گروه انرژی- مرضیه کیانی مروست - اقتصاد دریامحور به‌عنوان یکی از ارکان مهم توسعه پایدار، نقش کلیدی در رشد اقتصادی کشورها ایفا می‌کند؛ ایران با دسترسی به دریای خزر در شمال و خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب، از موقعیت استراتژیک بی‌نظیری در این حوزه برخوردار است. ایران با برخورداری از بیش از ۵۸۰۰کیلومتر مرز آبی در شمال و جنوب، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای توسعه اقتصاد دریامحور دارد؛ این ظرفیت‌ها شامل صنایع شیلات، کشتیرانی، گردشگری دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر و بندری هستند. بااین‌حال، تحقق کامل این پتانسیل نیازمند رفع چالش‌های زیرساختی، قانونی و زیست‌محیطی است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، دریاها و اقیانوس‌ها منبع عظیمی از انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. انرژی بادی، انرژی جزرومد و انرژی امواج از جمله منابعی هستند که می‌توانند به تولید برق پاک کمک کنند. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، می‌تواند از این منابع برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و کاهش آلایندگی محیط‌زیست استفاده کند.
کارشناسان معتقدند که یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه اقتصاد دریامحور در ایران، کمبود زیرساخت‌های مناسب است. بنادر ایران باوجود پتانسیل‌های بالا، از نظر تجهیزات و فناوری‌های مدرن با محدودیت‌هایی مواجه هستند. همچنین شبکه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای که بنادر را به مراکز اقتصادی متصل می‌کند، نیاز به توسعه و نوسازی دارد. توسعه اقتصاد دریامحور نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در بخش‌های مختلف است. بااین‌حال، کمبود منابع مالی و نبود برنامه‌های جامع سرمایه‌گذاری، از جمله موانع پیش‌روی این بخش هستند. جذب سرمایه‌گذار خارجی و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند به رفع این مشکل کمک کند.
قرارگیری ایران در تله تحریم‌‌های بین‌المللی طی دهه‌های اخیر سبب شده تا به تدریج سیاست صنعتی کشور نیز از طیف عظیمی از صنایع ساخت‌‌محور یا دانش‌‌محور که ارزش‌افزوده بالاتری داشته و نیاز داخل را تامین می‌کند به سمت صنایع منبع‌‌محور (هیدروکربوری و معدنی) تغییر مسیر داده تا با اتکا به دسترسی به انرژی ارزان، صنایع فولادی، پتروشیمی و معدنی متعدد که در همه جای دنیا در مناطق ساحلی و مجاور آب مستقر می‌‌شوند، منتج از برخی لابی‌‌گری‌‌ها و فشارهای سیاسی در مناطق خشک و کم‌‌آبی چون اصفهان، خراسان، سمنان، یزد، کرمان، فارس و... جایابی شده و امروز تبدیل به یکی از موتورهای تولید بحران شود.
برخی کارشناسان معتقدند که همچنین بخش قابل‌توجهی از تامین انرژی دنیا در 50‌سال آینده وابسته به دریاها و اقیانوس‌‌ها خواهد بود و باد فراساحلی در آینده‌‌ای نزدیک به یکی از اصلی‌‌ترین منابع تامین انرژی جهان تبدیل خواهد شد. با روند فزاینده تغییر اقلیم و کاهش مقدار و الگوی بارش‌‌ها ناشی از افزایش دمای کره زمین، مهم‌ترین منبع تامین آب موردنیاز مردم جهان وابسته به نمک‌‌زدایی از آب دریاها و اقیانوس‌‌ها خواهد بود و نیاز به تامین آب شیرین از دریا در ۳۰سال آینده حداقل ۳ برابر خواهد شد. علاوه‌بر این، گردشگری ساحلی و دریایی با توجه به هزینه‌‌های پایین، تنوع تفریحات و اشتغالزایی قابل‌توجه یکی از اصلی‌‌ترین مُدهای گردشگری در جهان خواهد بود.

اهمیت کلی دریا برای اقتصاد ایران
دریا اهمیت کلی در اقتصاد کشور و همچنین سهم بسزایی در دنیا دارد، چرا‌که هزینه کلی کالا را در مقصد کاهش می‌دهد که از طرق دیگر از جمله زمینی و هوایی هزینه گزافی در بر دارد. اگر ما بتوانیم شبکه حمل‌ونقل دریایی را توسعه دهیم و به این شبکه به‌طور منتخب و بهینه بپیوندیم، در واقع نه‌تنها صادرات و تجارت با سرعت بیشتری در کشور صورت می‌گیرد، بلکه هزینه‌های حمل کالا به صورت چشمگیری کاهش می‌یابد. قطعاً زیرساخت‌های دریا و سواحلِ آن زمینه‌های فعالیت و اشتغال فراوانی در کشور ایجاد می‌کند و کشور ما چندین‌هزارکیلومتر مرز دریایی دارد، اما متأسفانه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و منجر به هدررفت فرصت‌ها می‌شود. از سوی دیگر، ظرفیت محصولاتی که مستقیماً از دریا در حوزه غذا به‌طور طبیعی یا مصنوعی قابل استخراج هستند یا پرورش آبزیان مختلف، ایجاد منطقه‌های مسکونی و تجاری در کنار این مراکز منجر به ایجاد ظرفیت‌های اقتصادی خواهد شد.
برخی کارشناسان معتقدند، بی‌تردید در کنار سواحل دریا ایجاد نیروگاه‌های هسته‌ای انرژی و گازی به‌راحتی قابل توسعه است و محدودیتی به لحاظ زیرساخت و محیطی داخل کشور را نداریم. از سوی دیگر، موقعیت ژئوپلیتیکی کشور ما در آب‌های جهان است؛ به این مفهوم که ما دومنطقه مهم آبی در شمال و جنوب کشور داریم که بندرگاه‌ها و برنامه‌های این نقاط را به هاب منطقه مبدل کرده و موقعیت اقتصادی-سیاسی ما را به‌شدت در منطقه و جهان ارتقا خواهد داد.

چالش کمبود انرژی برای توسعه دریامحور
هاشم اورعی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگویی با «مانا» بیان کرد: اصلاً نشانه‌هایی از توسعه تولید انرژی در کشور نیست. وی افزود: بدون تأمین انرژی نه‌تنها توسعه دریامحور، بلکه سایر توسعه‌ها میسر نیست. شبکه ایران ملی است و این شبکه تمام کشور را پوشش می‌دهد، بنابراین لازم نیست حتماً در جنوب نیروگاه درست کنیم تا توسعه دریامحور انجام شود. چنین رفتاری نه منطقی و نه شدنی است. ما می‌توانیم از پتانسیل شبکه سراسری استفاده کنیم.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف افزود:، اما مسئله‌ای که وجود دارد، این است که برنامه‌ها می‌گویند که ما باید هشت‌و‌نیم‌درصد رشد اقتصادی در بخش صنعت داشته باشیم. در حال حاضر با این وضعیت انرژی امکان رشد اقتصادی در بخش صنعتی را نه‌تنها نداریم، بلکه همین صنایع موجود را هم به دلیل کمبود انرژی نمی‌توانیم نگه داریم. وی گفت: دوهفته پیش صندوق بین‌المللی پول یک بازنگری در رشد اقتصادی ایران در سال‌جاری میلادی انجام داد و عدد اعلام‌شده قبلی را کاهش داد.
اورعی ادامه داد: براساس اعلام این صندوق، رشد اقتصادی ایران در سال‌جاری میلادی ۰.۳درصد با تورم ۴۳درصد خواهد بود. دوروز قبل هم بانک جهانی عددی را گزارش داد؛ این مجموعه رشد اقتصادی ایران را صفر و تورم را ۴۲درصد اعلام کرد. این عدد‌ها به هم می‌خوانند و به استناد آماری است که خود بانک مرکزی و مرکز آمار ایران منتشر می‌کنند. وی سخنان خود را با طرح این پرسش که چرا رشد اقتصادی ما صفر است، ادامه داد و مهم‌ترین دلیل صفر بودن رشد اقتصادی ایران را نبود انرژی اعلام کرد.
این استاد دانشگاه صنعتی شریف افزود: در نتیجه فعلاً تا اطلاع ثانونی و تا وقتی که مشکل انرژی که بر اثر بی‌توجهی دولت‌های مختلف به‌وجود آمده است، حل نشود و بی‌توجهی‌ای که اکنون ادامه دارد را حل نکنیم، صحبت از توسعه در دریا حرف درستی نیست. وی درباره زمان موردنیاز برای تامین انرژی توسعه دریامحور توضیح داد: اگر عاقلانه کار کنیم و شعار را کنار بگذاریم، تا سه الی پنج‌سال دیگر می‌توانیم به صنعت فعلی خوراک دهیم و در بهترین حالت بعد از این مدت، می‌توانیم انرژی موردنیاز برای توسعه دریامحور را فراهم کنی. بنابراین تا اطلاع ثانوی توسعه دریامحور خیال باطل است.