برنامه جامع عمان برای توسعه کریدورهای حمل‌ونقلی چیست؟
​​​​​​​گروه ترانزیت- سعید قلیچی - چشم‌انداز آینده عمان برای ترانزیت دریایی به وضوح نشان‌دهنده قصد این کشور برای تبدیل‌شدن به یکی از مراکز کلیدی حمل‌ونقل دریایی جهانی است. با گسترش زیرساخت‌ها، تقویت روابط تجاری با کشورهای مختلف و توجه به مسائل محیط‌زیستی، عمان قادر خواهد بود تا در رقابت جهانی با دیگر هاب‌های حمل‌ونقل دریایی همچون سنگاپور، دوبی و روتردام جایگاه خود را مستحکم کند. این برنامه‌ها نه‌تنها باعث رشد اقتصادی کشور خواهد شد، بلکه به تقویت موقعیت عمان به‌ عنوان یک کشور پیشرفته و فعال در تجارت دریایی جهانی کمک خواهد کرد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، بررسی گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که چشم‌انداز برنامه آینده عمان برای ترانزیت دریایی جهان، عمدتاً بر پایه سند «عمان‌۲۰۴۰» و استراتژی ملی لجستیک‌۲۰۴۰ استوار است. این برنامه‌ها با هدف تنوع‌بخشی به اقتصاد، کاهش وابستگی به نفت و تبدیل عمان به یک مرکز جهانی لجستیک و ترانزیت دریایی طراحی شده‌اند. عمان با موقعیت استراتژیک خود در تنگه‌هرمز و اقیانوس هند، بر توسعه بنادر، زیرساخت‌های دریایی و ادغام فناوری‌های سبز و هوشمند تمرکز دارد تا سهم خود را در بازار جهانی حمل‌ونقل دریایی افزایش دهد.سلطنت‌نشین عمان، با موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود در سواحل جنوبی شبه‌جزیره عربستان و دسترسی به دریای عمان و خلیج‌فارس، همیشه نقشی مهم در حمل‌ونقل و تجارت دریایی ایفا کرده است. این کشور که به‌ عنوان یک دروازه مهم میان شرق و غرب شناخته می‌شود، قصد دارد با توسعه زیرساخت‌ها و گسترش شبکه ترانزیت دریایی خود، به یکی از قطب‌های کلیدی ترانزیت و حمل‌ونقل دریایی جهانی تبدیل شود. عمان از نظر جغرافیایی در مسیرهای مهم تجاری دریایی قرار دارد که از دریای عمان به سوی خلیج‌فارس، اقیانوس هند و آب‌های آزاد امتداد دارد. این موقعیت باعث می‌شود که عمان به ‌عنوان یک نقطه کلیدی در مسیرهای کشتیرانی، به‌ویژه برای تجارت بین آسیای‌ جنوب‌شرقی، هند، و اروپا شناخته شود. 

برنامه سرمایه‌گذاری استراتژیک برای ترانشیپ
عمان با سرمایه‌گذاری در گسترش ظرفیت بنادر، زیرساخت‌های پیشرفته و مناطق ویژه اقتصادی، قصد دارد جایگزین مناسبی برای غول‌های سنتی منطقه، مانند جبل‌علی دوبی، به شرکت‌های ترابری دریایی و کشتیرانی ارائه دهد. این بنادر که در خارج از تنگه‌هرمز واقع شده‌اند و از نظر ژئوپلیتیکی مهم هستند، نه‌تنها دروازه‌ای امن و کارآمد برای تجارت دریایی فراهم می‌کنند، بلکه با راهبرد‌های جهانی ترانزیت دریایی همسو هستند که کشتی‌های بزرگتر و مسیر‌های متنوع را نیز دربر می‌گیرد. در حال حاضر گزارش‌ها حاکی از این است که عمان با ارتقای بنادر دقم و صلاله به عنوان مراکز راهبردی ترانزیت و لجستیک برای کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، در حال بازآرایی استراتژیک جایگاه خود در تجارت دریایی منطقه است. این دو دروازه، جایگزین‌های مناسبی برای بنادر مهم امارات متحده عربی مانند جبل‌علی هستند و از نظر موقعیت مکانی، گسترش ظرفیت و ادغام صنعتی، مزایای رقابتی ارائه می‌دهند.
صلاله که یک بندر عمیق و جاافتاده در سواحل جنوبی عمان بوده، طرح توسعه پایانه ۳۰۰میلیون دلاری خود را به پایان رسانده تا ظرفیت سالانه جابه‌جایی کانتینر را به ۶ تا ۶.۵میلیون‌TEU افزایش دهد و جایگاه خود را به عنوان ستون‌فقرات منطقه‌ای برای مسیر‌های دریایی شرق-غرب تقویت کند. این بندر در سال‌۲۰۲۴ تقریباً ۳.۳میلیون‌TEU جابه‌جایی داشته و حجم محموله‌ها با افزایش بیش از ۱۰درصدی به حدود ۲۲.۶میلیون تن رسیده است. همچنین بندر دقم واقع در منطقه ویژه اقتصادی دقم، به عنوان یک دروازه صنعتی-خدماتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در حال حاضر، ظرفیت پایانه کانتینری آن حدود یک میلیون‌TEU بوده و همچنین شامل اسکله‌های چندمنظوره و فله خشک برای جابه‎‌جایی سالانه تا ۵میلیون تن است. مقیاس مناسب و اتصال صنعتی دقم، آن را به‌ویژه برای پروژه‌های باری، محصولات پالایشگاهی و پتروشیمی و لجستیک صادرات هیدروژن در آینده، مناسب می‌سازد.این تحولات به صورت جداگانه روی نمی‌دهند، بلکه در راهبرد کلان عمان برای تنوع اقتصادی‌(چشم‌انداز ۲۰۴۰) گنجانده شده‌اند که درپی افزایش سهم بخش لجستیک و حمل‌و‌نقل در تولید ناخالص داخلی از تقریباً ۷درصد کنونی به بیش از ۱۰درصد تا سال‌۲۰۴۰ است. این امر با تزریق ۲.۵میلیارد ریال عمانی‌(۶.۵میلیارد دلار) در زیرساخت‌ها و اصلاحات انجام‌شده بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ قابل‌تحقق است. از سال ۲۰۲۵، ظرفیت سالانه کانتینر به سرعت در حال افزایش است و از رقم اولیه تقریباً ۲۰۰هزار‌TEU به ۱.۷میلیون‌TEU خواهد رسید. شاخص‌های عملیاتی نیز گویای شتاب در عملکرد بندر است، به‌طوری‌که تعداد پهلوگیری کشتی‌ها از ۱۰۵فروند در سال‌۲۰۱۵ به تقریباً ۹۳۵فروند تا سال ۲۰۲۳ افزایش یافته و حجم بار نیز به ۸.۴میلیون تن رسیده است. در مجموع، بندر دقم فراتر از محل جابه‌جایی بار بوده و ستون‌فقرات یک اکوسیستم صنعتی راهبردی است.بندر صلاله نیز به عنوان دروازه اصلی عمان برای حمل‌و‌نقل دریایی شناخته می‌شود. در اوایل سال‌۲۰۲۵، این بندر پروژه ارتقای پایانه کانتینری ۳۰۰ میلیون دلاری را به پایان رساند و ظرفیت جابجایی سالانه خود را از ۴.۵ به ۶.۵ میلیون TEU افزایش داد. این بندر به زیرساخت‌های جدید با فضای گسترده‌تر، اسکله ارتقا یافته، بهبود پست‌های فرعی و ۲هزار دریچه یخچال بیشتر برای حمایت از رشد محموله‌های زنجیره سرد ارتقا یافت. صلاله که از نظر راهبردی در امتداد جاده ابریشم دریایی قرار دارد، به عنوان قطب حمل‌و‌نقل دریایی عمل کرده و بازار‌های شرق آفریقا، شبه‌قاره هند و فراتر از آن را به هم متصل می‌کند. اسکله‌های آب عمیق و ادغام در منطقه آزاد، روند انتقال بار را تسهیل و خدمات لجستیک صنعتی را امکان‌پذیر کرده است. این امر در نهایت نقش آن را در زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای تثبیت می‌کند.

برنامه جامع برای توسعه کریدورهای حمل‌ونقلی
عمان در تلاش است تا کریدورهای حمل‌ونقل دریایی جدیدی ایجاد کند که علاوه‌بر تقویت تجارت داخلی، به‌طور خاص تجارت بین‌المللی را تسهیل کند. این کریدورها می‌توانند به‌ عنوان مسیرهای جایگزین و مکمل برای جاده‌های تجاری اصلی مانند کانال سوئز و تنگه‌هرمز عمل کنند. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های عمان، تقویت روابط تجاری و حمل‌ونقل دریایی با چین است. عمان با ایجاد خطوط مستقیم کشتیرانی و ایجاد تسهیلات بندری جدید، قصد دارد به ‌عنوان پل ارتباطی میان بازارهای چین و کشورهای خاورمیانه و آفریقا عمل کند. از طرف دیگر، در حال حاضر عمان به‌ عنوان یکی از مسیرهای اصلی برای حمل‌ونقل کالا بین هند، پاکستان و کشورهای خلیج‌فارس شناخته می‌شود. دولت عمان در نظر دارد تا این مسیر را گسترش دهد و زیرساخت‌های جدید برای تسهیل حمل‌ونقل کالا فراهم کند.
عمان به‌ منظور حفظ رقابت‌پذیری در عرصه ترانزیت دریایی جهانی، به دنبال بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند اتوماسیون بندری، ردیابی هوشمند بارها و سیستم‌های مدیریت لجستیکی پیشرفته است. این فناوری‌ها به عمان کمک خواهند کرد تا بهره‌وری را افزایش داده و فرایندهای حمل‌ونقل را بهینه‌سازی کند. عمان با همکاری کشورهای مختلف و سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بین‌المللی دریانوردی و شورای همکاری خلیج‌فارس به دنبال تقویت روابط خود در زمینه حمل‌ونقل دریایی است. عمان همچنین با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در حوزه بندری و ترانزیت، تلاش دارد تا نقش خود را در بازار جهانی ترانزیت دریایی گسترش دهد.عمان دارای هفت بندر تجاری دولتی است که سه بندر عمیق ‌آب اصلی‌(سوهار، دقم و صلاله) نقش محوری در ترانزیت جهانی دارند و به ۸۶بندر در ۴۰ژکشور متصل هستند. در این میان کارشناسان معتقدند که چالش‌هایی مانند رقابت با بنادر همسایه‌(مانند جبل‌علی) و نیاز به سرمایه‌گذاری خصوصی وجود دارد، اما فرصت‌های سرمایه‌گذاری در زنجیره سرد، انبارها، خدمات ارزش‌افزوده و لجستیک تجارت الکترونیک فراوان است. قانون دریایی‌۲۰۲۳ نیز عمان را به یکی از ۱۰مقصد برتر برای مالکان کشتی تبدیل می‌کند.