روایتی از انتشار شماره ویژه مجله معتبر علمی  Deep-Sea Research Part II
​​​​​​​گروه فرهنگ دریایی- شماره ویژه‌ای از مجله معتبر بین‌المللی‌Deep-Sea Research Part II با محوریت مطالعات تخصصی اقیانوس‌شناسی، زیست‌محیطی و اکولوژیک خلیج‌فارس منتشر شده است. رویدادی علمی که به گفته کارشناسان و پژوهشگران، یکی از جامع‌ترین مجموعه‌های داده‌ای و تحقیقاتی درباره این پهنه آبی حساس در دهه اخیر به‌شمار می‌آید. این شماره ویژه حاصل چندین سال پژوهش میدانی، پایش‌های اقیانوس‌شناسی، مدل‌سازی‌های محیطی و همکاری میان‌دانشگاهی در سطح منطقه و جهان است و جایگاه خلیج‌فارس را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حوضه‌های نیمه‌بسته جهان در مطالعات اقلیم، اکولوژی و ژئوپلیتیک علمی دوباره برجسته می‌کند.
به گزارش «اقتصاد سرآمد»، این ویژه‌نامه حاصل همکاری گسترده پژوهشگران داخلی و بین‌المللی است و به موضوعاتی همچون تغییرات اقلیمی، وضعیت زیستگاه‌های حساس، سلامت مرجان‌ها، گردش آب، روند شوری و دما و اثرات آلودگی‌های انسانی بر اکوسیستم خلیج‌فارس می‌پردازد. داده‌ها و تحلیل‌های ارائه‌شده در این شماره، تصویری دقیق و به‌روز از وضعیت محیط‌زیست یکی از مهم‌ترین پهنه‌های نیمه‌بسته جهان ارائه می‌کند. آنطور که اعلام شده این شماره ویژه که اکنون روی وبگاه رسمی ناشر-الزویر در دسترس قرار گرفته است، به ابتکار و پیگیری دکتر مریم قائمی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی که مسئولیت نایب‌رئیسی کمیسیون منطقه‌ای اقیانوس‌شناسی بین‌دولتی یونسکو را نیز برعهده دارد، به‌عنوان سردبیر مسئول این شماره تهیه و منتشر شده است. 

گامی مهم برای دیده‌شدن علمی خلیج‌فارس
مریم قائمی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در جمع خبرنگاران با تأکید بر اهمیت انتشار این مجموعه، اظهار کرد: برای نخستین‌بار یک مجله معتبر بین‌المللی، مجموعه‌ای مستقل و تخصصی را به‌طور کامل به خلیج‌فارس اختصاص داده است و اکنون با انتشار نهایی مقالات، این موضوع در سطح جهانی برجسته‌تر از همیشه دیده می‌شود. انتشار مجموعه علمی بین‌المللی درباره ویژگی‌های اقیانوس‌شناختی و اکولوژیک خلیج‌فارس گامی مهم در مسیر دیده‌شدن علمی و بین‌المللی خلیج‌فارس است.
نایب‌رئیس کمیسیون منطقه‌ای اقیانوس‌شناسی بین‌دولتی یونسکو در صحبت‌های خود بیان کرد: این شماره ویژه با همکاری گسترده پژوهشگران کشورهای مختلف تهیه شده و می‌تواند به‌عنوان مرجع مهمی برای سیاست‌گذاری، مدیریت محیط‌زیست دریایی و توسعه تحقیقات آینده در خلیج‌فارس مورد استفاده قرار گیرد.

ارسال ۴۳مقاله از ۱۲کشور و پذیرش ۲۱مقاله
عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی در ادامه صحبت‌های خود افزود: برای انتشار این مجموعه ۴۳مقاله از پژوهشگران 12کشور از جمله ایران، عراق، عربستان سعودی، قطر، کویت، هند، آمریکا، آلمان، نروژ، تایوان و آفریقای‌جنوبی ارسال شد که پس از داوری سختگیرانه، ۲۱مقاله پذیرش شد و میزان پذیرش در حدود ۴۹درصد بوده است.
«قائمی» یادآور شد: در این شماره ویژه، پژوهشگران و مؤسسات علمی ایران از جمله پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، دانشگاه هرمزگان، دانشگاه شهید بهشتی، سازمان حفاظت محیط‌زیست و چند دانشگاه بزرگ کشور مشارکت پررنگی داشته‌اند و ایران یکی از فعال‌ترین کشورها از نظر حجم همکاری علمی اعلام شده است.
پوشش مهم‌ترین چالش‌های علمی خلیج فارس
نایب‌رئیس کمیسیون منطقه‌ای  اقیانوس‌شناسی بین‌دولتی یونسکو ادامه داد: این مجموعه موضوعاتی چون تنوع زیستی، بوم‌سازگان‌های حساس (مرجان و مانگرو)، آلودگی دریایی، تغییرات اقلیمی، فرایندهای بیوژئوشیمیایی، و مدل‌سازی‌های مرتبط با شیلات و اقیانوس‌شناسی را در بر می‌گیرد؛ حوزه‌هایی که از دید پژوهشگران، نیازمند توجه و مطالعه بیشتر در خلیج‌فارس بوده‌اند. 
«قائمی» در پایان خاطرنشان کرد: بر پایه ارزیابی‌های اولیه، برخی مقالات این شماره ویژه از هم‌اکنون مورد استناد قرار گرفته‌اند و انتظار می‌رود با توجه به ماهیت تخصصی موضوع، میزان ارجاعات در سال‌های آینده افزایش یابد. این مجموعه علاوه بر ایجاد مرجع علمی معتبر برای پژوهشگران، گامی مؤثر در تقویت دیپلماسی علمی منطقه‌ای و ارتقای جایگاه پژوهش‌های ایران در شبکه جهانی اقیانوس‌شناسی به‌شمار می‌رود. 
پژوهشگران و محققان معتقدند که به‌دلیل اهمیت خلیج‌فارس در معادلات زیست‌محیطی، اقلیمی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی منطقه، این شماره بی‌شک به‌عنوان یک مرجع پایه در اختیار پژوهشگران، دانشگاه‌ها، سازمان‌های محیط‌زیست و نهادهای سیاست‌گذار قرار خواهد گرفت. انتشار این ویژه‌نامه نشان می‌دهد که خلیج‌فارس، علاوه بر اهمیت راهبردی، اکنون بیش از هر زمان دیگر در کانون توجه علمی جهان قرار گرفته و ایران نیز با اتکا به توان پژوهشی خود، سهم مؤثری در شکل‌دهی به این گفتمان علمی جهانی دارد.

اهمیت انتشار ویژه‌نامه علمی خلیج‌فارس
خلیج‌فارس، به‌عنوان دریایی کم‌عمق حاشیه‌ای اقیانوس هند و میزبان بزرگ‌ترین ذخایر هیدروکربنی جهان، یکی از مهم‌ترین مسیرهای استراتژیک جهانی است. بااین‌حال، علی‌رغم تغییرات گسترده در بیوژئوشیمی و اکوسیستم‌های آن-از جمله آلودگی‌های نفتی، گرم‌شدن آب‌ها و از دست رفتن تنوع‌زیستی- این منطقه از سوی اقیانوس‌شناسان مدرن تا حد زیادی نادیده گرفته شده است. دانش موجود درباره ویژگی‌های اقیانوسی و اکولوژیک آن، به‌ویژه در مقایسه با سایر دریاهای حاشیه‌ای، بسیار محدود است. این شماره ویژه که شامل مجموعه‌ای از مقالات پژوهشی از پروژه‌های بین‌المللی و میان‌رشته‌ای است، تلاشی هدفمند برای پر کردن این خلأ دانشی به‌شمار می‌رود.
انتشار این شماره ویژه، فراتر از ارزش علمی، پیامدهای ژئوپلیتیکی و زیست‌محیطی عمیقی دارد. خلیج‌فارس با مساحت تقریبی ۲۵۱٬۰۰۰کیلومتر مربع و عمق متوسط تنها ۵۰متر، به دلیل موقعیت استراتژیک خود- از جمله تنگه‌هرمز- همیشه در کانون توجه قدرت‌های جهانی بوده است. با‌این‌حال، کمبود داده‌های علمی معتبر، اغلب به سوءتفاهم‌ها و سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد منجر شده است. این مجموعه مقالات، با ارائه شواهدی مبتنی بر داده، می‌تواند مبنایی برای مدل‌سازی‌های پیش‌بینی تغییرات اقلیمی باشد و به کاهش ریسک‌های زیست‌محیطی مانند اسیدی‌شدن آب‌ها یا مرگ مرجان‌ها کمک کند.
در بعد اقتصادی، خلیج‌فارس بیش از ۵۰درصد صادرات نفت جهان را از طریق خود عبور می‌دهد، اما اکوسیستم شکننده آن- شامل بیش از ۸۰۰گونه ماهی و جنگل‌های مانگرو- در معرض تهدید مستقیم فعالیت‌های نفتی است. تحلیل مقالات نشان می‌دهد که زمان ماندگاری آب در خلیج فارس حدود ۲.۵سال است که این امر حساسیت آن را به آلاینده‌ها افزایش می‌دهد. پیشنهاد پژوهشگران، ایجاد شبکه‌های نظارت مشترک بین‌المللی است تا داده‌های واقعی‌زمان جمع‌آوری شود.

توسعه دیپلماسی فرهنگی و علمی
یکی از جنبه‌های برجسته این انتشار، نقش محوری ایران در رهبری علمی آن است. با ویراستاری دکتر مریم قائمی از مؤسسه ملی اقیانوس‌شناسی ایران، این شماره ویژه نه‌تنها دانش فنی ایران را به نمایش می‌گذارد، بلکه فرصتی طلایی برای توسعه دیپلماسی فرهنگی و علمی فراهم می‌آورد. ایران، به‌عنوان کشوری با طولانی‌ترین ساحل در خلیج‌فارس (بیش از ۱۷۷۰کیلومتر)، از دیرباز نگهبان تاریخی و فرهنگی این پهنه بوده است. نام «خلیج فارس» که ریشه در متون باستانی مانند هرودوت و نقشه‌های اسلامی دارد، نمادی از هویت ملی ایران است و تلاش‌های مداوم برای حفظ آن –از جمله در سازمان ملل و مجامع علمی- بخشی از دیپلماسی فرهنگی تهران به‌شمار می‌رود.
این شماره ویژه، با تأکید بر داده‌های جمع‌آوری‌شده از سواحل ایرانی، جایگاه ایران را به‌عنوان پیشرو در حفظ اکولوژیک خلیج‌فارس اثبات می‌کند. از طریق همکاری با پژوهشگران پاکستانی و سایر کشورها، ایران می‌تواند دیپلماسی علمی را گسترش دهد: برگزاری کنفرانس‌های مشترک، تبادل داده‌های ماهواره‌ای و پروژه‌های آموزشی. این رویکرد نه‌تنها به حل چالش‌های مشترک مانند آلودگی نفتی کمک می‌کند، بلکه با برجسته‌سازی نام «خلیج‌فارس» در منابع علمی معتبر، به تقویت روایت فرهنگی ایران در برابر تحریف‌های سیاسی می‌انجامد. در نهایت، این ابتکار می‌تواند به «دیپلماسی آبی» ایران تبدیل شود، جایی که علم و فرهنگ دست در دست هم، صلح و پایداری منطقه‌ای را تضمین کنند.