گروه شیلات - حسین بوذری - صنعت شیلات ایران با به‌کارگیری فناوری‌های نوین مانند سیستم‌های آب‌بند بسته و پرورش گیاهان شورپسند (سالیکورنیا)، در حال تحولی بزرگ است. این رویکردها نه‌تنها بحران کم‌آبی را مدیریت می‌کنند، بلکه راه را برای تولید پایدار و هوشمند آبزیان در مناطق خشک و نیمه‌خشک هموار می‌سازند.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، شیلات به عنوان یکی از ارکان مهم تأمین پروتئین و امنیت غذایی در ایران، نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و دسترسی به منابع آبی گسترده مانند دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، این حوزه پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه دارد، اما در عین حال، چالش‌های متعددی از جمله کاهش ذخایر آبزیان، آلودگی محیط‌های آبی و تغییرات اقلیمی، این صنعت را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

کاهش ذخایر آبزیان و فشار بر اکوسیستم‌های آب
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حوزه شیلات در ایران، کاهش ذخایر آبزیان به دلیل صید بی‌رویه و استفاده از روش‌های ناپایدار است و این موضوع نه‌تنها بر اقتصاد محلی تأثیر منفی گذاشته، بلکه تعادل اکوسیستم‌های آبی را نیز به خطر انداخته است. علاوه بر این، ورود گونه‌های مهاجم و تغییرات زیست‌محیطی، فشار بیشتری بر منابع شیلاتی وارد کرده‌اند.

آلودگی و تغییرات اقلیمی: تهدیدهای نوظهور
آلودگی آب‌ها ناشی از فعالیت‌های صنعتی، کشاورزی و شهری، یکی دیگر از چالش‌های جدی در حوزه شیلات ایران است. این آلودگی‌ها نه تنها کیفیت آب را کاهش می‌دهند، بلکه سلامت آبزیان و مصرف‌کنندگان را نیز تهدید می‌کنند. از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی باعث تغییر در الگوهای مهاجرت آبزیان و کاهش تنوع زیستی شده‌اند، که این موضوع نیازمند مدیریت هوشمندانه و برنامه‌ریزی بلندمدت است. در مجموع، حوزه شیلات ایران با وجود پتانسیل‌های فراوان، با چالش‌های پیچیده‌ای روبرو است که نیازمند توجه ویژه و اقدامات مؤثر برای حفظ و توسعه پایدار این صنعت حیاتی است.
خبرنگار روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد برای بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و روند توسعه شیلات در ایران گفت‌و‌گویی را با امین محمودی کارشناس شیلات ترتیب داده که در ادامه می‌خوانید.

فناوری‌های نوین در پرورش آبزیان؛ 
کلید موفقیت در شیلات
محمودی با بیان اینکه در سال‌‌های اخبر مقام معظم رهبری بارها بر اهمیت اقتصاد دریامحور تاکید کرده‌اند، اظهار کرد: طبیعتاً رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه شیلات مباحث مهمی را مطرح کرده‌اند، به‌خصوص در حوزه تولید شاهدیم که پروژه‌های بسیاری با پیوست شیلات صورت گرفته است.
وی اضافه کرد: از سویی در جهاد کشاورزی توجه زیادی به حوزه شیلات صورت گرفته، به‌خصوص در زمینه تولید روی شیلات حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند و حتی در زمینه ارزآوری محصولات شیلاتی هم شاهد بودیم که براساس گفته مسئولان سازمان شیلات صادرات محصولات شیلات ایران به حدود 650 تا 700 میلیون دلار رسیده است.این کارشناس شیلات یادآور شد: بنابراین برنامه‌هایی که سازمان شیلات برای توسعه آبزی‌پروری در کشور درنظر گرفته که در برنامه هفتم توسعه هم به آن اشاره شده، ناشی از آن است که بخش شیلات در سالیان آینده گسترش بیشتری می‌یابد، چراکه در این بخش سرمایه‌گذاری‌های بسیاری صورت گرفته است.محمودی با اشاره به چالش‌های بخش آبی تاکید کرد: در سالیان اخیر با توجه به تغییرات آب و هوایی در حوزه محصولات کشاورزی که شیلات زیرمجموعه آن محسوب می‌شود و برای فرار از تأثیرپذیری شیلات از تغییرات اقلیمی مباحثی در شیلات شکل گرفته و در خلیج فارس و دریای خزر اقدامات بسیار مناسبی در حال انجام است.وی متذکر شد: براین اساس در خلیج فارس و دریای خزر درصدد برآمده‌اند که تولید از دریا صورت بگیرد و کمتر به سمت استخرهای پرورش ماهی برویم، بنابراین با این شرایط دنبال دور زدن تحریم خشکسالی هستیم و مسئولان سازمان شیلات و وزارت جهاد کشاورزی تلاش کرده‌اند تا تحریم خشکسالی را به دریا سوق دهنند و از آنجا با پروژه‌هایی که در پشت سدها، خلیج فارس یا دریا یا خزر اجرایی می‌کنند تا به سمت افزایش تولید محصول حرکت کنیم، کما اینکه در این زمینه موفق هم بودیم و آمارها کاملاً گویای این موضوع است.

مدیریت منابع؛ راهکارهای خلّاقانه برای مقابله با چالش‌های اقلیمی
این کارشناس شیلات یادآور شد: علاوه بر این باید به ظرفیت‌های جدید توسعه محصولات شیلاتی و تولید این محصولات توجه داشته باشیم، به‌عنوان مثال بسیاری از محصولات گونه‌های آبزی‌پروری در کشور ما از محیط زیست لطمه می‌خورند، درحالی که در 150 کشور دنیا توجه زیادی به این گونه‌ها می‌شود، اتفاقاً آبزیان در ایران تولید مثل بالایی دارند و خطری برای محیط زیست هم ندارند، اما در برخی رسانه‌ها عنوان می‌شود که این گونه‌ها برای محیط طالقان خطر دارند، درحالی که در مراکز پژوهشی بسیاری از کشورهای جهان اثبات شده که تولید مثل این گونه‌های آبزی خطری برای محیط زیست ندارند. 
محمودی به روزنامه دریایی اقتصادسرآمدتصریح کرد: البته مشکلات محیط زیستی داریم که باید برای افزایش تولید و تحقق خواسته‌های اقتصاد باید برنامه هفتم توسعه را ذیل تولید محصولات کشاورزی از 130 به 160 میلیون تُن رعایت کنیم و برای تحقق این فرضیه باید به شیلات به‌لحاظ تولید در بستر دریا توجه کنیم.وی درباره اینکه با توجه به محدودیت منابع آب شیرین در ایران، چه راهکارهای نوآورانه‌ای برای توسعه پایدار آبزی‌پروری در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور (استفاده از سیستم‌های آب‌بند بسته، آبشیرین‌کن‌ها یا گونه‌های مقاوم به شوری) می‌توان ارائه داد و راهکارتان در این زمینه چیست؟ چنین پاسخ داد: همانطور که اشاره کردید، در سطح جهان برای رفع این مشکل حتی در مناطق کویری توجه بسیاری به موضوعات «شورورزی» کرده‌اند.این کارشناس شیلات در ادامه توضیح داد: در زمینه تولید محصولات کشاورزی بخش شورورزی می‌توان به «سالیکورنیا» اشاره کرد یا پرورش تیلاپیا را در یزد داشته باشیم که استان‌هایی مانند کرمان، یزد، خراسان بزرگ که دنیا به سمت شورورزی رفته و راهکارهای لازم را هم پیدا کرده است.

راه حل مشکلات شیلات در زمان کم‌آبی
محمودی تشریح کرد: طبیعتاً وقتی دچار کم‌آبی هستیم یا خاک‌مان مشکل دارد باید به سمت «شورورزی» حرکت کنیم و بهترین راهکاری که به‌لحاظ مباحث مربوط به شیلات می‌تواند دنبال شود تولید ماهی «تیلاپیا» در مناطق کویری است که ظرفیت تولیدی زیادی هم دارد.وی درباره تاثیر تغییرات اقلیمی مانند افزایش دمای آب، اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها و تغییر الگوهای جریان‌های دریایی بر تنوع زیستی گونه‌های آبزی در دریای خزر و خلیج فارس و راهکارهای مدیریتی پایدار برای حفظ و احیای این گونه‌ها بیان کرد: تغییرات اقلیمی صرف‌نظر از مباحث مربوط به خشکسالی و کمبود آب هنوز نتوانسته‌ آنچنان که باید و شاید تولیدات شیلاتی را تحت تاثیر قرار دهد یا حداقل در کشورمان اثر آن به اندازه‌ای زیاد نبوده که بخواهیم عنوان کنیم تولید گونه‌های ماهی را دچار مشکل کرده است.این کارشناس شیلات گفت: حداقل مسئله اصصلی حوزه شیلات تغییرات اقلیمی نیست، اما در برخی کشورها تغییرات آب و هوایی بر تولید شیلات تأثیر مستقیم گذاشته و در کشورمان این اتفاق رخ نداده، از سویی آنچه که در خلیج فارس، دریای خزر و پشت سدها دنبال می‌شود پرورش ماهی در قفس است که پروژه‌های زیادی در این زمینه انجام شده است.

کارنامه تولید و صادرات در بخش شیلات
محمودی در بخش دیگری از گفتگو با خبرنگار روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد درباره آمار تولید و صادرات ایران در حوزه شیلات گفت: براساس آمار سازمان شیلات صادرات ایران 650 تا 700 میلیون دلار است، درحالی که انجمن صادرکنندگان محصولات شیلاتی آمار بالا را نقض کرده و عنوان می‌کند سازمان شیلات بیش‌اظهاری می‌کند و نهایتاً صادرات آبزیان ایران به 500 میلیون دلار می‌‌رسد و منبع سوم هم آمار گمرک است که صادرات آبزیان کمتر از آمار ارائه شده توسط سازمان شیلات و انجمن صادرات محصولات شیلاتی است.وی افزود: آمار انجمن صادرات محصولات شیلاتی در این بین صحیح است؛ به‌عنوان مثال گمرک اعلام می‌کند سال 8 میلیون تُن محصول شیلاتی صادر کردیم که ارزش آن 380 میلیون دلار بوده، درحالی که رئیس سازمان شیلات حجم صادرات را دوبرابر یعنی 700 میلیون دلار اعلام می‌کند و صادرکنندگان هرچقدر هم در گمرک تمیزکاری انجام دهند در انجمن صادرکنندگان محصولات شیلاتی قیمت و حجم واقعی صادرات محصولات را اعلام می‌کنند.