گروه اقتصادبین الملل - رضا رضایی - در شبکه پیچیده تجارت جهانی، کمتر کریدوری به اندازه تنگه هرمز بحرانی و آسیب‌پذیر است. این آبراه باریک ۲۱ مایلی که بین ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد، انتقال تقریباً یک‌پنجم از عرضه روزانه نفت جهان و سهم قابل توجهی از گاز طبیعی مایع، عمدتاً از خلیج فارس به اقتصادهای تشنه انرژی در آسیا را برعهده دارد. از همین روی، امنیت ایران به عنوان ضامن اصلی آن از اهمیت بالایی برخوردار است و در این میان، بیشترین سود ایران امن برای اقتصاد جهانی به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس و مصرف‌کنندگان انرژی در شرق آسیاست. 
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، تأثیر اقتصادی بسته شدن تنگه هرمز سریع و شدید خواهد بود. تنها یک اختلال در این شریان می‌تواند بازارهای انرژی را دچار آشفتگی، تورم فزاینده و رشد جهانی را کاهش دهد. فراتر از اعداد و نمودارهای بازار، یک حقیقت اساسی نهفته است و اینکه، تنگه هرمز فقط یک گلوگاه منطقه‌ای نیست؛ بلکه قلب اقتصاد انرژی جهانی است.
آنطور که مدرن دیپلماسی در گزارشی نوشته است؛ در سال ۲۰۲۴، روزانه حدود ۲۰ میلیون بشکه نفت و بخش قابل توجهی از LNG جهان از طریق تنگه هرمز ترانزیت می‌شود. کشورهایی مانند چین، هند، ژاپن و کره جنوبی که در مجموع نزدیک به ۷۰ درصد از حجم نفت خام عبوری از این تنگه را به خود اختصاص می‌دهند، به شدت در معرض خطر هستند. هرگونه مانعی، امنیت انرژی و بهره‌وری صنعتی آن‌ها را مختل خواهد کرد. بازارها حتی در برابر تهدید تعطیلی نیز واکنش‌های تندی نشان داده‌اند.
در ماه‌های اخیر، با شعله‌ور شدن تنش‌های ژئوپلیتیکی در خلیج فارس، قیمت نفت ۴ تا ۶درصد افزایش یافت و نرخ حمل‌و‌نقل نفتکش‌ها بیش از ۲۰درصد افزایش یافت. توقف کامل، ابعاد کاملاً متفاوتی خواهد داشت. نفت خام برنت که در حال حاضر به طور متوسط حدود ۸۵دلار در هر بشکه است، می‌تواند در بدترین سناریوها به ۱۵۰ یا حتی ۲۰۰دلار افزایش یابد. همین الگو در بازارهای گاز طبیعی، به ویژه در آسیا و اروپا، که وابستگی به واردات LNG زیاد و ذخایر استراتژیک کم‌عمق است، نیز صادق خواهد بود.
نوسانات قیمت انرژی که از نظر تاریخی توسط ظرفیت مازاد و ذخایر استراتژیک تعدیل می‌شد، احتمالا دیگر سپر قابل اعتمادی نباشد. برخلاف اختلالات گذشته، که در آن ظرفیت اضافی از سوی عربستان سعودی یا آزادسازی ذخایر نفتی استراتژیک به تثبیت بازارها کمک می‌کرد، تعطیلی کامل تنگه می‌تواند این ضربه‌گیرها را از بین ببرد. ظرفیت اضافی جهانی، که در حال حاضر به دلیل کمبود سرمایه‌گذاری و ژئوپلیتیک محدود شده است، احتمالا به سادگی برای جبران کمبود ۲۰میلیون بشکه در روز کافی نباشد. 

احتمال تشدید تورم جهانی
اثر موجی افزایش سرسام‌آور قیمت انرژی بسیار فراتر از بازار نفت خواهد بود. هزینه‌های بالاتر انرژی، تورم حمل‌و‌نقل و تولید را تشدید می‌کند و مستقیماً بر مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تأثیر می‌گذارد. صندوق بین‌المللی پول تخمین می‌زند که افزایش ۱درصدی قیمت نفت به معنای افزایش ۰.۳ تا ۰.۴درصدی تورم جهانی است. در اقتصاد جهانی امروز که از قبل مستعد تورم است، چنین افزایشی می‌تواند بهبودهای شکننده را به رکود تبدیل کند. بانک‌های مرکزی، که بین مبارزه با تورم و تقویت رشد اقتصادی گیر افتاده‌اند، با یک معضل سیاسی وخیم روبرو خواهند شد. سیاست انقباض پولی درست زمانی که بسیاری از اقتصادها امیدوار به کاهش نرخ بهره بودند، احتمالا بازگردد. نتیجه می‌تواند بازگشت رکود تورمی، ترکیبی سمی از کندی رشد و افزایش قیمت‌ها باشد. خانوارهای کم‌درآمد و مشاغل کوچک متحمل بیشترین آسیب خواهند شد و باعث از دست رفتن مشاغل، کاهش قدرت خرید و تشدید نابرابری در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه می‌شوند. 

تاثیر بر صنایع و امنیت غذایی
هرمز همچنین به عنوان مجرایی برای پتروشیمی‌ها، کودها، غلات و کالاهای مصرفی عمل می‌کند. تعطیلی این تنگه، لجستیک کشتیرانی جهانی را فلج خواهد کرد. تغییر مسیر کشتی‌ها در اطراف دماغه امید نیک می‌تواند دو هفته به زمان تحویل اضافه کند، زیرساخت‌های بندری را تحت فشار قرار داده و نرخ حمل‌و‌نقل و حق بیمه را تا ده‌برابر افزایش دهد. صنایعی مانند تولید خودرو و لوازم الکترونیکی، می‌توانند با تاخیرهای پی‌در‌پی و افزایش هزینه‌ها مواجه شوند. سیستم غذایی جهانی نیز مصون نخواهد بود. اختلال در ارسال کود و غلات از طریق این تنگه، هزینه‌های نهاده‌های کشاورزی را افزایش می‌دهد، در حالی که افزایش قیمت سوخت، هزینه‌های لجستیک را افزایش می‌دهد. در عوض، قیمت مواد غذایی که از قبل در برابر تغییرات اقلیمی و درگیری آسیب‌پذیر هستند، افزایش می‌یابد و ناامنی را در کشورهای وابسته به واردات تشدید می‌کند. 

راهکارهای کم‌اثر
خط لوله شرق ـ غرب عربستان سعودی می‌تواند حدود ۵میلیون بشکه در روز را منتقل کند که تا ۷میلیون قابل افزایش است. خط لوله فجیره امارات متحده عربی ۱.۵میلیون بشکه در روز دیگر به این ظرفیت اضافه می‌کند. با این حال، ظرفیت کلی موجود برای عبور از تنگه هرمز که تقریباً ۸میلیون بشکه در روز است، به طور قابل توجهی کمتر از ۲۰میلیون بشکه در روز است که از تنگه هرمز عبور می‌کند. صادرکنندگان مهمی مانند عراق، قطر و کویت در مجموع فاقد جایگزین‌های معناداری هستند. ذخایر استراتژیک نفت تاثیر کوتاه‌مدتی ارائه می‌دهند. ایالات متحده حدود ۶۰۰میلیون بشکه، اروپا ۴۰۰میلیون بشکه دیگر و آسیا بیش از یک‌میلیارد بشکه نفت در اختیار دارد. اما این منابع محدود هستند. با ۲۰میلیون بشکه از دست رفته در روز، حتی ذخایر استراتژیک جهانی نیز می‌توانند ظرف دو ماه تمام شوند.
در یک سناریوی تعطیلی طولانی‌مدت، حتی آماده‌ترین اقتصادها نیز دچار مشکل خواهند شد. دولت‌ها، نهادهای چندجانبه و بازیگران بخش خصوصی باید با گلوگاه‌های انرژی به عنوان ریسک‌های سیستماتیک برخورد کنند. این به معنای سرمایه‌گذاری در زنجیره‌های تأمین متنوع از طریق کریدورهای انرژی استراتژیک یا سوخت‌های جایگزین بوده و همچنین به معنای بهبود سازوکارهای دیپلماتیک برای تضمین امنیت دریایی بی‌وقفه در مسیرهای کلیدی مانند هرمز است. در جهانی که بیش از پیش به تجارت وابسته است، تنگه هرمز سلطه بالایی بر ثبات اقتصادی جهان دارد. بسته شدن آن، حتی به طور موقت، نه تنها قیمت‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند مسیر رشد جهانی را برای سال‌های آینده تغییر دهد.