در گفتگو با سرآمد: جبران خاموشی‌های تحمیلی به شیلات نیازمند برنامه است 
​​​​​​​گروه شیلات- سعید قلیچی - زمان پایان خاموشی‌ها هنوز مشخص نیست. تابستان امسال، خاموشی‌های تحمیلی، بسیاری از شاخه‌های صنعتی و تولیدی کشور را با چالش‌های متعددی مواجه کرد. درباره تبعات منفی قطعی برق بر وضعیت عملکرد واحدهای تولیدی و صنایع بزرگ کشور و ایجاد رکود در وضعیت اقتصادی کشور، بسیاری از فعالان اقتصادی، کارشناسان و حتی رسانه‌ها مطالبی را مطرح کردند. در این میان بخشی از واحدهای تولیدی کشور که کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند و چالش‌های آن‌ها کمتر انعکاسی پیدا کرده بود، واحدهای تولید و پرورش آبزیان و شیلات کشور هستند.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، پرورش ماهی به یکی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت غذایی تبدیل شده است. با افزایش جمعیت جهان و تقاضای روزافزون برای منابع پروتئینی پایدار، پرورش ماهی نقش کلیدی در تامین نیازهای غذایی ایفا می‌کند. همچنین این کسب‌وکار می‌تواند در ایران بسیار سودآور باشد. بااین‌حال، این صنعت با چالش‌های متعددی روبه‌روست که یکی از آن‌ها قطعی برق و تاثیرات ناگهانی آن بر محیط‌های پرورش ماهی است. بسیاری از فعالان حوزه تولید شیلات و آبزیان کشور در طول هفته‌های گذشته تاکید کرده‌اند که قطع برق و خاموشی تحمیلی در طول تابستان امسال تاثیرات مخربی روی محیط‌های پرورش ماهی، فروش و بازار این محصولات داشته است.
ایران با داشتن طول ساحلی قابل‌توجه در خلیج‌فارس، دریای عمان و دریای خزر و همچنین داشتن مزارع آبزی‌پروری داخلی‌(ماهیان گرمابی، سردابی، میگو، انواع خاویار) ظرفیت بزرگی برای تأمین پروتئین، ارزآوری و اشتغال دارد، اما بخش زیادی از این ظرفیت‌ها وابسته به برق پایدار است؛ برای سیستم‌های تهویه، تزریق اکسیژن، گردش آب یا فیلتراسیون، گرمایش یا سرمایش، پمپ‌ها و تجهیزات تغذیه و کنترل شرایط زیستی آبزیان. قطعی‌های مکرر برق یا نوسانات ولتاژ می‌تواند برای مزارع -خصوصاً کوچک و متوسط- خسارات سنگینی ایجاد کند.
در حالی‌که تابستان ۱۴۰۴ با گرمای بی‌سابقه و مصرف رکوردشکن انرژی همراه بوده، خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده و ناگهانی برق به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصادی ایران تبدیل شده است. این بحران نه‌تنها زندگی روزمره میلیون‌ها شهروند را مختل کرده، بلکه بخش‌های تولیدی حساس مانند صنعت شیلات و پرورش آبزیان را در آستانه فروپاشی قرار داده است. براساس گزارش‌های رسمی و کارشناسی، ناترازی شدید انرژی در شبکه برق کشور –که کسری ۱۳هزار مگاواتی را در پیک مصرف به همراه دارد– منجربه کاهش ۳۰ تا ۶۰درصدی ظرفیت تولید در صنایع مختلف شده است.

تحمیل ضرر به شیلات با قطعی برق
سیستم‌های تهویه مصنوعی که برای افزایش سطح اکسیژن محلول در آب استفاده می‌شوند، در صورت قطع برق از کار می‌افتند و این امر می‌تواند منجربه کاهش شدید سطح اکسیژن و در نتیجه تلفات جمعی در ماهی‌ها شود. همچنین سیستم‌های تصفیه آب، نقش حیاتی در حفظ کیفیت آب و جلوگیری از تجمع مواد زائد و مسموم را دارند و قطع برق موجب توقف این سیستم‌ها و افزایش خطر بیماری‌ها و همچنین مرگ‌ومیر در ماهی‌ها خواهد شد. از طرف دیگر، در محیط‌های پرورش ماهی که نیاز به کنترل دقیق دما دارند، قطع برق می‌تواند منجربه افزایش و کاهش شدید دما و تاثیرات منفی روی رشد و سلامت ماهی‌ها شود. موارد ذکرشده تنها بخشی از تبعات و آسیب‌های قابل‌مشاهده خاموشی‌های تحمیلی در وضعیت فعالیت واحدهای شیلاتی کشور است.
به باور کارشناسان، خاموشی‌ها و قطعی برق یک تهدید جدی برای بازدهی و ثبات واحدهای پرورش آبزیان و شیلات در ایران محسوب می‌شوند. اگر اقدامات سریع، سیاست‌محور و هماهنگ صورت نگیرد، بخشی از ظرفیت تولید کشور ممکن است کاهش یابد، بازارهای صادراتی آسیب ببینند و امنیت غذایی تحت تأثیر قرار گیرد. برای جبران، ترکیبی از راهکارهای مالی، بیمه، بهبود زیرساخت‌ها، سیاست تعرفه‌ای و کمک به تجهیز واحدها به سیستم‌های پشتیبان برق ضروری است. بخش برق به عنوان زیرساخت حیاتی شیلات باید با نگاه ویژه دیده شود.
صنعت شیلات ایران که بیش از ۱.۲میلیون تن تولید سالانه آبزیان را برعهده دارد و نقش کلیدی در تأمین پروتئین حیوانی ایفا می‌کند، به شدت وابسته به برق پایدار است. سیستم‌های هوادهی، پمپاژ آب، تغذیه خودکار و کنترل کیفیت آب در مزارع پرورش ماهی، میگو و خاویار بدون برق حتی برای چندساعت، به فاجعه تبدیل می‌شود. خاموشی‌های تابستان۱۴۰۴ که از اردیبهشت‌ماه آغاز شده و تا شهریور ادامه یافته، استان‌های شمالی، مرکزی و جنوبی را به‌طور یکسان تحت تأثیر قرار داده است.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که ادامه این روند تا پایان‌۱۴۰۴، تبعات بلندمدتی برای صنعت شیلات به همراه داشته باشد. در سطح کلان نیز کاهش تولید آبزیان -که ۱۰درصد از‌GDP کشاورزی را تشکیل می‌دهد- می‌تواند امنیت غذایی را تهدید کند. پیش‌بینی می‌شود تولید میگو در جنوب تا ۲۵درصد افت کند که این امر واردات را افزایش داده و تعادل تجاری را برهم می‌زند. همچنین رکود در شیلات می‌تواند ۵۰هزار شغل مستقیم را از دسترس خارج کند، به‌ویژه در استان‌های غیرساحلی مانند کرمانشاه که با ۵۰۲واحد فعال، پیشتاز است.

دورنمای خسارت شیلات از قطعی برق
امین محمودی، کارشناس شیلات کشور در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه اقتصاد سرآمد، درباره تبعات و آسیب‌های واردشده به حوزه شیلات و پرورش آبزیان کشور در اثر قطعی برق در طول ماه‌های گذشته، تاکید کرد: قطعی برق در طول تابستان خسارات متعددی را به واحدهای شیلاتی وارد کرده است و البته ادامه‌داربودن این وضعیت، تولید آبزیان در کشور را با کاهش چشمگیری روبه‌رو می‌کند. این امر نه‌تنها امنیت غذایی را به خطر می‌اندازد، بلکه به بیکاری گسترده در میان فعالان این حوزه منجر خواهد شد. در بلندمدت، سرمایه‌گذاران از ورود به این بخش دلسرد شده و توسعه صنعت شیلات با موانع جدی مواجه خواهد شد.
وی درباره پیش‌بینی برنامه جهت جبران خسارت خاموشی‌های تحمیلی در حوزه شیلات نیز گفت: تا جایی که من می‌دانم، تاکنون برنامه جامع و موثری برای جبران خاموشی‌ها و حمایت از واحدهای شیلاتی تدوین نشده است. مسئولان وزارت جهادکشاورزی و وزارت نیرو، به طور عمده به اعلام سهمیه‌بندی و مدیریت مصرف بسنده کرده‌اند. این اقدامات، در عمل تأثیر چندانی در کاهش زیان‌ها نداشته و تنها فشار را بر تولیدکنندگان افزایش داده است.محمودی ادامه داد: خسارات ناشی از خاموشی‌ها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به واحدهای شیلاتی تحمیل می‌شود. زیان مستقیم شامل تلفات گسترده ماهی، میگو و سایر آبزیان است. با توجه به قیمت بالای این محصولات، حتی از بین رفتن بخش کوچکی از آن‌ها می‌تواند زیان مالی قابل‌توجهی به دنبال داشته باشد. زیان غیرمستقیم شامل کاهش کیفیت محصول، کاهش نرخ رشد آبزیان و افزایش هزینه‌های تولید است. برای جبران قطعی برق، بسیاری از واحدهای پرورش مجبور به استفاده از موتورهای برق اضطراری و ژنراتورها می‌شوند که هزینه سوخت بالایی دارند.
این کارشناس حوزه شیلات در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در برخی موارد، مسئولان توصیه به استفاده از برق اضطراری و تهیه ژنراتور برای واحدهای تولیدی کرده‌اند، اما به دلیل هزینه‌های بالای سوخت و نگهداری ژنراتورها، این راهکار برای تمامی واحدهای کوچک و متوسط مقرون‌به‌صرفه نیست. علاوه‌بر این، تأمین سوخت برای این ژنراتورها نیز در بسیاری از مناطق با مشکل مواجه است.
محمودی در پایان خاطرنشان کرد: انرژی و برق، ستون‌فقرات تولید شیلات است. مزارع پرورش نیازی مداوم به انرژی دارند و ناترازی برق این زیرساخت را فلج می‌کند. حقیقت این است که خاموشی‌ها نه‌تنها یک بحران فنی، بلکه یک موضعیت حساس اقتصادی-اجتماعی است و دولت باید از وعده به عمل گذر کند؛ وگرنه صنعت شیلات قربانی ناترازی خواهد شد.