است. اولین و مهم‌ترین برتری، موقعیت جغرافیایی و دسترسی‌های آبی آن است که این منطقه رابه یکی از کانون‌های اصلی برای تجارت با کشورهای حوزه دریای خزر و فراتر از آن تبدیل می‌کند. این موقعیت، انزلی را به عنوان یک مسیر استراتژیک برای دسترسی به بازارهای بین‌المللی مطرح می‌سازد. ‌علاوه بر این، تمرکز بر توسعه زیرساخت‌های گردشگری و تفریحی در منطقه آزاد انزلی، این منطقه را از دیگر مناطق آزاد ایران که بیشتر بر جنبه‌های صنعتی و تجاری تمرکز دارند، متمایز می‌کند. امکانات تفریحی نظیر پارک‌های ساحلی، مراکز خرید مدرن و هتل‌های لوکس، منطقه آزاد انزلی را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است، که این امر نیز به نوبه خود به افزایش تقاضا برای خدمات و کالاها و در نتیجه رونق اقتصادی منطقه کمک می‌کند. فرصت‌های سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد انزلی به دلیل تسهیلات و معافیت‌های مالیاتی و گمرکی متنوع، در مقایسه با دیگر مناطق آزاد، از جذابیت بالایی برخوردار است. این امتیازات به همراه پتانسیل بالای بازار داخلی و خارجی، منطقه آزاد انزلی را به مکانی ایده‌آل برای سرمایه‌گذارانی تبدیل کرده است که به دنبال فرصت‌های پرسود در حوزه‌های مختلف از جمله صن عت، تجارت، گردشگری و خدمات هستند.‌ تاثیر منطقه آزاد انزلی بر اقتصاد منطقه و کشور قابل توجه است. این منطقه به عنوان محرکی برای رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و جذب سرمایه‌گذاری عمل کرده و به تقویت روابط تجاری بین‌المللی کمک می‌کند. همچنین، توسعه گردشگری در منطقه آزاد انزلی، ضمن افزایش درآمدهای ارزی، به تبلیغ فرهنگ و طبیعت غنی ایران در سطح بین‌المللی نیز کمک می‌کند.
منطقه آزاد انزلی با برخورداری از موقعیت استراتژیکی جغرافیایی، دسترسی‌های چندگانه، تسهیلات و امتیازات ویژه، به عنوان یکی از پرپتانسیل‌ترین مناطق آزاد ایران در عرصه‌های تجاری و گردشگری مطرح است. این منطقه نه تنها در مقایسه با دیگر مناطق آزاد کشور از مزایای رقابتی برخوردار است بلکه به عنوان یک مرکز استراتژیک برای دسترسی به بازارهای بین‌المللی، موقعیتی کلیدی در توسعه اقتصادی ایران ایفا می‌کند. توسعه و تقویت هر چه بیشتر زیرساخت‌ها، تسهیل فرایندهای کسب‌وکار و افزایش جذابیت‌های گردشگری می‌تواند منطقه آزاد انزلی را به یکی از مهم‌ترین مقاصد اقتصادی و توریستی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کند. این امر نه تنها به رشد اقتصادی منطقه و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید کمک خواهد کرد، بلکه در بلندمدت، تاثیر مثبتی بر توسعه پایدار و ارتقای سطح زندگی جامعه محلی و منطقه‌ای خواهد داشت.
اهمیت موقعیت استراتژیک «شهربندرانزلی»
«شهربندرانزلی» به دلیل موقعیت جغرافیایی خود از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این بندر در نزدیکی مرزهای آبی با کشورهای همسایه از جمله روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان قرار دارد. این نزدیکی به مرزهای آبی باعث می‌شود که بندر انزلی به عنوان یکی از دروازه‌های اصلی تجاری ایران با کشورهای حاشیه دریای خزر شناخته شود. بندر انزلی به عنوان یک پل ارتباطی بین‌المللی عمل می‌کند و امکان تبادل کالا و خدمات بین ایران و سایر کشورهای منطقه را فراهم می‌آورد. این بندر با داشتن زیرساخت‌های مناسب برای بارگیری و تخلیه کالا، می‌تواند نقش مهمی در افزایش حجم تجارت بین‌المللی ایران ایفا کند. همچنین، بندر انزلی یکی از اعضای اتحادیه بنادر کشورهای حاشیه دریای خزر است که این موضوع نیز بر اهمیت آن می‌افزاید. بندر انزلی نقش مهمی در اقتصاد منطقه‌ای ایفا می‌کند. این بندر با ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه گیلان، به توسعه اقتصادی این استان کمک شایانی می‌کند. همچنین، بندر انزلی به عنوان یک نقطه ترانزیتی مهم برای کالاهای وارداتی و صادراتی ایران عمل می‌کند که این موضوع نیز به نوبه خود به اقتصاد کشور کمک می‌کند.
«شهربندرانزلی» به دلیل اهمیت استراتژیک خود همواره مورد توجه دولت و نهادهای مرتبط بوده و توسعه زیرساخت‌های آن از اولویت‌های اصلی محسوب می‌شود. این توسعه شامل بهبود امکانات بندری، توسعه جاده‌ها و راه‌آهن‌های منتهی به بندر و همچنین افزایش ظرفیت بارگیری و تخلیه کالاها می‌شود. این اقدامات به افزایش کارایی و بهره‌وری بندر انزلی کمک می‌کنند و نقش آن را به عنوان یک بندر استراتژیک تقویت می‌کنند. «شهربندرانزلی» در همکاری‌های بین‌المللی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. این بندر به عنوان یک نقطه مهم در مسیرهای تجاری بین‌المللی می‌تواند به توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین ایران و سایر کشورهای منطقه کمک کند. همچنین، این بندر می‌تواند به عنوان یک نقطه انتقال برای کالاهای کشورهای دیگر نیز عمل کند که این موضوع به نوبه خود به افزایش اهمیت استراتژیک آن کمک می‌کند.