گروه ترانزیت-امید متین-  «جمهوری اسلامی ایران آمادگی کامل دارد تا برای کشورهای عضو اتحادیه منطقه‌ای اکو که در خشکی محصور هستند، شرایطی را برای ایجاد دسترسی به آب‌های بین‌المللی فراهم کند». این بخشی از وعده‌های مطرح‌شده از سوی محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور کشورمان در دیدار با اسد مجیدخان، دبیرکل سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) است. او این صحبت‌ها را چند روز پیش و در سفر به کشور تاجیکستان مطرح کرده بود. هم‌راستا با صحبت‌های معاون اول رئیس‌جمهور، روز گذشته نیز فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی دولت چهاردهم در سیزدهمین اجلاس وزرای حمل‌ونقل کشورهای عضو اکو از ارائه طرح «دروازه مشترک اکو» خبر داد. آنطور که رسانه‌ها درباره این طرح گزارش داده‌اند، هدف آن تسهیل دسترسی کشورهای عضو اکو به آب‌های آزاد و ارتقای فعالیت‌های ترانزیتی منطقه‌ای است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، مطابق با آمار موجود، نزدیک به 40درصد از مرزهای جمهوری اسلامی ایران را مرزهای آبی تشکیل می‌دهد و بر مبنای طول خط ساحلی، ایران با 3180کیلومتر (740کیلومتر در شمال و 2440کیلومتر در جنوب) رتبه سی‌وهفتم در دنیا را داراست. وجود مرزهای آبی و دسترسی به آب‌های آزاد به‌عنوان یکی از مزیت‌های مهم توسعه در جهان امروز شناخته می‌شود، چراکه عامل ارتباطی اصلی برای تجارت جهانی، دریا و حمل‌ونقل دریایی است. از همین منظر است که قریب به اتفاق کشورهای محصور در خشکی یعنی کشورهایی که به‌طور مستقیم دسترسی به آب‌های آزاد (بین‌المللی) ندارند، در زمره کشورهای توسعه‌یافته محسوب نمی‌شوند.
سازمان همکاری اقتصادی (اکو) نهاد بین‌دولتی منطقه‌ای است که با هشت‌میلیون کیلومترمربع مساحت و قریب نیم‌میلیارد نفر جمعیت، دارای منابع و ثروت طبیعی و انسانی و موقعیت کم‌نظیرِ جغرافیایی است؛ به نحوی که اروپا را به چین و شرقِ‌دور متصل می‌کند و روسیه و آسیای مرکزی را به خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند پیوند می‌دهد. کشور‌های منطقه از جمله ایران، پاکستان، ترکیه، افغانستان، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی (اکو) در زمینه‌های تجارت، حمل‌ونقل و انرژی با یکدیگر همکاری دارند. کارشناسان معتقدند که منطقه اکو از غنی‌ترین مناطق دنیا به‌شمار می‌رود که از پتانسیل‌ها، فرصت‌ها و بستر‌های همکاری مطلوبی در حوزه‌های مختلف به‌ویژه بخش انرژی برخوردار است، اما این سازمان مهم منطقه‌ای در طول سال‌ها به دلیل اختلافات کشور‌های عضو به جایگاه شایسته خود نرسیده است.

 ابتکار دروازه اکو با برنامه‌های توسعه ریلی میان کشورها
روز گذشته فرزانه صادق، وزیر راه‌وشهرسازی در سیزدهمین اجلاس وزرای حمل‌ونقل کشورهای عضو اکو گفت: تمرکز بر ارتقای سطح همکاری‌های منطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های گسترده منطقه و نقش مهم حمل‌ونقل در این راستا از اولویت‌های دولت جمهوری اسلامی ایران است. وی افزود: در جغرافیای غرب‌آسیا، ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دسترسی به آب‌های آزاد از طریق خلیج‌فارس، بیش از 250هزار کیلومتر راه و 15هزار کیلومتر خط ریلی در تقاطع‌های شمال-جنوب و شرق-غرب از مزایای استراتژیک ایران است. همکاری‌های بین‌المللی، فرصت‌های عظیمی برای توسعه حمل‌ونقل و ترانزیت در منطقه فراهم می‌کند.
وزیر راه‌وشهرسازی با تاکید بر نقش کشورهای اکو در تحقق اهداف و برنامه‌های سازمان، گفت: چشم‌انداز 2035 برای توسعه ظرفیت‌های منطقه‌ای در این حوزه مهم است. در سال‌های اخیر، همکاری‌های ترانزیتی در منطقه رشد قابل‌توجهی داشته و جمهوری اسلامی ایران توانسته در سال گذشته به رکورد 20میلیون تن بار ترانزیتی دست یابد که این موفقیت نتیجه همکاری نزدیک با کشورهای منطقه، به‌ویژه در زیرساخت‌های مرزی با آذربایجان و ترکیه است. وی اضافه کرد: برنامه‌های توسعه‌ای شامل انتقال 20میلیون تن بار ترانزیتی از ایران و ترکمنستان، همکاری در بنادر جنوبی با مشارکت کشورهای قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان و توسعه همکاری‌های مرزی با افغانستان و پاکستان، اقداماتی هستند که منجر به جهش در ترانزیت و افزایش وابستگی‌های منطقه‌ای خواهد شد.
وزیر راه‌وشهرسازی تاکید کرد: همکاری‌های ترانزیتی در منطقه اکو طی سال‌های اخیر شتاب قابل‌توجهی یافته است. جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته موفق شد رکورد ترانزیت 20میلیون تن کالا از قلمرو خود را ثبت کند. طبق برنامه هفتم توسعه اقتصادی کشور، این رقم باید به 40میلیون تن برسد. دستیابی به این هدف، ناشی از همکاری نزدیک حمل‌ونقلی با کشورهای منطقه به‌ویژه اعضای اکو است. وی با اشاره به اهمیت راه‌اندازی مسیرهای ریلی مانند تهران-استانبول، مشهد-عشق‌آباد و قطار منظم اسلام‌آباد-تهران-استانبول افزود: برنامه‌ریزی برای توسعه حمل‌ونقل ترکیبی در سطح جهانی باید موردتوجه قرار گیرد و سازمان اکو در این زمینه، سازوکارهای حمل‌ونقل ترکیبی و موافقت‌نامه‌های مربوطه را پیگیری کند. به همین دلیل انتظار داریم در اجلاس‌های آتی، این اسناد به تصویب برسند تا بهره‌برداری از ظرفیت‌های منطقه‌ای تسهیل شود.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به طرح «دروازه مشترک اکو» به منظور تسهیل دسترسی کشورهای منطقه به آب‌های آزاد و ارائه تسهیلات دریایی توسط کشورهای ساحلی، ادامه داد: این طرح به‌عنوان ابتکاری برای ارتقای فعالیت‌های ترانزیتی در حوزه اکو مطرح شده است. جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در برنامه‌های لجستیکی، تسهیلات لازم را در بندر شهیدرجایی فراهم کرده و با مدیریت دیجیتال و تبادل الکترونیک اسناد حمل‌ونقل، روند ترانزیت را تسریع و ساده‌سازی کند. همکاری‌های گمرکی و کاهش زمان تشریفات، از دیگر مواردی است که در این راستا موردتوجه قرار گرفته است.

نقش ایران در اتحادیه اکو چیست؟
کارشناسان معتقدند، جمهوری اسلامی ایران به‌دلیل داشتن مرز زمینی با پنج‌کشور عضو و دارا بودن موقعیت استراتژیک برای اتصال سایر اعضا به آب‌های بین‌المللی از موقعیت مهمی برخوردار است. ۲۵درصد بودجه سالانه اکو را جمهوری اسلامی ایران تامین می‌کند و بیش از ۲۰درصد کارشناسان این سازمان ایرانی هستند. علی‌رغم ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری، حمل‌ونقل، دسترسی به آب‌های آزاد و دارا بودن منابع انرژی مثل نفت و گاز، از آن جهت که جمهوری اسلامی در حوزه دیپلماسی اقتصادی از ساختار‌های سنتی پیرو می‌کند، نتوانسته از این اتحادیه بهره لازم را ببرد. 
سهم صادرات کشورمان به کشور‌های عضو اکو در این مقطع زمانی حدود سه‌میلیارد دلار اعلام شده است. گاز مایع، مشتقات نفتی، ماهی، میگو، رب گوجه‌فرنگی، انواع سبزیجات، میوه تازه و خشک، انواع گل و گیاه، زعفران، خشکبار و... محصولات صادراتی ایران به کشور‌های عضو این اتحادیه است. در مقطع مذکور، واردات کشورمان از کشور‌های عضو سازمان همکاری‌های اکو نیز شامل مواد اولیه تولید، نخ، پنبه، جو، دانه کتان، عدس، لوبیا، تجهیزات پزشکی، مواد اولیه صنعتی، انواع اسید، تجهیزات صنعتی، ماشین‌آلات کشاورزی و... بود. بیشترین ارزش صادرات ایران در بین کشور‌های اکو به تجارت با افغانستا‌ن اختصاص دارد؛ پس از آن کشور‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان قرار دارند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد سازمان همکاری اقتصادی (اکو) باتوجه به جمعیت، وسعت و ظرفیت فراوان، تا دستیابی به جایگاه حقیقی در سطح جهان و وضعیت ایده‌آل از نظر همکاری درون‌منطقه‌ای فاصله زیادی دارد؛ هرچند برخی عوامل از جمله مداخلات کشور‌های خارجی و نبود زیرساخت‌ها و نهاد‌های مناسب، گرایش به سوی اتحاد را تضعیف کرده است، اما این سازمان بزرگ منطقه‌ای با ترکیب جمعیتی جوان، در قالب یک سازمان موفق و خوش‌آتیه می‌تواند جایگاه مطلوبی کسب کند. 8‌میلیون کیلومترمربع مساحت و قریب نیم‌میلیارد نفر جمعیت، منابع و ثروت طبیعی و انسانی و موقعیتِ کم‌نظیرِ جغرافیایی در کنار پیوند‌های فرهنگی و تاریخیِ عمیق ملت‌های منطقه‌ی اکو، ظرفیت و سرمایه بی‌نظیری را برای توسعه اقتصادی و ارتقای سطح رفاه مردم منطقه فراهم کرده است.