طرح مشترک وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و ارتباطات  برای هوشمندسازی لجستیک ایران
​​​​​​​گروه لجستیک- تفاهم‌نامه همکاری میان وزارت راه و شهرسازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با حضور فرزانه صادق و ستار هاشمی، عالی‌ترین مقام‌های این دو وزارتخانه به امضا رسید. برخی کارشناسان امیدوارند که این همکاری مشترک میان دو وزارتخانه، گامی بلند و مهم در مسیر هوشمندسازی شبکه‌های حمل‌ونقل ترکیبی و زنجیره لجستیک در کشور باشد. برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد، در حالی‌که کشورهای پیشرو و در حال توسعه با شتاب به سمت لجستیک هوشمند، داده‌محور و خودکار حرکت می‌کنند، متاسفانه عقب‌ماندگی معنی‌داری در ایران خود را به نمایش گذاشته و هنوز گام‌های ابتدایی برای انقلاب فناورانه در حال انجام است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، برخی گزارش‌های منتشرشده حاکی از این است که فرسودگی ناوگان، ناکارآمدی سیستم تخصیص بار،و فقدان سیاست‌گذاری یکپارچه در کنار بهره‌وری پایین حوزه‌های مختلف حمل‌و‌نقل کشور در حال حاضر از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی لجستیک کشور به حساب می‌آیند. در این میان برخی آمارهای ارائه‌شده فقط در حوزه حمل‌ونقل جاده‌ای نشان می‌دهد که در ایران ۴۰درصد مسیرهای حمل‌ونقل جاده‌ای بدون بار طی می‌شود، در حالی‌که این عدد در کشورهای توسعه‌یافته کمتر از ۱۵درصد است و این ناکارآمدی به اتلاف سالانه هزاران میلیارد تومان یارانه سوخت منجر می‌شود.
در چنین شرایطی است که بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت لجستیک ایران درباره اهمیت شتاب گرفتن حرکت به سوی هوشمندسازی لجستیک و شبکه‌های حمل‌ونقل تاکید می‌کنند. حقیقت این است که آینده لجستیک کشور در گرو ایجاد اکوسیستم داده‌محور و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید و هوشمندسازی فرایندهاست و این موارد تنها با شبیه‌سازی فرایندهای واقعی، پیش‌بینی و بهینه‌سازی پیش از اجرا، امکان‌پذیر خواهند بود. در این میان تحول دیجیتال در زنجیره لجستیک ایران یک ضرورت است و با همکاری میان بخش‌های مختلف دولت، دانشگاه و صنعت می‌توان ایران را به بازیگری جدی در منطقه بدل کرد.

همکاری وزارتخانه‌ها برای هوشمندسازی لجستیک
روز گذشته بود که فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در حاشیه آیین امضای تفاهم‌نامه همکاری با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: همکاری‌های مشترک میان این وزارتخانه و وزارت ارتباطات در حوزه‌های مختلف با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد. وی با اشاره به نقش این همکاری‌ها در ارتقای خدمات‌رسانی به مردم، افزود: در حوزه شهری، به‌ویژه در شهرهای جدید، توسعه فیبر نوری و زیرساخت‌های ارتباطی از جمله برنامه‌هایی است که با همکاری وزارت ارتباطات اجرایی می‌شود. این عضو هیات دولت چهاردهم توسعه زیرساخت‌های ارتباطی در مناطق روستایی را نیز از برنامه‌های مشترک دانست و گفت: تلاش می‌شود خدمات ارتباطی به شکل بهینه‌تری در اختیار ساکنان مناطق روستایی قرار گیرد.
وزیر راه و شهرسازی همچنین بر اهمیت اجرای فیبر نوری در حریم جاده‌ها و آزادراه‌ها تأکید و اضافه کرد: پوشش راداری و رادیویی در مسیرهای جاده‌ای از دیگر موضوعاتی است که با همکاری وزارت ارتباطات پیگیری خواهد شد. وی به همکاری‌های مشترک در حوزه فرودگاهی نیز اشاره کرد و گفت: توسعه اراضی فرودگاهی به ‌منظور گسترش خدمات پستی و افزایش سرعت پردازش محموله‌ها، به‌ویژه در فرودگاه پیام، از جمله محورهای مورد توافق است. «صادق» در ادامه افزود: در بخش بندری نیز هوشمندسازی بنادر با همکاری وزارت ارتباطات سرعت خواهد گرفت تا خدمات تخلیه و بارگیری کالاها به شکل بهینه‌تری انجام شود.
وزیر راه و شهرسازی همچنین با بیان اینکه پروژه لجستیک هوشمند یکی از مهم‌ترین طرح‌های مشترک آینده است، اظهار کرد: این پروژه در حوزه حمل‌ونقل بار و مسافر با حمایت وزارت ارتباطات عملیاتی خواهد شد. «صادق» در پایان صحبت‌های خود بیان کرد: مجموعه این اقدامات با هدف ارتقای کیفیت و سرعت خدمات‌رسانی به مردم انجام خواهد شد و در آینده‌ای نزدیک نتایج ملموس آن مشاهده می‌شود.

الزامات حرکت لجستیک به سوی هوشمندسازی
بسیاری از کارشناسان بر این باورند، در حالی‌که جهان به سرعت به سوی اقتصاد دیجیتال و هوشمند پیش می‌رود، ایران با چالش‌های ساختاری در بخش لجستیک روبه‌روست. هوشمندسازی لجستیک، به عنوان یکی از ارکان کلیدی اقتصاد دانش‌بنیان، می‌تواند نه‌تنها هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد، بلکه ایران را به هاب منطقه‌ای حمل‌ونقل تبدیل کند. ایران با موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود و واقع‌شدن در تقاطع کریدورهای شرق-غرب و شمال-جنوب، پتانسیل بسیار مطلوبی برای تبدیل‌شدن به پلی برای تجارت جهانی را دارد.
بااین‌حال، هوشمندسازی لجستیک بیش از یک ضرورت فنی، یک الزام اقتصادی است. در شرایط تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات ارزی، بهینه‌سازی زنجیره تامین می‌تواند از هدررفت منابع جلوگیری کند و رقابت‌پذیری صادراتی را افزایش دهد. طبق گزارش‌های اخیر، لجستیک ناکارآمد سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد ایران هزینه تحمیل می‌کند، در حالی‌که فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و اینترنت‌اشیا می‌توانند این روند را معکوس کنند. حرکت به سوی هوشمندسازی، نه‌تنها پاسخ به چالش‌های داخلی است، بلکه فرصتی برای هم‌افزایی با اقتصادهای دیجیتال همسایه مانند ترکیه و امارات متحده عربی فراهم می‌آورد.
برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که وضعیت لجستیک ایران در سال‌۱۴۰۴ همچنان نگران‌کننده است. براساس گزارش شاخص عملکرد لجستیکی بانک جهانی، ایران با امتیاز ۲.۳ از ۵، در رتبه ۱۲۳ از ۱۶۰کشور جهان قرار گرفته است؛ جایگاهی که فاصله چشمگیری با میانگین جهانی‌(حدود ۳) دارد. هزینه حمل‌ونقل بار صادراتی در ایران دوبرابر میانگین جهانی است و تحریم‌ها، سوخت‌رسانی به کشتی‌ها و ترانزیت را مختل کرده‌اند.
زیرساخت‌های جاده‌ای، ریلی و بندری نیز فرسوده‌اند و آموزش نیروی انسانی محدود به برنامه‌های دانشگاهی ناکافی است. گزارش‌های تحلیلی نشان می‌دهد که رکود تقاضا و ریسک‌های ژئوپلیتیکی، رشد بخش لجستیک را به کمتر از ۲درصد در سال رسانده است. بااین‌حال، روندهای‌۲۰۲۵ مانند تحول دیجیتال و شفافیت زنجیره تامین، نویدبخش تغییر هستند، مشروط به سرمایه‌گذاری فوری.

حرکت لجستیک در مسیر هوشمندی فرایندها
لجستیک هوشمند، که گاهی «لجستیک‌۴.۰» نامیده می‌شود، به معنای ادغام فناوری‌های دیجیتال در فرایندهای حمل‌ونقل، انبارداری و توزیع است. طبق گزارش‌های اخیر، این سیستم‌ها با استفاده از داده‌های واقعی ‌زمان، تصمیم‌گیری‌های هوشمند را ممکن می‌سازند و چالش‌هایی مانند تاخیرها و هدررفت منابع را حل می‌کنند. در سال‌۲۰۲۵، با رشد تجارت الکترونیک و فشارهای زیست‌محیطی، لجستیک هوشمند بیش از پیش ضروری شده و پیش‌بینی می‌شود بازار آن تا ۲۰۳۰ به بیش از ۱۰۰میلیارد دلار برسد. این تحول، از انبارهای هوشمند تا حمل‌ونقل خودکار، همه جنبه‌های زنجیره تامین را پوشش می‌دهد. 
به باور کارشناسان، لجستیک هوشمند نه‌تنها هزینه‌ها را 3۰-2۰درصد کاهش می‌دهد، بلکه چابکی زنجیره تامین را افزایش می‌دهد. در برابر چالش‌هایی مانند کمبود نیروی کار و پیچیدگی‌های جهانی، این فناوری‌ها راه‌حل‌هایی مانند اتوماسیون ارائه می‌دهند. بااین‌حال، چالش‌هایی مانند هزینه اولیه پیاده‌سازی و نیاز به امنیت سایبری وجود دارد. در ۲۰۲۵، شرکت‌هایی که این ویژگی‌ها را اتخاذ کنند، مزیت رقابتی کسب خواهند کرد، در حالی‌که دیگران عقب می‌مانند.
بسیاری از فعالان و کارشناسان تاکید می‌کنند که در آستانه ۱۴۰۵، شبکه حمل‌ونقل و زنجیره لجستیک ایران نمی‌تواند در وضعیت فعلی بماند. رتبه پایین جهانی، هزینه‌های سرسام‌آور و تهدید تحریم‌ها، هوشمندسازی را به یک ضرورت فوری تبدیل کرده است. حرکت پرشتاب به سوی این تحول –با حمایت دولتی و سرمایه‌گذاری خصوصی– نه‌تنها اقتصاد را رونق می‌بخشد، بلکه ایران را به بازیگری کلیدی در زنجیره تامین اوراسیا تبدیل می‌کند. دولت چهاردهم با طرح‌های مشترک خود، درستی مسیر را نشان داده؛ اکنون نوبت بخش خصوصی و سیاست‌گذاران است تا با آموزش نیروی انسانی و بومی‌سازی فناوری‌ها، این فرصت را به واقعیت بدل کنند. آینده لجستیک هوشمند، آینده اقتصاد مقاوم و پویای ایران
 است.