شمارش معکوس برای فاز تازه همکاری‌های انرژی ایران و روسیه
​​​​​​​گروه انرژی-سعید قلیچی- دو هفته پیش از این بود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با رئیس‌جمهور و هیات وزیران، توجه به «ذخایر مورد نیاز گاز زمستان» و «برنامه‌ریزی برای تأمین کسری گاز از طریق واردات» را ضروری برشمردند. برنامه‌ریزی برای تامین گاز مورد نیاز ماه‌های سرد سال و تامین کسری آن از طریق واردات برای جلوگیری از قطعی احتمالی گاز و تشدید ناترازی انرژی یکی از برنامه‌های جدی و دارای اولویت دولت چهاردهم در روزهای پیش روست. یکی از مهم‌ترین اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه انجام اقداماتی با هدف تعمیق همکاری‌های میان ایران و روسیه در حوزه انرژی است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، روابط ایران و روسیه در سال‌های اخیر وارد مرحله‌ای تازه شده است؛ مرحله‌ای که بیش از هر زمان دیگری بر محور همکاری‌های اقتصادی و انرژی استوار است. تحولات ژئوپلیتیکی جهان و افزایش نیاز به مسیرهای مطمئن تأمین انرژی، دوکشور را به سمت تقویت همگرایی راهبردی سوق داده است. در این چارچوب سفر اخیر وزیر انرژی روسیه به تهران و دیدار او با مقامات عالی‌رتبه کشور از جمله مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان اهمیت ویژه‌ای دارد.کارشناسان اقتصادی معتقدند تقویت روابط ایران و روسیه در حوزه انرژی پیامدهای متعددی در بر خواهد داشت؛ از جمله افزایش توان صادراتی ایران، متنوع‌سازی مسیرهای انتقال انرژی و ارتقای امنیت انرژی در منطقه. افزون بر این، حضور فعال روسیه در پروژه‌های انرژی ایران می‌تواند به انتقال فناوری‌های نوین، ایجاد اشتغال و افزایش ارزش‌افزوده در صنایع بالادستی منجر شود.
شامگاه چهارشنبه هفته گذشته بود که رئیس‌جمهورمان در دیدار سرگئی تیسیویلف، وزیر انرژی روسیه و هیات همراه، ضمن ابراز رضایت و خرسندی از روند همکاری‌های مشترک ایران و روسیه و اهتمام مسئولان دوکشور در اجرای توافق‌های دوجانبه در بخش‌های حمل‌ونقل، انرژی و نیروگاهی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران با جدیت اجرای توافق‌های میان دوکشور را در دستور کار خود قرار داده و همه بسترهای لازم برای همکاری‌های مشترک فراهم است؛ هیچ مانعی بر سر راه همکاری‌های تهران-مسکو و اجرای توافق‌های دوجانبه وجود ندارد.
پزشکیان همچنین بر ضرورت سرعت‌بخشی به اجرای توافقات دوکشور تأکید کرد و گفت: همکاری‌های انرژی می‌تواند پشتوانه‌ای محکم برای روابط بلندمدت ایران و روسیه باشد. وی به اهمیت سرمایه‌گذاری‌های مشترک روسیه در صنایع نفت، گاز و برق ایران اشاره کرد و آن را راهی برای افزایش ظرفیت تولید و صادرات انرژی کشور دانست. از سوی دیگر، وزیر انرژی روسیه نیز ایران را شریک راهبردی مسکو در منطقه خواند و بر آمادگی کشورش برای توسعه همکاری‌های عملی در حوزه انتقال فناوری، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی و ایجاد پیوندهای پایدار در بازارهای انرژی منطقه‌ای و جهانی تأکید کرد.

تلاش برای کاهش ناترازی و قطعی احتمالی گاز
ایران طی سال‌های اخیر با ناترازی جدی در حوزه انرژی مواجه بوده است. مصرف روزافزون گاز طبیعی، فرسودگی زیرساخت‌های تولید و توزیع، افت فشار مخازن گازی‌(به‌ویژه پارس‌جنوبی) و عدم‌سرمایه‌گذاری کافی، از جمله عواملی هستند که موجب کاهش توان پاسخ‌دهی به تقاضا، به‌ویژه در فصول سرد سال شده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که کمبود گاز طبیعی منجربه قطع برق گسترده، کاهش تولید صنعتی و اعتراضات اجتماعی شده است. برآوردها نشان می‌دهد که بخش نفت و گاز ایران نیاز به حداقل ۲۵۰میلیارد دلار سرمایه‌گذاری دارد تا زیرساخت‌های فرسوده را بازسازی کند. همکاری با روسیه می‌تواند این ناترازی را تا حد زیادی کاهش دهد.
واردات گاز از روسیه با حجم ۱۰۹میلیارد مترمکعب سالانه نیز می‌تواند کمبود گاز زمستانی ایران را جبران کند و تولید برق را افزایش دهد. این امر نه‌تنها به کاهش خاموشی‌ها کمک می‌کند، بلکه ایران را قادر می‌سازد گاز را به کشورهای همسایه صادر و درآمد ارزی کسب کند. علاوه‌بر این، فناوری‌های روسی در ساخت خطوط لوله و نیروگاه‌ها می‌تواند کارایی انرژی ایران را بهبود بخشد. بااین‌حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که وابستگی بیش از حد به روسیه ممکن است حاکمیت انرژی ایران را تهدید کند، زیرا مسکو به دنبال نفوذ پایدار در شبکه لوله‌کشی ایران است
همکاری با روسیه در این زمینه، به‌ویژه از طریق انتقال فناوری افزایش ضریب برداشت، سرمایه‌گذاری مشترک در توسعه میادین و پروژه‌های ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل‌LNG نیز می‌تواند نقشی کلیدی در کاهش ناترازی ایفا کند. به‌طور خاص، شرکت‌های روسی مانند گازپروم، نوواتک و لوک‌اویل تجربه گسترده‌ای در مدیریت میادین بالغ و سرمایش گاز دارند که می‌تواند به‌کار توسعه زیرساخت‌های گاز ایران بیاید. همچنین تعمیق همکاری‌های انرژی ایران و روسیه پاسخی راهبردی به شرایط ژئوپلیتیکی جاری است که می‌تواند منافع دوکشور را در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی تأمین کند. برای ایران، این همکاری فرصتی برای عبور از ناترازی انرژی و ارتقای جایگاه در بازار جهانی است، اما موفقیت این مسیر، در گرو مدیریت هوشمندانه چالش‌ها و تنوع‌بخشی به شرکای راهبردی خواهد بود.

تاثیرات جهانی توافق منطقه‌ای در حوزه انرژی
در نگاهی کلان‌تر، ایران و روسیه هر دو از سوی غرب تحریم شده‌اند، اما با مجموع ذخایر عظیم انرژی‌(نفت و گاز) می‌توانند با هماهنگی در عرضه و قیمت‌گذاری، بر بازار جهانی اثرگذار باشند. روسیه با تجربه مواجهه با تحریم‌های اروپایی، در حال بازطراحی مسیرهای صادراتی خود به سمت آسیا و خاورمیانه است. ایران با دسترسی به آب‌های خلیج‌فارس و بازارهای آسیای‌جنوبی، می‌تواند در چارچوب همکاری با روسیه، نقش یک هاب منطقه‌ای گاز را ایفا کند. توسعه‌LNG مشترک نیز بازارهای دوردست را هدف قرار داده است.
با محدودشدن صادرات نفت روسیه و ایران به بازارهای غربی، دوکشور به سمت ایجاد سازوکارهای جدید مالی و مبادله‌ای رفته‌اند‌(از جمله تسویه با ارزهای ملی یا ارز ثالث). این موضوع می‌تواند بخشی از فشار بازار جهانی را کاهش داده و الگوهای سنتی تجارت نفت را به چالش بکشد. هرچند روسیه همچنان عضو اوپک‌پلاس است، اما نزدیکی با ایران می‌تواند در بلندمدت به شکل‌گیری یک ائتلاف جدید از تولیدکنندگان «غیروابسته به غرب» منجر شود که در تصمیم‌گیری‌های آینده بازار انرژی نقش داشته باشند.
همکاری ایران و روسیه، دو تولیدکننده عمده انرژی تحت تحریم نیز می‌تواند بازارهای جهانی را تحت تأثیر قرار دهد. هر دوکشور بیش از ۳۰درصد ذخایر گاز جهان و ۲۰درصد نفت را در اختیار دارند. این شراکت می‌تواند عرضه جهانی را افزایش داده و قیمت‌ها را تحت فشار قرار دهد، به‌ویژه در آسیا و خاورمیانه. با تبدیل ایران به هاب گاز، روسیه می‌تواند گاز خود را‌(که قبلاً به اروپا صادر می‌شد) به بازارهای جدید هدایت کند. این امر می‌تواند صادرات گاز اروپا را کاهش دهد و وابستگی به منابع غربی را کم کند. گزارش آژانس بین‌المللی انرژی در سپتامبر‌۲۰۲۵ نشان می‌دهد که تحریم‌های شدیدتر بر ایران و روسیه تأثیر محدودی بر عرضه داشته، اما همکاری آن‌ها می‌تواند تجارت را تغییر دهد و قیمت گاز را پایین نگه دارد.افزایش تولید نفت ایران با کمک روسیه (و چین) نیز می‌تواند بازار نفت را اشباع کند. ایران برنامه دارد تولید نفت خود را افزایش دهد که می‌تواند قیمت‌ها را کاهش دهد و بر اقتصاد کشورهای رقیب مانند عربستان تأثیر بگذارد. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند زیرساخت‌های ناکافی و تحریم‌ها ممکن است این تأثیر را محدود کند. در نهایت، به باور کارشناسان این همکاری نشان‌دهنده تغییر محور انرژی به سمت شرق است و می‌تواند اتحادهای جدیدی مانند‌BRICS را تقویت کند، اما ریسک‌های ژئوپلیتیکی مانند تنش‌های خاورمیانه می‌تواند بازارها را ناپایدار کند.