گروه اقتصاد- مرتضی فاخری - استفاده از بیمه در توسعه دریامحور در سطح جهانی به‌طور فزاینده‌ای در حال رشد است و کشورهای مختلف با توجه به تجربیات خود تلاش کرده‌اند تا مدل‌های مناسب بیمه‌ای را برای حمایت از پروژه‌های دریایی ایجاد کنند. این تجارب می‌تواند راهگشای کشورهای درحال توسعه و مناطق دیگر باشد تا از این ابزار مالی برای توسعه پایدار و کاهش ریسک‌ها استفاده کنند.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، مرتضی فاخری، دکترای مدیریت بازرگانی در نوشتاری برای روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، به بررسی جایگاه و اهمیت بالای «صنعت بیمه» برای توسعه حوزه‌های مختلف اقتصاد دریامحور پرداخته است. بخش پایانی این نوشتار را در ادامه می‌خوانید:
اتحادیه اروپا یکی از پیشروان در استفاده از بیمه در راستای توسعه دریامحور است. این اتحادیه با ایجاد قوانین و مقررات مشخص در زمینه حفاظت از دریا و حمایت از صنایع دریایی مانند شیلات، گردشگری دریایی و انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی، استفاده از بیمه برای کاهش ریسک‌ها و جبران خسارات ناشی از حوادث غیرمنتظره را تسهیل کرده است. به‌ویژه در پروژه‌های انرژی‌های دریایی مانند انرژی موج و باد دریایی، اتحادیه اروپا با ارائه برنامه‌های بیمه‌ای مناسب برای پوشش ریسک‌های طبیعی و مالی در پروژه‌های نوآورانه، هزینه‌های سرمایه‌گذاری را کاهش داده و بهره‌وری بیشتری را ایجاد کرده است.
استرالیا نیز یکی از کشورهای پیشرفته در استفاده از بیمه در مدیریت ریسک‌های زیست‌محیطی دریایی است. در این کشور، بیمه‌های مرتبط با حفظ اکوسیستم‌های دریایی و کاهش ریسک‌های آلودگی دریاها، به‌ویژه در زمینه شیلات و گردشگری دریایی، به‌طور گسترده استفاده می‌شود. استرالیا همچنین برای کاهش ریسک‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و طوفان‌های دریایی، برنامه‌های بیمه‌ای خاصی را برای کشاورزان و مزرعه‌داران دریایی و پروژه‌های آبیاری و پرورش آبزیان طراحی کرده است. این برنامه‌ها شامل جبران خسارات ناشی از آسیب به منابع دریایی و برنامه‌های پیشگیرانه برای مقابله با بحران‌های زیست‌محیطی است.
در ایالات متحده هم، به‌ویژه در ایالت‌های ساحلی مانند کالیفرنیا و فلوریدا، بیمه دریامحور در راستای توسعه و حفاظت از سواحل و صنایع مرتبط با دریاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. «صنعت بیمه» در این کشور به‌ویژه در پروژه‌های مرتبط با کشتیرانی، نفت و گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی نقش کلیدی دارد. در این زمینه، بیمه‌های خاصی برای پوشش ریسک‌های مختلف نظیر طوفان‌ها، نشت نفت و دیگر آلودگی‌های دریایی طراحی شده‌اند. همچنین در بخش شیلات، برنامه‌های بیمه‌ای برای کاهش ریسک‌های ناشی از تغییرات آب‌وهوایی و کاهش منابع زیستی دریایی وجود دارد.
در کشورهای آسیای جنوب شرقی که اغلب دارای سواحل طولانی و منابع دریایی غنی هستند، بیمه به‌عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک‌های مرتبط با آفات دریایی، طوفان‌ها و نوسانات دریاها استفاده می‌شود. این کشورها در پروژه‌های مربوط به شیلات و صنایع وابسته به دریا، از بیمه برای پوشش خسارات ناشی از کاهش منابع دریایی و تغییرات محیطی استفاده می‌کنند. علاوه‌بر این، در این کشورها بیمه‌گذاران برای حفاظت از کشاورزی دریایی و مزارع پرورش ماهی، طرح‌های بیمه‌ای نوآورانه‌ای را ایجاد کرده‌اند که به کشاورزان و فعالان این صنایع در برابر خطرات طبیعی و آلودگی کمک می‌کند.
کشورهای اسکاندیناوی نیز با برخورداری از سواحل گسترده و منابع دریایی زیاد، برای توسعه بیمه‌های دریامحور پیشگام بوده‌اند. در این کشورهای پیشرفته، استفاده از بیمه‌های خاص برای حمایت از پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی مانند انرژی بادی دریایی و کشاورزی دریایی بسیار رایج است. همچنین دولت‌های این کشورها با همکاری شرکت‌های بیمه، طرح‌های بیمه‌ای برای محافظت از سواحل و اکوسیستم‌های دریایی طراحی کرده‌اند که به‌ویژه در برابر خطرات آلودگی و تخریب زیست‌محیطی بسیار مؤثر بوده است.
در آفریقای‌جنوبی، بیمه برای مدیریت ریسک‌های ناشی از فعالیت‌های دریایی مانند کشتیرانی و استخراج منابع دریایی، یکی از ابزارهای اصلی حمایت از توسعه اقتصادی در این بخش است. به‌ویژه در صنایع نفت و گاز دریایی، بیمه‌هایی برای پوشش حوادثی مانند نشت نفت و آسیب به محیط‌زیست در نظر گرفته شده‌اند. علاوه‌بر این، در زمینه گردشگری دریایی و حفاظت از سواحل، برنامه‌های بیمه‌ای برای کاهش ریسک‌های طبیعی مانند طوفان‌ها و سیلاب‌ها ایجاد شده‌اند.
در منطقه کارائیب، بیمه‌های دریایی به‌ویژه برای مقابله با خطرات طوفان‌های دریایی، سونامی و دیگر بلایای طبیعی به‌طور گسترده استفاده می‌شوند. این منطقه که آسیب‌پذیر به طوفان‌ها و تغییرات اقلیمی است، به‌طور مرتب از بیمه‌های کشتیرانی، شیلات و گردشگری دریایی برای کاهش خسارات ناشی از بلایای طبیعی بهره می‌برد. دولت‌ها در این کشورها طرح‌های بیمه‌ای مشترک برای حمایت از پروژه‌های مقاوم‌سازی سواحل و زیرساخت‌های دریایی توسعه داده‌اند.

چالش‌ها و موانع بیمه در توسعه دریامحور
چالش‌ها و موانع بیمه در توسعه دریامحور به دلایل مختلفی پیچیدگی‌های خاصی دارد. یکی از اصلی‌ترین مشکلات، ریسک‌های بالای طبیعی و جوی است که این ریسک‌ها به‌ویژه در فعالیت‌های دریایی نظیر کشتیرانی، شیلات و انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی کاملاً محسوس است. طوفان‌ها، سیلاب‌ها، امواج غیرمنتظره و تغییرات شدید آب‌وهوا که براساس پیش‌بینی‌ها نمی‌توان به‌طور دقیق زمان یا شدت آن‌ها را تعیین کرد، عامل افزایش هزینه‌های بیمه هستند. این امر باعث می‌شود که بسیاری از سرمایه‌گذاران نتوانند به‌طور کامل روی بازگشت سرمایه خود حساب کنند و به همین دلیل تمایلی برای ورود به این بخش را ندارند.
موانع حقوقی و مقرراتی، یکی دیگر از چالش‌های بزرگ در توسعه بیمه‌های دریامحور هستند. بسیاری از کشورها فاقد چارچوب‌های قانونی روشن و هماهنگ در این حوزه‌اند و قوانین در زمینه مسئولیت‌ها، دسترسی به اطلاعات دقیق و ارزیابی ریسک‌ها در سطوح بین‌المللی مختلف ممکن است متفاوت باشد. این مسئله باعث می‌شود در هنگام وقوع بحران‌های طبیعی یا حوادث غیرمنتظره، مسئولیت‌ها به‌طور دقیق مشخص نباشند و حل‌وفصل مسائل حقوقی بسیار زمان‌بر و پیچیده شود. از آنجایی که صنعت بیمه نیازمند قوانین مشخص و شفاف برای ارائه خدمات خود است، فقدان چنین مقرراتی می‌تواند یکی از موانع عمده برای توسعه بیمه‌های دریامحور محسوب شود.
مسائل زیست‌محیطی نیز یکی از موانع دیگر است، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند شیلات، گردشگری دریایی و استخراج منابع از دریا مطرح می‌شود. تخریب زیستگاه‌های دریایی، آلودگی دریاها و کاهش تنوع‌زیستی از جمله ریسک‌هایی هستند که در صورت وقوع آن‌ها، خسارات زیست‌محیطی به‌طور مستقیم بر فعالیت‌های اقتصاد دریایی تأثیر خواهند گذاشت. شرکت‌های بیمه که به‌طور معمول براساس ارزیابی ریسک‌ها عمل می‌کنند، گاهی اوقات قادر به پیش‌بینی دقیق اثرات بلندمدت این مشکلات نیستند و به همین دلیل ممکن است از ارائه پوشش‌های لازم برای این بخش‌ها خودداری کنند. علاوه‌بر این، در صورتی که حادثه‌ای در پی آلودگی‌های دریایی رخ دهد، هزینه‌های جبران خسارت می‌تواند بسیار بالا و قابل پیش‌بینی نباشد.
هزینه‌های بالای بیمه در این حوزه یکی دیگر از چالش‌های اساسی است. با توجه به ریسک‌های بالا، نرخ‌های بیمه معمولاً بسیار بالاست و این امر می‌تواند هزینه‌های عمومی پروژه‌های دریایی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. به همین دلیل بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند در پروژه‌هایی با ریسک‌های پایین‌تر و بیمه‌های ارزان‌تر سرمایه‌گذاری کرده و از ورود به بخش‌های دریامحور اجتناب کنند. این افزایش هزینه‌ها می‌تواند باعث کاهش رقابت‌پذیری صنعت دریامحور شود و در نهایت توسعه این بخش را با مشکل مواجه کند.
کمبود تخصص و منابع انسانی نیز مانعی دیگر است. برای ارائه پوشش‌های بیمه‌ای مؤثر، نیاز به کارشناسان و متخصصان توانمندی در زمینه ارزیابی ریسک‌های خاص دریامحور است. این تخصص‌ها نه‌تنها در زمینه پیش‌بینی و تحلیل ریسک‌های طبیعی، بلکه در زمینه ارزیابی ریسک‌های فنی، اجتماعی و اقتصادی مرتبط با فعالیت‌های دریایی نیز باید موجود باشد. کمبود چنین نیروی انسانی متخصصی می‌تواند مانعی در مسیر رشد این صنعت باشد.
تغییرات اقلیمی و عدم قطعیت‌های جهانی نیز تأثیرات جدی بر صنعت بیمه دریامحور می‌گذارند. افزایش سطح دریاها، طوفان‌ها و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی در شرایط آب‌وهوایی از جمله عواملی هستند که پیش‌بینی و محاسبه دقیق ریسک‌ها را برای شرکت‌های بیمه دشوار می‌سازند. این تغییرات می‌توانند باعث نوسانات شدید در قیمت‌ها و نرخ‌های بیمه‌شده و در نهایت باعث بی‌ثباتی در بازارهای بیمه‌ای شوند.
در نهایت، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، عدم‌هماهنگی و همکاری مؤثر میان بخش خصوصی و دولت در این زمینه است. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یا حتی پیشرفته، همکاری‌های لازم بین صنعت بیمه و دولت‌ها برای ایجاد چارچوب‌های قانونی، تعیین ریسک‌ها و حمایت از شرکت‌های بیمه در مواجهه با بحران‌ها و حوادث طبیعی وجود ندارد. این عدم‌همکاری می‌تواند باعث شود که سیاست‌های دولتی در راستای حمایت از صنعت دریامحور به‌درستی اجرایی نشوند و صنعت بیمه قادر به پاسخگویی به نیازهای این بخش نباشد.
برای مقابله با این چالش‌ها، ضروری است کشورهای مختلف برای ایجاد قوانین شفاف و همگرا، همکاری‌های بین‌المللی بیشتر و استفاده از فناوری‌های نوین برای پیش‌بینی و ارزیابی ریسک‌ها اقدام کنند. همچنین تشویق به آموزش و پرورش متخصصان در این حوزه می‌تواند به کاهش ریسک‌ها و توسعه بیمه‌های مرتبط با دریا کمک کند و در نهایت منجربه رشد و شکوفایی صنعت دریامحور شود.

نتیجه‌گیری
«بیمه» نقش بسیار حیاتی و کلیدی در توسعه دریامحور ایفا می‌کند. در شرایطی که صنایع دریایی به‌ویژه در مناطق ساحلی و جزایر کوچک با ریسک‌های طبیعی و غیرطبیعی متعددی مانند طوفان‌ها، آلودگی‌ها، تصادفات کشتیرانی و تغییرات اقلیمی روبه‌رو هستند، بیمه به‌عنوان یک ابزار مؤثر برای مدیریت این ریسک‌ها و کاهش اثرات منفی آن‌ها عمل می‌کند. از طریق بیمه، سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها و جوامع محلی می‌توانند با اطمینان بیشتری فعالیت کرده و از خسارات مالی ناشی از حوادث غیرمنتظره جلوگیری کنند.
بیمه‌های دریایی با پوشش دادن ریسک‌های مختلف، مانند خسارت به کشتی‌ها، بار، آلودگی‌های دریایی و آسیب‌های زیست‌محیطی، به تداوم و رشد پایدار این صنایع کمک می‌کنند. این پوشش‌ها نه‌تنها از منظر مالی به فعالان اقتصادی اطمینان می‌دهند، بلکه به ایجاد فضایی امن برای سرمایه‌گذاری و توسعه پایدار کمک می‌کنند. علاوه‌بر این، بیمه در مدیریت بحران‌ها، کاهش اثرات آلودگی‌ها و تخریب اکوسیستم‌های دریایی، و حمایت از جوامع ساحلی در برابر آسیب‌های زیست‌محیطی نیز نقش مهمی دارد.در نهایت، نقش بیمه در توسعه دریامحور به‌عنوان یک عنصر کلیدی در ارتقای پایداری این صنایع و حفاظت از منابع دریایی در برابر تهدیدات مختلف مورد تأکید قرار می‌گیرد. با فراهم آوردن یک چارچوب مالی امن، بیمه‌ها به تسهیل روند توسعه پایدار صنایع دریایی کمک کرده و در محافظت از اکوسیستم‌های دریایی و افزایش اشتغال و رفاه اجتماعی جوامع ساحلی نقش بسزایی دارند. بنابراین، بیمه نه‌تنها به کاهش ریسک‌های اقتصادی کمک می‌کند، بلکه به ایجاد شرایطی برای بهره‌برداری مسئولانه و پایدار از منابع دریایی برای نسل‌های آینده می‌انجامد.