گروه اقتصاد دریا- امید عباسی - بالا گرفتن احتمالی جنگ تجاری با اعمال تعرفه‌های جدید از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و واکنش چین به این موضوع، تبدیل به یکی از مسائل مورد توجه رسانه‌های جهان طی روزهای گذشته شده است. هرچند آتش‌بس تجاری میان واشنگتن و پکن ممکن است فعلا پابرجا باشد، اما چین نسبت به تلاش‌های آمریکا برای انزوای شرکت‌های چینی محتاط شده است. از طرف دیگر، با اعلام توافق تجاری میان آمریکا و ویتنام، پکن بار دیگر به کشورهایی که در آستانه عقد قرارداد با واشنگتن قرار دارند، هشدار داد که با واکنش تلافی‌جویانه چین روبه‌رو خواهند شد. این تهدیدها در شرایطی مطرح می‌شود که مهلت تعیین‌شده از سوی کاخ سفید برای امضای توافق‌های تجاری، رو به پایان است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، یکی از نگرانی‌های پکن این است که آیا آمریکا می‌تواند کشور‌های دیگر را متقاعد کند که کنترل‌های صادراتی بر تجهیزات پیشرفته را اعمال یا تشدید کنند؟ چنین اتفاقی، تلاش‌های چین برای خرید ابزار‌های موردنیاز برای تولید نیمه‌رسانا‌های پیشرفته را بیشتر مختل می‌کند. تایوان در ژوئن، شرکت‌های هواوی و اس‌ام‌آی‌سی را به فهرست سیاه خود اضافه و شرکت‌های تایوانی را از تجارت با آن‌ها بدون تایید دولت منع کرد. این فشار محدود به آسیا نیست. اروپا نیز خود را در موقعیت حساسی می‌بیند. اتحادیه اروپا، بزرگ‌ترین مقصد صادرات خودرو‌های برقی چین است و طبق تحقیقات اخیر گروه رودیوم، سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در این بلوک به‌علاوه انگلیس در سال گذشته، به ۱۰میلیارد یورو (۱۲میلیارد دلار) رسیده است.
تنش‌های تجاری در حال افزایش است. اورسولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا به تازگی پکن را به «تسلیح‌سازی» عناصر خاکی کمیاب و آهن‌ربا‌ها متهم کرد و نسبت به خطرات ناشی از ظرفیت بیش از حد چین هشدار داد. پکن به‌ویژه نگران است که اتحادیه اروپا ممکن است مفادی مشابه مفاد توافق انگلیس با آمریکا را امضا کند که شامل تعهداتی در مورد امنیت زنجیره تامین، کنترل صادرات و قوانین مالکیت در بخش‌هایی مانند فولاد، آلومینیوم و داروسازی است. روزنامه فایننشال‌تایمز گزارش داد، در حالی‌که در متن توافق نامی از چین برده نشده، اما پکن در یک بیانیه عمومی نادر از این توافق انتقاد و آن را به عنوان یک چالش مستقیم تفسیر 
کرد.

برنامه چین برای دور زدن فشار آمریکا
با نزدیک‌شدن به اجرای تعرفه‌های جدید تجاری آمریکا از اول آگوست، چین با بهره‌گیری از مسیر‌های غیرمستقیم در کشور‌های آسیای جنوب‌شرقی از جمله ویتنام و اندونزی، تلاش می‌کند تا صادرات خود به بازار‌های غربی را حفظ کند. این روند نه‌تنها الگو‌های تجارت جهانی را تغییر داده، بلکه بنادر منطقه‌ای و زنجیره‌های تأمین جهانی را نیز دستخوش تحولات اساسی کرده است. در آستانه اجرای تعرفه‌های جدید آمریکا، صادرکنندگان چینی مسیرهای تجاری خود را به سمت کشورهای آسیای جنوب‌شرقی تغییر داده‌اند تا از تبعات اقتصادی این سیاست‌ها در امان بمانند. براساس گزارش خبرگزاری رویترز، این تغییرات در مسیر صادرات چین موجب دگرگونی‌هایی در خطوط تجارت جهانی و لزوم بازتنظیم عملیات لجستیکی در سطح بین‌المللی شده است. گزارش اداره سرشماری ایالات متحده نشان می‌دهد که صادرات مستقیم چین به آمریکا در ماه می۲۰۲۵ میلادی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۳درصد کاهش یافته و به ۱۵میلیارد دلار رسیده است. در همین حال، صادرات کلی چین با رشد ۴.۸درصدی مواجه بوده که عمدتاً ناشی از افزایش ۱۵درصدی تجارت با کشورهای آسه‌آن و رشد ۱۲درصدی تجارت با اتحادیه اروپا است.
تمرکز چین بر صادرات غیرمستقیم
 از بنادر منطقه
آمار مراکز حمل‌ونقل آسیای جنوب‌شرقی نشان‌دهنده تلاشی هماهنگ برای ارسال غیرمستقیم کالاهای چینی به بازارهای غربی است. در این میان، ویتنام به عنوان یک کانال حیاتی برای صادرات مجدد عمل کرده است. بنابر گزارش شرکت مشاوره کپیتال اکونومیکس، در ماه می ۳.۴میلیارد دلار از کالاهای صادراتی چین از طریق ویتنام منتقل شده که رشدی ۳۰درصدی را نشان می‌دهد. صادرات غیرمستقیم از طریق اندونزی نیز با افزایش ۲۵درصدی، به حدود ۸۰۰میلیون دلار رسیده است. در این میان گزارش فایننشال‌تایمز نیز حاکی از آن است که تمرکز صادرات غیرمستقیم بر دور زدن تعرفه‌ها باعث تغییرات چشمگیر در فعالیت بنادر منطقه‌ای شده و ظرفیت عملیاتی بنادر جنوب‌شرقی آسیا به‌طور محسوسی افزایش یافته است.
هند نیز به‌ عنوان یک بازیگر در حال ظهور در صادرات، شاهد رشد ۱۷درصدی صادرات به ایالات متحده در ماه می بوده که بخشی از آن به‌ دلیل رونق تجارت الکترونیک است. در همین حال، واردات قطعات از چین و هنگ‌کنگ به هند ۲۲.۴درصد افزایش یافته که نشان می‌دهد مونتاژ و صادرات مجدد کالاهای چینی در این کشور در حال گسترش است. به گفته آجی سریواستاوا، بنیان‌گذار ابتکار تحقیقات تجارت جهانی، این روند بیانگر انعطاف‌پذیری زنجیره‌های تأمین در برابر فشارهای تعرفه‌ای است. تحولات تجاری به خاورمیانه نیز کشیده شده است؛ صادرات چین به امارات متحده عربی در ماه می ۲۰درصد افزایش یافته و به ۱.۱میلیارد دلار رسیده است. این امر جایگاه بنادر منطقه‌ای در کشورهای خلیج‌فارس را به ‌عنوان جایگزین‌های بالقوه برای چین تقویت کرده است.
به طور کلی، استفاده فزاینده چین از کشورهای ثالث برای تغییر مسیر صادرات، موانع لجستیکی پیچیده‌ای برای شرکت‌های حمل‌ونقل، اپراتورهای بندری و مقامات گمرکی به وجود آورده و شناسایی مبدأ واقعی کالاها را دشوار کرده است. انتظار می‌رود این روند در صورت اجرای تعرفه‌های جدید آمریکا ادامه یافته و نقشه تجارت جهانی را بیش از پیش دستخوش تغییر کند. از سوی دیگر، آمریکا به‌زودی تعرفه‌های جدیدی را اعلام خواهد کرد. در حالی‌که برخی کشورها در تلاشند با واشنگتن به توافق برسند و از شدیدترین پیامدهای این سیاست‌ها در امان بمانند. مذاکرات متعددی تا پیش از اول آگوست در جریان است. اتحادیه اروپا اعلام کرده در مذاکرات با آمریکا پیشرفت‌هایی حاصل شده و همچنان برای رسیدن به جمع‌بندی نهایی تلاش می‌کند.

چشم‌انداز خطر بلندمدت برای چین
خطر بلندمدت برای پکن این است که این تلاش‌ها، یک تغییر گسترده‌تر بوده و به کارزاری -به رهبری آمریکا- برای مهار صادرات چین محدود نمی‌شود، بلکه تغییر شکل تجارت جهانی حول زنجیره‌های تامین «قابل اعتماد» است که چین خارج از آن‌ها قرار می‌گیرد. شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهور چین در سفری به جنوب‌شرقی آسیا در اوایل سال‌جاری، از این منطقه خواست تا به عنوان یک «خانواده آسیایی» در کنار هم بایستند و نسبت به تجزیه تجاری هشدار داد. پکن اغلب به اقداماتی که با آن‌ها مخالف است با اقدامات تجاری هدفمند پاسخ داده است. هنگامی که اتحادیه اروپا سال گذشته تعرفه‌هایی را بر خودرو‌های برقی چینی اعمال کرد، چین تحقیقات ضد دامپینگ را در مورد واردات برندی، لبنیات و گوشت خوک اروپایی آغاز کرد. پس از آنکه جلسات گروه7 در ژاپن به عنوان انتقادی از چین تلقی شد، واردات غذا‌های دریایی ژاپن را در سال۲۰۲۳ متوقف کرد. اختلاف با استرالیا در سال۲۰۲۰، به محدودیت‌های تجاری بر کالا‌هایی به ارزش میلیارد‌ها دلار منجر شد.
برخی رسانه‌ها نیز گزارش داده‌اند که توافق با ویتنام، سومین توافق تجاری بزرگ آمریکا در سال‌جاری پس از بریتانیا و ژاپن است و کشورهای طرف معامله با آمریکا تلاش دارند پیش از ضرب‌الاجل، برای جلوگیری از اعمال تعرفه‌های سنگین‌تر با واشنگتن به توافق برسند. در این میان، نگرانی پکن از آن است که چنین توافق‌هایی با سایر کشورها بتواند راه ترانشیپ را ببندد و چین را عملا از بخشی از زنجیره تأمین جهانی حذف کند؛ به‌ویژه آنکه ویتنام تاکنون یکی از مسیرهای اصلی عبور کالاهای چینی به بازار آمریکا بوده است.