از افزایش تخفیف فروش نفت ایران تا سود بیشتربرای پالایشگاه‌های چینی و هندی
​​​​​​​گروه انرژی- سعید قلیچی - «قرار نیست با فعال‌شدن مکانیسم ماشه، این تحریم‌ها بیش از آن چیزی باشد که وزارت خزانه‌داری آمریکا به ‌صورت یکجانبه اعمال کرده است. طبیعتاً ما براساس شرایطی که در آن قرار می‌گیریم تدابیر لازم را اتخاذ خواهیم کرد». این صحبت‌ها آخرین واکنش رسمی محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت دولت چهاردهم چندروز پیش از فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت ۶قطعنامه تحریمی سازمان ملل بود. از روز گذشته با فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک توسط سه‌کشور اروپایی، تحریم‌های تعلیق‌شده سازمان ملل علیه ایران بازگشتند. حالا زمان محک وعده‌های مطرح‌شده از سوی وزیر نفت و سایر اعضای دولت است که بی‌تاثیر بودن بازگشت تحریم‌ها بر وضعیت تولید و صادرات نفت ایران را نشان دهد. 
به گزارش اقتصاد سرآمد، با فعال‌شدن مکانیسم ماشه 6قطعنامه‌ای که طی سال‌های‌۱۳۸۵ تا زمان امضای برجام وضع شده بودند؛ بازخواهند گشت. این قطعنامه‌ها شامل ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و ۱۹۲۹، محدودیت‌هایی را از برنامه هسته‌ای و موشکی تا حمل‌و‌نقل و کشتیرانی را در برمی‌گیرد. با فعال‌شدن مکانیسم ماشه، ایران در فهرست کشور‌هایی قرار می‌گیرد که برای نظم و امنیت جهانی غیرقابل اعتماد به حساب می‌آیند. تحریم‌ها شامل محدودیت‌های مالی، بانکی، نفتی و صادرات فناوری‌های حساس هسته‌ای است که قبلاً در چارچوب برجام لغو شده بودند. تحریم‌هایی که از سال ۲۰۰۶ به این سو علیه ایران وضع شده بودند، با هدف فشار بر تهران با افزایش محدودیت‌های مالی، ممانعت از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و کاهش میزان صادرات نفت و همکاری‌های مالی بین‌المللی تنظیم شده‌اند.
با فعال‌شدن احتمالی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، میزان اثرگذاری آن در بخش تولید و درآمدهای نفتی همچنان محل سوال است. گروهی از کارشناسان معتقدند تهران می‌تواند با حفظ شبکه پیچیده فروش نفت، جریان صادرات خود را ادامه دهد، اما احتمالا باید مشتریان آسیایی را با قیمت‌های پایین‌تر راضی نگه دارد. در این میان همسویی روسیه و چین نقش مهمی در کاهش اثرات اقتصادی تحریم‌ها دارد. گفته می‌شود اخیرا هند نیز به جمع خریداران نفت ایران اضافه شده است. بااین‌حال، فعال‌شدن مکانیسم ماشه از جنبه‌های مختلفی تجارت ایران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
به باور کارشناسان، فعال‌سازی مکانیسم ماشه بیشتر از آنکه یک راهکار عملی برای محدود کردن صادرات نفت ایران باشد، یک ابزار حقوقی و سیاسی است. تجربه گذشته نشان می‌دهد که ایران توانسته حتی تحت شدیدترین تحریم‌ها، جریان فروش نفت خود را حفظ کند و با شبکه‌ای از واسطه‌ها، کشتی‌ها و روش‌های انتقال نفت، بازار خود را باز نگه دارد. مقاومت چین، هند و روسیه و همچنین بهبود روابط ایران با کشورهای منطقه، امکان انسداد کامل تجارت نفت ایران را بسیار محدود کرده است. این کشورها عملا فشار تحریم‌ها را خنثی  و با خرید نفت ایران، جریان صادراتی تهران را تضمین می‌کنند. در چنین شرایطی، بازگشت تحریم‌ها بیشتر جنبه نمادین و سیاسی دارد و احتمالا اهداف اقتصادی غرب را به‌طور کامل محقق نخواهد کرد.

مسیری برای افزایش تخفیف‌های نفتی ایران
چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و از سال ۲۰۲۲ واردات خود را رسما گزارش نمی‌کند. هند نیز اخیرا پس از سال‌ها توقف، یک محموله نفت‌خام از ایران به ارزش 111‌میلیون دلار وارد کرده که نشان‌دهنده فاصله‌گیری هند از سیاست‌های تحریمی آمریکاست. روسیه نیز اعلام کرده که از بازگشت تحریم‌ها حمایت نخواهد کرد و با تلاش‌های سازمان ملل برای اعمال محدودیت‌ها مقابله می‌کند. در اردیبهشت سال‌جاری نیز وزیر نفت ایران در نشست مشترک اقتصادی با روسیه از امضای چهارقرارداد چهار‌میلیارد دلاری برای توسعه میادین نفتی خبر داد. این سه کشور عملا اثر تحریم‌ها را کاهش داده و امکان فشار واقعی بر صادرات نفت ایران را محدود می‌کنند.
یکی از پیامدهای غیرمستقیم بازگشت تحریم‌ها، افزایش تخفیف فروش نفت ایران است. تهران برای حفظ بازار مجبور است نفت خود را با تخفیف بیشتری عرضه کند و این شرایط سود بیشتری را نصیب پالایشگاه‌های چینی و هندی می‌کند. به همین دلیل، در بازار جهانی نفت، شاهد شکل‌گیری یک ساختار دولایه هستیم، بخشی از جهان به تحریم‌ها پایبند است و بخش دیگر، با خرید نفت ارزان ایران و روسیه، جریان انرژی خود را تامین می‌کنند. این وضعیت فرصت اقتصادی ویژه‌ای برای خریداران آسیایی ایجاد کرده و مزیت رقابتی ایران در بازار غیررسمی نفت را حفظ می‌کند.به گزارش برخی رسانه‌ها، افزایش تخفیف نفت ایران باعث شده تا حتی اگر تحریم‌ها اجرایی شوند، تهران همچنان بازار خود را حفظ کند و خریداران آسیایی از فرصت خرید نفت ارزان بهره‌مند شوند. بنابراین، مکانیسم ماشه به‌رغم جنبه‌های حقوقی و دیپلماتیک، در عمل تاثیر محدود و قابل‌پیش‌بینی بر جریان واقعی صادرات نفت ایران خواهد داشت و این کشور می‌تواند بدون کاهش قابل‌توجه درآمدهای نفتی، فعالیت خود در بازار جهانی را ادامه دهد.

سرنوشت صادرات نفت ایران پس از تحریم‌ها
محسن قمصری، مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگو با «ایلنا» اظهار می‌کند: به‌طور کلی با اجرایی‌شدن مکانیسم ماشه تفاوت خاصی با شرایط موجود نخواهیم داشت و تغییرات جدیدی در فروش و صادرات نفت ایجاد نمی‌شود. وی افزود: اکنون تقریبا ۹۷درصد آنچه که قرار است مکانیسم ماشه عملیاتی کند؛ اجرا می‌شود و چنددرصد تحریم اضافه شاید چندان موثر نباشد و تغییرات خاصی برای ما ایجاد نکند، ضمن اینکه به نظر می‌رسد سازوکار خاصی برای صادرات تدارک دیده شده است.
مدیر پیشین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران ابراز امیدواری کرد که بتوانیم این دوره را نیز با موفقیت سپری کنیم. قمصری همچنین خاطرنشان کرد: تحریم‌های سازمان ملل در بخش نفت خیلی موضوعیت ندارد اگر هم چنددرصد تحریم‌ها بیشتر شود، به میزانی است که شاید روی سایر حوزه‌های اقتصاد و غیر از نفت تاثیر داشته باشد. به نظر نمی‌رسد در مورد مباحث نفتی تغییرات خاصی ایجاد شود، هرچند آنچه رخ می‌دهد، براساس نوشته‌ها و مکتوبات است و نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی داشت، اما در هر حال آنچه براساس نوشته‌ها موجود است، به نظر می‌رسد تغییرات خاصی در بخش نفت ایجاد نشود.
سعید تاجیک، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران نیز در گفت‌وگو با «بازار» با بیان اینکه ساختار تحریم‌های اعمالی از سوی آمریکا، شدت بیشتری نسبت به تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران دارد، گفت: آمریکا سازوکار اجرای تحریم را دارد، اما سازمان ملل چنین سازوکاری را در اختیار ندارد. همچنین آمریکا نظام لازم برای کنترل تحریم را دارد در حالی‌که سازمان ملل از چنین امکانی برخوردار نیست. اما مسئله اصلی اینجاست که این اجماع جهانی علیه ما اتفاق خوبی نبوده و نیست. ضمن اینکه تحریم‌های سازمان ملل می‌تواند به یک پایداری در تحریم‌های ایران منجر شود و حتی تحریم‌های آمریکا را هم به نوعی تقویت کند.
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه شاید اجرای مکانیسم ماشه در کوتاه‌مدت تاثیر جدی در اقتصاد ما نداشته باشد، افزود: باید توجه داشته باشیم که با فعال‌شدن این مکانیسم، رژیم تحریم‌ها علیه ایران مشروعیت بین‌المللی خواهد یافت و به دنبال آن، ایران ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خواهد رفت. او اظهار داشت: مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه تحریم‌های سازمان ملل، تجارت خارجی و تولید در کشور را به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار می‌دهد. ضمن اینکه شاهد بودیم که بازارهای ما حتی پیش از اجرای آن نسبت به این تحریم ها واکنش نشان داده و تشدید تحریم‌ها در اقتصاد ما به نوعی پیشخور شدند.
تاجیک درباره قدرت ایران در دور زدن تحریم‌های آمریکا و تاثیرپذیری کم ایران از تحریم‌های سازمان ملل نیز گفت: سوال اصلی این است که چرا باید اقتصاد ایران تحریم باشد که به راه‌های دور زدن آن فکر کند. زندگی با تحریم یک شرایط و زندگی عادی نیست؛ ما باید بتوانیم مشکلات خود را با دنیا حل کنیم. رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در ادامه با اشاره به تخفیف‌های نفتی ایران به کشور چین، گفت: تشدید تحریم‌ها و فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند منجربه محدودیت شرایط فروش نفت ایران و افزایش تخفیف‌ها شود.