رونق تجارت جنوب‌غرب ایران چشم ‌انتظار لایروبی اروندروند
​​​​​​​گروه اقتصاد- سمیه ملایی - آبراهه اروند از مهم‌ترين رودخانه‌های مرزی ایران و عراق است که از تلاقی رودخانه‌های دجله و فرات و سپس کارون، در 110كیلومتری شمال‌غربی آبادان تشكیل شده و در جنوب‌شرقی از كنار شهر بصره می‌‌گذرد، به خاک عراق وارد شده، سپس شهرستان‌های خرمشهر و آبادان را طی كرده و در 8كیلومتری جنوب اروندكنار به خلیج‌فارس می‌ریزد. اروندرود، رگ حیات اقتصادی استان خوزستان و خرمشهر در جنوب‌غرب ایران محسوب می‌شود. سال‌های سال است که ساحل‌نشینان چشم‌ انتظار لایروبی این رودخانه برای رونق اقتصاد منطقه هستند.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، سال‌ها از جنگ تحمیلی ۸ساله عراق علیه ایران می‌گذرد، اما هنوز هم برخی خسارات این جنگ در استان خوزستان قابل مشاهده است. یکی از این یادگاری‌های تلخ، وجود کشتی و شناورهای مغروقه در رودخانه اروند است که با وجود سال‌ها رایزنی و مذاکرات دوطرف ایران و عراق، همچنان این معضل پابرجاست و تهدید احتمالی پیش روی ملوانان و کاپیتان‌های مشغول در مسیر کشتیرانی بصره، خرمشهر، آبادان به بندر امام، فاو و دسترسی به خلیج‌فارس است. این تهدید جدی است و علاوه‌بر آن، محدودکردن فضای تجاری و مانع توسعه در منطقه می‌شود.
اين رودخانه بین‌المللی قابليت خوبي در زمينه كشتيرانی دارد، اما عدم‌لايروبی آن در چنددهه اخير موجب شده تا رسوبات بسياري عمق آن را بپوشاند و كشتي‌های بزرگ نتوانند در اين آبراهه تردد كنند. هرچند در اين سال‌ها براي رفع اين مشكل اقداماتي انجام شده، اما وقوع جنگ 8ساله، ناامنی منطقه و از طرفی عدم‌همکاری طرف عراقی سبب شده، این اتفاق تاکنون میسر نشود. گفتنی است با لایروبی کامل اروندرود، کشتی‌های 15 تا 20هزار تنی نیز خواهند توانست در بندر خرمشهر پهلوگیری کنند. آمارها نشان می‌دهد که آخرین‌بار در سال56 و با کمک شرکت‌های بین‌المللی، لایروبی اروندرود انجام شد. تا پیش از سال56 تردد کشتی‌های 80هزار تنی در آبراهه اروندرود چندان عجیب نبود، ولی هم‌اکنون تردد کشتی‌های 10هزار تنی هم به سختی امکان‌پذیر است.
اوایل بهمن‌ماه سال گذشته بود که فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی در سفری به استان خوزستان اعلام کرد: در بندر خرمشهر تلاش بر این است ورودی دهانه اروند لایروبی شود. البته از بندر خرمشهر تا بندر اروندکنار ۱۴مغروقه وجود دارد. از طرف دیگر، در اسناد قانونی از جمله بند«ت» ماده۱۱۲ قانون برنامه ششم توسعه لایروبی اروند، دولت موظف شده تا چهارسال از اجرای قانون، این کار را عملیاتی کند که مهلت تعیین‌شده به پایان رسیده است.
پیش از این اعلام شده بود که اختلاف در خط مرزی آبی را علت مناقشه ایران و عراق بر لایروبی اروندرود اعلام کرده‌اند؛ خطی که در قرارداد۱۹۵۷ الجزایر مورد توافق قرارگرفته بود. عهدنامه‌ای که مربوط به مرز دولتی و حُسن هم‌جواری بین ایران و عراق و یک توافق سیاسی بود و سه‌پروتکل تعیین مرز رودخانه‌ای بین ایران و عراق، علامت‌گذاری مجدد مرز زمینی ایران و عراق و امنیت در مرز ایران و عراق را شامل می‌شود. طبق همین توافق‌نامه، این اتفاق باید با نظر دفتر هماهنگی مشترک به نام CBC اجرایی شد؛ دفتری که هرچند در بندر خرمشهر توسط طرف ایرانی ایجاد شده، اما فعال نیست.

گره کور اقتصاد دریا در خوزستان
کم‌عمقی دهانه اروندرود، معضلی که سال‌هاست گریبان‌گیر شناور‌های تجاری و بنادر خرمشهر و آبادان شده و با وجود الزامات قانونی در برنامه‌های ششم و هفتم، لایروبی دهانه ورود و خروج از این مسیر حیاتی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. کاهش تردد و ظرفیت بارگیری شناور‌ها به دلیل رسوبات و گل‌ولای در این دهانه، در سال۱۴۰۳ حدود ۵هزار شناور سنگین را با این چالش روبه‌رو کرده است؛ موضوعی که به‌عنوان زنگ خطری جدی برای اقتصاد دریایی منطقه محسوب می‌شود. دهانه اروندرود، با فاصله‌ای حدود ۶۲مایل دریایی از بنادر خرمشهر و آبادان، نقش کلیدی در تجارت دریایی این منطقه ایفا می‌کند. انباشت گل‌ولای و رسوبات، عمق آب را به‌ویژه در زمان جزر تا ۲متر کاهش داده و تردد شناور‌های حامل بار را با اختلال مواجه کرده است.
این مسئله، توقف‌های طولانی‌مدت و اجباری را برای شناور‌ها در پی داشته و هزینه‌های حمل‌ونقل را به طرز چشمگیری افزایش داده است. یکی دیگر از پیامد‌های منفی کم‌عمقی اروندرود، محدودیت اجباری در میزان بارگیری شناورهاست. کشتی‌ها برای جلوگیری از بروز حادثه، مجبور به بارگیری کمتر از ظرفیت خود می‌شوند که این، کاهش میزان صادرات و واردات در بنادر آبادان و خرمشهر را به‌دنبال داشته است. به این ترتیب، این بنادر با ظرفیتی کمتر از ظرفیت بالقوه خود در حال فعالیت هستند.
این در حالی است که در برنامه‌های پیشرفت ششم و هفتم، دولت موظف به لایروبی اروندرود شده است؛ قانونی که تاکنون به مرحله اجرا نرسیده است. علاوه‌بر رسوبات، وجود مغروقه‌های متعدد در این مسیر دریایی نیز به‌عنوان مانعی در برابر پیشرفت اقتصادی منطقه است. با توجه به عبور تقریبی ۵هزار شناور سنگین از دهانه اروندرود در سال۱۴۰۳، ضرورت تسریع در عملیات لایروبی و رفع موانع موجود بیش از پیش احساس می‌شود. تحقق این امر، می‌تواند رونق را به بنادر خرمشهر و آبادان بازگردانده و به شکوفایی اقتصاد دریایی جنوب کشور کمک شایانی کند.

کمک لایروبی اروند به اقتصاد دریا 
سیدمحمد مولوی، نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی نیز پیش‌تر در گفت‌وگویی با «ایرنا» درباره این پروژه بیان کرده بود: لایروبی نکردن دهانه اروندرود و کاهش عمق این دهانه باعث رکود فعالیت‌های تجاری و صیادی و همچنین از رونق افتادن اقتصاد دریا در استان خوزستان از طریق این مسیر آبی شده است. وی گفت: رودخانه اروندرود با مسافت ۱۱۳کیلومتر به‌عنوان آبراه راهبردی بین شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و استان بصره و شهر تجاری صنعتی فاو عراق قرار دارد و مسیر آبی بسیار مهم برای انجام مبادلات تجاری با کشور عراق است. مولوی ادامه داد: متاسفانه به دلیل انجام‌نشدن لایروبی، عمق دهانه اروند رود از ۱۲متر به ۲.۵متر کاهش یافته و همین معضل مانع از تردد کشتی‌ها و لنج‌ها در این دهانه و در نهایت رکود فعالیت‌های تجاری، صنعتی، گردشگری و صیادی شده است.
این نماینده مجلس در ادامه افزود: با توجه به تکالیف مندرج در قانون برنامه هفتم پیشرفت و لزوم تقویت ترانزیت انرژی، کالای مسافر و گردشگری در سواحل جنوبی با تاکید بر مناطق آزاد تجاری صنعتی و ویژه اقتصادی در بند«خ» ماده۱۰۱ و ردیف۲ بند«ج» ماده۳۸ مبنی بر لزوم مهار آب‌های مشترک و مرزی و براساس تکلیف مندرج ردیف چهار و پنج بند«الف» ماده۴۸ در راستای توسعه منطقه آزاد اروند به منظور تبدیل‌شدن به مرکز مبادلات بین‌المللی‌، تولیدی، تجاری و توسعه شهرها و روستاهای ساحلی، ضرورت دارد توجه جدی به بحث لایروبی اروندرود انجام شود. مولوی در پایان با بیان اینکه محدوده دهانه اروندرود خارج از حوزه منطقه آزاد است، ادامه داد: از دبیر شورای مناطق آزاد کشور درخواست دارم در تامین اعتبار لازم برای انجام لایروبی دهانه اروندرود مشارکت کند.