گروه شیلات- امید اسماعیلی - بررسی آمارهای منتشر شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد که صادرات شیلات کشور در سال گذشته (1403) نسبت به سال‌های قبل مسیر رو به رشد خوبی را طی کرده است. براساس گزارش رسمی منتشرشده از سوی گمرک، صادرات محصولات شیلاتی ایران در طول سال گذشته هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزشی نسبت به مدت مشابه در سال پیش از آن افزایش قابل‌توجهی داشته است.
به گزارش روزنامه دریایی سرآمد، گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام‌کرد: صادرات محصولات کشاورزی در سال۱۴۰۳ با ۲۹درصد افزایش به رقم ۵میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار رسید. براساس این گزارش، عمده‌ترین محصولات کشاورزی صادراتی در این مدت شامل انواع پسته، گوجه‌فرنگی و خرما بوده است. در این مدت ۱.۵میلیارد دلار انواع پسته، ۲۳۳میلیون دلار گوجه‌فرنگی و ۲۰۵میلیون دلار خرما صادر شده است. همچنین در سال۱۴۰۳ به میزان ۲۱۴تن و ۳۰۰کیلوگرم زعفران به ارزش ۱۸۴میلیون و ۷۰۰هزار دلار صادر شده است. امارات‌متحده‌عربی، اسپانیا و چین سه‌خریدار عمده زعفران صادراتی ایران در سال۱۴۰۳ بودند. بررسی گزارش‌های گمرک اما همچنان نشان‌دهنده سهم اندک صادرات محصولات شیلاتی کشور از کل صادرات محصولات کشاورزی در کشور است.
رشد میزان صادرات شیلات در سال گذشته خبر خوبی است که به اعتقاد کارشناسان و فعالان این حوزه می‌توان آن را به فال‌نیک گرفت و در صورت ادامه‌داربودن این روند می‌توان برای آینده پیش‌رو امیدواری‌های بیشتری داشت. گمرک ایران اعلام کرد، صادرات محصولات شیلاتی در سال۱۴۰۳ با رشدی چشمگیر به ۱۹۶هزار تن به ارزش ۳۷۲میلیون دلار رسید. این میزان نسبت به سال۱۴۰۲ از نظر وزن ۲۹درصد و از نظر ارزش ۱۷درصد افزایش یافته است. عمده‌ترین محصولات شیلات صادرشده در این مدت شامل انواع میگو، ماهی‌تن و انواع ماهی کپور بوده است که ۶۴درصد از وزن و ۶۵درصد از ارزش کل صادرات در بین گروه محصولات شیلات را به خود اختصاص دادند. براساس این گزارش، اصلی‌ترین خریداران محصولات شیلات صادراتی ایران شامل کشور‌های چین، عراق و امارات‌متحده‌عربی بوده‌اند.
برای درک بهتر رشد صادرات شیلات در سال۱۴۰۳، نگاهی به آمار سال‌های قبل مفید است. براساس داده‌های گمرک ایران، در سال۱۴۰۱، صادرات شیلات به ۱۶۱هزار تن با ارزش ۳۲۲میلیون دلار رسید که میگو با ۳۱,۵۰۰تن و ارزش ۱۱۴میلیون دلار، بیشترین سهم را داشت. در سال۱۴۰۰ نیز صادرات شیلات ۹۷هزار تن با ارزش ۱۶۴میلیون دلار گزارش شده بود. مقایسه این ارقام نشان می‌دهد که صادرات شیلات ایران طی سه‌سال گذشته روند صعودی چشمگیری داشته است، به‌ویژه در سال۱۴۰۳ که هم از نظر وزن و هم ارزش، رکورد جدیدی ثبت شده است.

چین مشتری اصلی شیلات ایران
این رشد می‌تواند به عوامل متعددی از جمله افزایش تولید آبزی‌پروری، بهبود زیرساخت‌های صید و انجماد و گسترش بازارهای صادراتی نسبت داده شود، به‌ویژه خودکفایی ۹۸درصدی در تولید خوراک میگو و ۸۰درصدی در تجهیزات پرورش ماهی در قفس، به‌عنوان دستاوردهای سال‌های اخیر، نقش مهمی در تقویت این صنعت داشته‌اند.
به گزارش وب‌سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران، در این میان، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتری محصولات شیلاتی ایران برجسته است. این کشور به دلیل تقاضای بالای بازار خود برای محصولات دریایی، به‌ویژه میگو و ماهی‌تن، مقصد اصلی صادرات شیلات ایران بوده است. عراق و امارات نیز به دلیل نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری قوی با ایران، از مشتریان کلیدی محسوب می‌شوند.
چین در سال‌های گذشته نیز یکی از پنج‌مشتری برتر کالاهای صادراتی ایران بوده است. در سال۱۴۰۰، چین به همراه عراق، امارات، ترکیه و افغانستان، بیشترین حجم صادرات ایران را به خود اختصاص داده بودند. تداوم حضور چین در صدر فهرست خریداران محصولات شیلاتی نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این بازار برای ایران است.

سهم شیلات ایران از امنیت غذایی
در سند ۱۰ساله امنیت غذایی کشور که توسط شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تدوین شده است، شیلات با تولید ۲.۶میلیون تن انواع آبزیان نقش‌آفرینی خواهد کرد. کارشناسان معتقدند که شیلات یکی از پویاترین بخش‌های کشاورزی ایران در چنددهه اخیر بوده است. در چنین شرایطی برای تحقق اهداف توسعه شیلات بهره‌گیری از دانش و فناوری روز ضروری است که اگر این صنعت را به صورت پازل‌های پیش‌تولید، تولید و پس از تولید نبینیم، به‌هم‌ریختگی در مسیر پیشرفت را خواهیم داشت. همچنین باید در نظر داشت که مسئولیت تامین امنیت غذایی در اسناد بالادستی برعهده وزارت جهادکشاورزی است و در تحقق این سند بعضی از ماموریت‌ها برای این وزارتخانه دیده شده، ولی ماموریت ما در شیلات دوچندان است.
شیلات در ایجاد تمدن، جمعیت و تولید غذا در این منطقه بسیار حائزاهمیت بوده و نقش‌آفرینی موثری داشته و نقش اول این مجموعه را بازی می‌کند. رسیدن به هدف سند امنیت غذایی الزاماتی دارد؛ از جمله اینکه در این مسیر نمی‌توانیم در هیچ تحول و رشدی اقدام کنیم مگر اینکه بر پایه دانش و دانش‌بنیان‌کردن شیلات یا شیلات دانش‌بنیان باشد که سرفصل تمام برنامه‌های ماست. اگر بخواهیم کاری در حوزه پایداری و امنیت غذایی انجام دهیم تا از برنامه۲۰۵۰ فائو که بشر را از قحطی آبزیان نجات می‌دهد، دور نمانیم و تا سال ۲۰۲۰ که جمعیت ایران حدود ۱۱۰میلیون نفر است را غذا بدهیم، راهی جز دانش‌بنیان‌کردن این بخش نداریم.
سهم تولید شیلات کشور در ۱۰سال آینده ۲.۶میلیون تن و در برنامه هفتم توسعه نیز ۱.۸میلیون تن هدف‌گذاری شده است. برای صادرات یک‌میلیارد دلاری محصولات شیلاتی کشور تا پایان برنامه هفتم توسعه برنامه‌ریزی صورت گرفته است. صادرات شیلات ایران باوجود چالش‌ها، دارای پتانسیل‌های زیادی برای رشد و توسعه است. با اتخاذ استراتژی‌های مناسب و توجه به کیفیت محصولات، می‌توان به بازارهای جهانی دست یافت و سهم قابل‌توجهی از بازارهای صادراتی را به خود اختصاص داد. توجه به آموزش و توانمندسازی تولیدکنندگان نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند. با توجه به منابع غنی دریایی و توجه روزافزون به کیفیت، آینده صادرات شیلات ایران روشن به نظر می‌رسد.
سهم و نقش شیلات در تامین امنیت غذایی جامعه بسیار چشمگیر بوده و باید آن مقدار پروتئین دریایی که بر مبنای برنامه‌های توسعه، تولید خواهد شد طی برنامه‌های توسعه آتی افزایش یابد. با رشد جمعیت جهانی و نیاز به منابع غذایی پایدار، پرورش ماهی می‌تواند به‌عنوان منبعی مهم از پروتئین و اسیدهای چرب امگا۳ موردتوجه قرار گیرد. از سوی دیگر، پرورش ماهی به تنوع‌بخشی اقتصاد کشاورزی کمک کرده و باعث ایجاد اشتغال، افزایش درآمد کشاورزان و بهبود وضعیت اقتصادی در مناطق روستایی می‌شود. همچنین این صنعت امکان بهره‌برداری بهینه از منابع آبی و زمین‌های کشاورزی را فراهم می‌کند.