از ارتقاء مهارت نیروی انسانی تا تجهیز و توسعه زیرساخت‌ها
​​​​​​​گروه دریاپایه - امید اسماعیلی - بنادر و کشتیرانی‌ها در کنار صنایع وابسته به آن‌ها بال‌های اصلی صنعت حمل‌ونقل دریایی جهان را تشکیل می‌دهند. در سال‌های گذشته همواره گزارش‌هایی منتشر شده است که در آن بطور مستمر از به‌روزرسانی و هوشمندسازی این بخش‌ها صحبت می‌کنند. به نظر می‌رسد رقابت سختی میان بخش‌های مختلف اقتصاد دریا در کشورهای جهان شکل گرفته تا مسیر هوشمندسازی زیرساخت‌ها با سرعت بیشتری اجرایی شود.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، توسعه دریامحور و اقتصاد دریا که اخیراً بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته, موضوعی بسیار کلی است و لازم است تا تصویر روشنی از آن ترسیم گردد. تعریف اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی عموماً با عنوان اقتصاد آبی یا Blue Economy از آن یاد می شود, استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره های آبی اعم از اقیانوس ها, دریاها, دریاچه ها و جزایر برای رشد اقتصادی, بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی تعریف می گردد. 
در حال حاضر زیرساخت‌های صنایع مذکور (مانند کشتی‌ها و بنادر) به فناوری‌های جدید و هوشمند مجهز شده و متناسب با آن مهارت‌های کارکنان در مشاغل مربوطه به طور مستمر از طریق آموزش‌های مورد نیاز افزایش می‌یابد. بي‌شک بهره‌وری هر بخش صنعت از جمله صنایع دریایی از سه فاکتور اصلی کیفیت خدمات، سرعت خدمات و نیز هزینه‌های تمام شده متأثر است. این عوامل سهم عمده‌ای در رقابت‌پذیری دارند که در تجارت پررقابت امروز به‌طورقطع وابستگی به هوشمند سازی حیاتی به نظر می‌رسد.
به اعتقاد کارشناسان تهیه و بروزرسانی بسته‌های مختلف جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی در ساخت و توسعه انواع زیرساخت‌ها و تأسیسات و فعالیت‌های دریایی و تدوین و بروزرسانی قوانین مناسب برای تخصیص درصدی از درآمدهای دولت ناشی از فعالیت‌های تجاری دریایی به توسعه مناطق ساحلی و حفاظت از محیط ‌زیست دریایی از جمله مواردی است که با افزایش میزان سرمایه گذاری در بنادر کشور بوسیله همکاری دو بخش تحقق یافته است.

هوشمندسازی نیروی انسانی ماهر
 برای توسعه
ماهیت فعالیت‌های دریایی در حوزه کار بر روی کشتی و بنادر درگذشته به‌طورکلی فرد محور بوده است. به همین دلیل نیازمند نیروی انسانی فراوان، جهت انجام فیزیکی عملیات بود. از طرفی به سبب سختی کار و بهبود سطح زندگی در کشورهای پیشرفته طی سال‌های اخیر، اغلب خدمه اروپایی جای خود را به خدمه کشورهای دیگر نظیر هندوستان، پاکستان، فیلیپین، اوکراین، آفریقا و غیره دادند و از طرف دیگر استفاده از تکنولوژی‌های جدید و هوشمندسازی، سبب کاهش کارکنان در مشاغل سنتی و قدیم شده است که به‌نوعی تهدید محسوب مي‌شود.
از سوی دیگر انجام آموزش‌های مؤثر و عملی بر روی کشتی‌ها که ضمن افزایش مهارت‌ها، باعث کاهش پروسه‌های رایج اعزام کارکنان به مراکز خاص جهت گذراندن آموزش‌ها شده است، امکان پیاده‌سازی مؤثر و دقیق بسیاری از قوانین و مقررات و الزامات بین‌المللی (مانند کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از گازهای گلخانه‌ای وغیره ) را فراهم ساخته است.
هوشمندسازی اگرچه تغییر و تحول، دگرگونی، نوآوری و افزایش سرعت کار و غیره را در پی دارد، شاید خطری برای نیروی کار انسانی نیز محسوب شود. بايد در کنار هوشمندسازی که جهان را متحیر خویش ساخته است، فکری هم به حال کاهش احتمالی نیروی انسانی شود؛ اما متأسفانه امروزه شاهد آن هستيم که با هوشمند شدن مراکز اقتصادی رفته‌رفته از نیروی انسانی فعال در این مراکز کاسته می‌شود که این پدیده به گفته کارشناسان در آینده بیکاری نیروی انسانی غیرماهرانه خواهد شد.

اهمیت هوشمندسازی بنادر 
در کشورهای جهان
هوشمندسازی بنادر با استفاده از استاندارد‌هاي روز جهان و انواع فناوری از جمله فناوری اطلاعات موجب افزايش سرعت، ایمنی و دقت عملیات به‌صورت گسترده‌ای شده است. براي نمونه دیجیتالی کردن بسیاری از گزارش‌های کشتی‌ها که ضمن افزایش دقت و ماندگاری، سهولت ورود اطلاعات را ضمن افزایش حجم آن به دنبال داشته و درعین‌حال سبب‌ساز کاهش کارکنان در بخش‌های مربوطه شده است.
فناوری‌های هوشمند تحول اثربخش زیادی در حوزه صنعت حمل‌ونقل دریایی به وجود آورده است. با استفاده از فناوری‌هایی نظیر دوربین، رادار، سونار، جی.پی.اس و بسیاری از حسگرها طی سال‌های گذشته، راهبری و هدایت کشتی برای دریانوردان ساده‌تر شده است. انتظار مي‌رود در آینده نزدیک حتی وظیفه ناوبری و هدایت کشتی به‌طور کامل به سیستم‌های هوشمند واگذار شود. بر اساس پیش‌بینی محققان تا سال 2020 اولین کشتی بدون سرنشین در آب‌های محلی و تا سال 2050 اولین کشتی اقیانوس‌‌پیمای بدون سرنشین در عرصه دریاها تردد خواهد کرد.

الزامات ایجاد و توسعه بنادر هوشمند
عبارت بنادر هوشمند به‌تازگی وارد فرهنگ حمل‌ونقل دریایی شده است. افزایش سرعت و کاهش زمان عملیات بندری، امکان رصد لحظه‌به‌لحظه کشتی‌ها و کالاها، آگاهی از زمان دقیق ورود کشتی‌ها به اسکله، ثبت خودکار داده‌های مربوط به ورود و خروج کالاها، قابلیت ردیابی کانتینرها و بسیاری از امکانات مطلوب در حوزه عملیات بندری و کانتینری را می‌توان در ردیف مزیت‌های هوشمند سازی بنادر قرار داد. در بنادر هوشمند در کنار دو اصل ابزار و دیتا یا داده، اصل مهمی که باید موردتوجه قرار گیرد، نیروی انسانی است. به این معنی که فرد تا چه اندازه با مقوله اتوماسیون، کامپیوتر و اینترنت عجین است و به آن اعتقاد و اعتماد دارد.
برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر در دنیا بیش از 30 ترمینال کانتینری مکانیزه وجود دارد که کمتر از 50 درصد آنها به‌صورت 100 درصد هوشمند و بدون نیروی انسانی فعالیت می‌کنند. با این حال همان گزارش‌ها نشان می‌دهد که با وجود تمامی پیشرفت‌های صورت گرفته هوشمندسازی به ندرت در بنادر کشورهای جهان سوم و در حال توسعه دیده می‌شود.

تلاش بیشتر بنادر برای هوشمندسازی
بدون شک، اتفاقاتی که تاکنون رخ داده‌اند، باعث شده که بنادر اروپایی مانند بنادر آلمان، انگلیس، فرانسه، هلند، بلژیک، ایتالیا، روسیه و ترکیه به اقدامات اساسی در زمینه هوشمند‌سازی بنادر بپردازند. در مرحله بعد، کشورهای آسیا و اقیانوسیه مانند چین، ژاپن، کره‌جنوبی، هند، استرالیا، اندونزی، تایلند، مالزی و ویتنام قرار دارند که در برخی از آن‌ها مانند چین، ژاپن، کره، استرالیا و حتی هندوستان، بخش اعظم فعالیت‌های مربوط به بنادر هوشمند به انجام رسیده است، اما در کشورهایی مانند اندونزی، تایلند، فیلیپین، ویتنام و مالزی نیاز به فعالیت‌های بیشتری وجود دارد.
در منطقه آمریکای جنوبی؛ برزیل، آرژانتین و کلمبیا قرار دارند و در این کشورها نیز فعالیت‌های هوشمند‌سازی شکل گرفته و در بسیاری از مواقع با موفقیت همراه بوده است، اما نمی‌توان فعالیت‌های انجام شده در زمینه هوشمند‌سازی برزیل را با کلمبیا مقایسه کرد. بدین ترتیب، در بنادر کلمبیا باید فعالیت‌های بیشتری صورت گیرد.
در بخش خاورمیانه و آفریقا، عربستان سعودی، امارات، مصر، نیجریه و آفریقای جنوبی قرار دارند و در این کشورها نیز امارات فعالیت‌های قابل توجهی در زمینه بنادر هوشمند انجام داده است و سایر کشورها نیز باید با توجه به تجربیات امارات، فعالیت‌های بیشتری در زمینه هوشمند‌سازی بنادر خود را انجام دهند.