گروه نفت و انرژی - مسئله حذف یارانه پنهان انرژی در سال‌های اخیر از مسائل روز اقتصاد ایران بوده که مورد توجه مسئولین دولت سیزدهم نیز قرار گرفته است. وضعیت فعلی قیمت گذاری حامل‌های انرژی از جمله برق، گاز و بنزین فاصله زیادی با نقطه مطلوب دارد و مواردی همچون اسراف، قاچاق، انحراف منابع و عدم تحقق عدالت نتیجه وضعیت فعلی تعیین قیمت‌هاست. اما پیش از سیاست گذاری در این زمینه لازم است ابعاد تاریخی آن نیز مورد بررسی قرار بگیرد. طرح واژه «یارانه انرژی» به سال ۱۹۹۹ میلادی و گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) بازمی‌گردد. این سازمان در گزارشی هرگونه اقدام دولت برای کاهش هزینه تولید انرژی و قیمت پرداختی از سوی مصرف کنندگان را به عنوان یارانه انرژی تعریف کرد.
به گزارش اقتصادسرآمد، آژانس بین‌المللی انرژی در سال ۱۹۷۴ میلادی و یکسال بعد از شوک نفتی سال ۱۹۷۳ از سوی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) تشکیل شد که نهادی متشکل از کشورهای ثروتمند و صنعتی است. هدف اصلی IEA ارائه آمار و تحلیل به منظور کمک به کشورها برای دستیابی به انرژی پایدار عنوان شده است؛ اما به طور طبیعی میتوان انتظار داشت منظور کشورهای عضو OECD از دسترسی پایدار به انرژی، تقبیح استفاده از انرژی‌های فسیلی و تشویق کشورها به اعطای یارانه‌های کلان به سوخت‌های جایگزین باشد.
از سال ۲۰۱۰ که این نهاد اقدام به محاسبه کمی یارانه انرژی کشورها و انتشار آن کرد، استفاده از این واژه در سطح جهان رواج بیشتری گرفت. تا به حال بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مسئولین کشورها، با طرح ادبیات یارانه انرژی از سوی IEA و محاسبات آن مخالفت کرده‌اند و آن را یک عملیات رسانه‌ای برای تحت فشار قراردادن کشورهای صاحب سوخت فسیلی دانسته‌اند. ز سال ۲۰۱۰ که IEA اقدام به محاسبه کمی یارانه انرژی کشورها و انتشار آن کرد، استفاده از این واژه در سطح جهان رواج بیشتری گرفت. بر اساس آمار سال ۲۰۲۰ این نهاد، کشورهایی همچون ایران، چین، هند، عربستان، روسیه و الجزایر در صدر کشورهای با بیشترین یارانه انرژی قرار دارند، چراکه هزینه تولید و قیمت مصرف کننده سوخت‌های فسیلی همچون نفت و گاز را با اقداماتی کاهش داده‌اند.
رضا جهانی مدرس حوزه انرژی و فعال در این بخش در اینباره به روزنامه اقتصادسرآمد، گفت: واژه «یارانه انرژی» در سطح جهانی با هدف سوق دادن کشورهای جهان به تسریع در کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و تحت فشار قراردادن کشورهای در حال توسعه مطرح شده است و پیش برندگان این ادبیات نیز نهادهایی همچون سازمان ملل، OECD و در صدر آن‌ها IEA هستند که به وضوح در راستای منافع کشورهای توسعه یافته عمل می‌کنند.
فشار بر کشورهای صاحب انرژی به بهانه کاهش یارانه 
او معتقد است: در چنین شرایطی از مسئولین نفتی ایران نیز انتظار می‌رود ادبیات مطرح شده از سوی IEA را که به وضوح هدف آن تحت فشار قراردادن کشورهای صاحب سوخت فسیلی است، مبنای تصمیم گیری قرار ندهند. اما در برخی موارد همچون گزارش سازمان برنامه و بودجه با عنوان «یارانه‌ها در اقتصاد ایران» میزان یارانه انرژی کشور در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. اما نباید در این مسیر تحت تاثیر فشارهای جهانی قرار گرفت.
اظهار بی‌اطلاعی مسئولان از پس پرده کاهش یارانه انرژی
وی با یبان این که مسئولان نفتی کشور از پشت پرده کاهش یارانه انرژی و فشار علیه ایران اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند، افزود:   مسئولین کشور، چه در دولت‌های قبل و چه در دولت سیزدهم، با استناد به محاسبات IEA ارقامی نجومی را برای یارانه انرژی در کشور مطرح کرده‌اند که نشان از بی اطلاعی آن‌ها از پشت پرده طرح چنین محاسباتی در سطح جهانی است. اما این همه بی‌خبری را باید از آنها پذیرفت؟ 
عواقب کاهش یارانه انرژی 
جهانی معتقد است: یارانه پنهان انرژی مقامات دولتی را بیش از پیش به سمت جبران کسری بودجه از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی سوق می‌دهد که می تواند آثاری بسیار نامطلوب و جبران ناپذیر بر اقتصاد کشور داشته باشد.
در اقتصاد انرژی ما که برخی کارشناسان و مسئولان ارقام درشتی را برای یارانه‌های پنهان ذکر می‌کنند، به نظر می‌رسد کم‌توجه و کم‌لطف هستند. اگر می‌خواهیم به مفهوم واحدی برسیم، باید ببینید علم چه گفته است. علم اقتصاد هرگونه دخالت دولت در قیمت‌گذاری را طرد می‌کند، مخصوصا در شرایطی که امکان برگزاری بازار مهیاست. ببینید انواع بازارها هست وقتی بازارها شکل بگیرد، قیمت‌ها براساس عرضه و تقاضا در بازار کشف می‌شود. کم‌توجهی‌ای که آقایان در زمینه انرژی دارند این است که قیمت بازار بین‌المللی خلیج‌فارس را در نظر دارند. این بازار رقابتی است و برخورد عرضه و تقاضا حاصل رفتار خریداران بزرگ جهانی است.
 که از لحاظ کشوری نگاه کنیم کشورهایی مثل چین، هند و ژاپن یا کشورهای اروپایی دارند تقاضا ایجاد می‌کنند و عرضه را هم مجموع کشورهای نفتی انجام می‌دهند. این ها عناصر شکل‌دهنده عرضه و تقاضا دارند یا بازار رقابت کامل است یا شبه‌رقابت کامل و حاصل تصادف ابرشرکت‌های بزرگ اقتصادی یا کشورهای بزرگ نفتی جهان است. در این بازار سرمایه‌گذاری آزاد بوده و هر کسی که پول دارد می‌تواند برود در آنجا انرژی بخرد.