گروه اقتصاد جامعه - وضعیت ترانزیت خارجی کشور با اشکالات و آسیب‌های زیادی رو به رو است که حضور توانمند در این حوزه و استفاده از ظرفیت‌های موجود نیازمند رفع این آسیب‌ها از طریق ارائه راه‌کارهای عملی است. در سوء‌مدیریت‌های داخلی‌‌، ورود 14 نهاد و سازمان به کالای ترانزیتی عبوری از کشور و زمان طولانی عبور کالا، این روزها ظرفیت‌های ترانزیتی ایران یک به یک از سوی کریدورهای رقیب در حال ربوده‌ شدن است، مشکلی که برای رفع آن در گام اول ایجاد متولی واحد ترانزیت لازم است. عبور کالای ترانزیتی کشورها از ایران، که در شرایط تحریم نفتی می‌تواند منبع قابل توجهی برای درآمدهای ارزی کشور باشد، با اهداف تعیین شده فاصله زیادی دارد. باوجود جذابیت ترانزیت از ایران برای بسیاری از همسایگان و دیگر قدرت های اقتصادی، ترانزیت کالا نه تنها رشد نکرده، بلکه دچار افت نیز شده است. بخش بزرگی از دلیل کاهش ترانزیت در این شرایط را باید در داخل جستجو کرد، با وجود چند کریدور رقیب در هر مسیر ترانزیتی، مهم ترین شاخص‌ها برای تجار و شرکت های فورواردر جهت انتخاب کریدور و عبور کالا از آن، به ترتیب سه عامل «زمان»، «هزینه» و «امنیت» است. تاکنون حدود 14 نهاد مختلف دخیل در رابطه با ترانزیت در کشور شناسایی شده‌اند، هرکدام از آنها نسبت به دسته‌ای از کالاهای ترانزیتی دارای قوانینی هستند که در صورت عبور آن کالاها، گمرک اقدام به ارجاع محموله‌گذری به نهاد مربوطه در بندر یا پایانه می‌کند، عملکرد این نهادها ترانزیت کالا از ایران را مختل کرده است بدون اینکه آنها نسبت به ضربه ای که به ترانزیت وارد می‌کنند، پاسخگو باشند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، اغلب دستورالعمل‌های مربوط به واردات و صادرات کالا در بنادر و پایانه های زمینی در مورد محموله‌های عبوری یا ترانزیت نیز اعمال می‌شود‌ این در حالی است که کالای ترانزیتی یک کالای گذری است و لزومی در اعمال قوانین صادرات و واردات ایران در آن وجود ندارد‌ بلکه اتخاذ این رویه ها از سوی نهادهای مختلف باعث شده تا ایران از نظر زمان عبور کالا کمترین مزیت را نسبت به رقبا داشته و موقعیت ترانزیتی کشور در مقایسه با کریدورهای رقیب روز به روز ضعیف‌تر شود.
چرا ترانزیت ایران باید تحت‌الشعاع عوامل خارجی قرار بگیرد
مهرداد نیازی کارشناس صنعت حمل ونقل در اینباره به روزنامه اقتصادسرآمد، گفـت: وضعیت حال حاضر ترانزیت کشور از سال ۱۳۹۶ تا به امروز با کاهش چشمگیری مواجه شده است و ریشه‌های این کاهش را باید در دو عامل داخلی و خارجی جستجو کرد.
سه مولفه اصلی شکل‌گیری یک کریدور ترانزیتی
این کارشناس اقتصاد حمل و نقل سه مولفه زمان، هزینه و امنیت را از اصلی ترین دلایل شکل گیری یک کریدور ترانزیتی در ذهن و عمل تجار دانست و افزود: بر اساس این نگاه مهمترین نقطه ضعف ترانزیتی کشور عدم توجه به مقوله زمان است و این عدم توجه باعث می‌شود تا مزیت رقابتی کشور در بازار ترانزیت با آسیب جدی مواجه شود.
وی در خصوص اهمیت کریدور شمال و جنوب اظهار داشت: در چنین شرایطی یکی از بهترین راه‌های خلاصی روسیه از این محدودیت‌ها ایران است. ایران به واسطه کریدور شمال- جنوب اختیار آن را دارد تا روسیه را از طریق چابهار به دهانه اقیانوس هند متصل کند.
وضعیت ترانزیت خارجی کشور با اشکالات و آسیب‌های زیادی روبه‌رو است
این کارشناس اقتصاد بین‌الملل گفت: وضعیت ترانزیت خارجی کشور با اشکالات و آسیب‌های زیادی روبه‌رو است که حضور توانمند در این حوزه و استفاده از ظرفیت‌های موجود نیازمند رفع این آسیب‌ها از طریق ارائه راه‌کارهای عملی است.
به گفته نیازی، وقتی با نگاه کارشناسی و بدون غرض به این بی‌سامانی و بهره‌وری پایین در مسیرهای ترانزیتی نگاه می‌کنیم به این نتیجه می‌رسیم که در دهه‌های گذشته هیچ برنامه مشخصی برای توسعه مسیرها نداشتیم و بنابراین می‌توانیم بی‌برنامگی و نبود استراتژی مشخص را به عنوان یک مشکل ویژه در این صنعت در نظر بگیریم.
کارشناس صنعت حمل ونقل معتقد است: شاید نبود متولی مشخص برای این حوزه موجب شده که این صنعت برنامه مشخصی برای پیشبرد اهداف خود نداشته باشد. اینکه بخش حمل‌ونقل کشور بدون متولی است از سال‌ها قبل از سوی اتاق ایران مورد توجه و پیگیری قرار گرفته و مکاتباتی با نهاد ریاست‌جمهوری انجام شده، هرچند با گذشت ماه‌ها از این مساله، هنوز موضوع در دست بررسی است و این کندی در تصمیم‌گیری بسیار غیرقابل باور است.
چالش‌های مربوط به حمل‌ونقل بین‌المللی یکی از موضوعات مهم برای فعالان اقتصادی محسوب می‌شود چراکه تمام تجارت ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این حوزه برای تسهیل تجارت جزو اولویت‌هاست. باید توجه داشته باشیم که بیش از ۹۰ درصد محموله‌های تجاری کشور شامل کالاهای مصرف داخل و کالاهای صادراتی و وارداتی از طریق جاده حمل می‌شوند، این موضوع اهمیت حمل جاده‌ای را نشان می‌دهد و نیاز این بخش به توجه بیشتر را نمایان می‌کند. ایران کشوری است که موقعیت جغرافیایی خاصی دارد، دسترسی به آب‌های آزاد و همسایگی با کشورهای متعدد، ظرفیت بالقوه‌ای را از نظر امکان ترانزیت کالا و ایجاد مسیرهای ارتباطی جاده‌ای فراهم می‌کند.
با نگاهی به فعالیت‌ها واقدامات همسایگان شاهد هستیم که در اطراف ایران کریدورهای جدید ترانزیت کالا شکل گرفته است؛ کریدورهایی در ترکیه، گرجستان به سمت دریای خزر، جمهوری آذربایجان، افغانستان و از ترکمنستان تا چین و سایر کشورها، این در حالی است که می‌توانستیم از ایران بسیار راحت‌تر و ارزان‌تر، مسیرهای ترانزیتی لازم را ایجاد کنیم اما چون متولی و برنامه مشخصی نداشتیم، از این مسیر جدا شدیم و دیگران جای ما را گرفتند.