گروه اقتصاد  -  محمد آیتی - بیش از یک دهه است که بحث یارانه در ایران پررنگ‌تر از همیشه دنبال می‌شود. در این سال‌ها، با عنوان‌های گوناگون، به دهک‌های جامعه، مبالغ  مختلفی پرداخت شد که البته این روند، همچنان هم ادامه دارد.
یارانه یا سوبسید، شکلی از کمک مالی است که به یک تجارت یا بخش اقتصادی پرداخت می‌شود؛ یا به عبارت دیگر اعطاء کمک مالی به روی یک کالا یا خدمتی که به مردم داده می‌شود، جهت افزایش رفاه عمومی جامعه.
در نیمه دوم سال ۱۳۸۹، طرح هدفمندی یارانه‌ها اجرا گردید که طبق آن، یارانه‌ها از تزریق مستقیم به بازار و صنایع به پرداخت نقدی تغییر شکل داد. در سال ۱۴۰۱ در پی بحث‌های اقتصادی که در دولت سیدابراهیم رییسی شکل گرفت، منجر به تغییر قانون یارانه‌ها گردید.
هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران یکی از مهم‌ترین بخش‌ها و نمایان‌ترین بخش طرح تحول اقتصادی است که به تغییر فرایند دادن یارانه‌ها می‌انجامد. در این فرایند با حذف تدریجی یارانه‌‌ها از مواد سوختی، مواد خوراکی، آب، برق و سایر اقلام در ایران، نوع تخصیص تغییر می‌کند که بخشی از این یارانه‌های حذف شده به صورت نقدی به مردم پرداخت می‌شود و سایر درآمد این کار، صرف کارهای عمرانی و فرهنگی می‌شود.این کار در اواخر دهه ۱۳۸۰ به اجرا گذاشته شد و بخش عمده آن در دهه ۱۳۹۰ صورت گرفت. از هدفمندسازی یارانه‌ها به عنوان بزرگترین طرح تاریخ اقتصادی ایران نام برده می‌شود. بنابر آمار رسمی وزارت امور اقتصاد و دارایی دولت حسن روحانی، مرحله نخست این طرح با شکست روبرو و موجب ورود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر شد.
هدفمندسازی یارانه‌ها برای حمایت از قشر ضعیف جامعه و کم کردن هزینه‌ها است و این برنامه هدفمندسازی یارانه، زمانی خوب است که یارانه‌ها به قشر ضعیف جامعه پرداخته شود که منجر به رفاه اجتماعی شود. هدفمندسازی یارانه‌ها، باعث ایجاد عدالت بین افراد جامعه است، ولی طبق آمارها نشان داده است که با حذف یارانه‌ها باعث افزایش قیمت‌ها شده است و به خاطر همین، باعث افزایش تورم و نرخ بیکاری شده که همین امر سبب شده است که قشر ضعیف جامعه ضرر کنند و افراد ثروتمند هم از این هدفمندسازی یارانه با افزایش تورم سود کنند، چرا که سرمایه‌هایشان را افزایش می‌دهند.
اینکه سیستم پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی باید به مانند گذشته ادامه پیدا کند یا نه؟ پرسشی بود که جواب آن را از نماینده خمینی‌شهر در مجلس یازدهم جویا شدیم.
محمدتقی نقدعلی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم در این باره به اقتصاد سرآمد گفت: در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ تصویب کردیم که دولت روی به پرداخت کالابرگ به مردم بیاورد.
وی افزود: دولت سیزدهم، مدتی است که طرح موسوم به جراحی اقتصادی خود را آغاز کرده است و از این‌رو، ما خواهان این بوده و هستیم که هر چقدر از بابت این تصمیمات، گرانی وارد زندگی مردم شود، می‌باید در قالب کالابرگ جبران شود.
نماینده مردم خمینی‌شهر در مجلس تصریح کرد: مجلس یازدهم به این موضوع واقف است که پرداخت یارانه نقدی، موجب افزایش نقدینگی می‌شود و این مسیر تورم‌زا است، پس سیاست بهتر، ارائه کالابرگ به مردم است که مردم تنها کالاهایی را بخرند که احتیاج‌شان است، یعنی پول تولید و پخش نشود.
این عضو مجمع نمایندگان استان اصفهان در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: برخی می‌پرسند تا چه زمانی باید روی به پرداخت یارانه آورد؟ تکلیف حاکمیت، این است که نگذارد مردم در سختی زندگی کنند. از سوی دیگر، حاکمان باید در جهت رفاه عمومی مردم هم، گام بردارند، اما مادامی که به هدف‌مان که پویایی اقتصاد و ریشه‌کن شدن فقر است، نرسیدیم، باید سیستم حمایتی از مردم و مخصوصاً قشر آسیب‌پذیر و مستضعفین، ادامه داشته باشد.
نقدعلی یادآور شد: نباید با توجیهات واهی، دست از حمایت مردم که گرانی‌ها باعث سخت شدن زندگی‌شان شده است، برداشت. تصمیمات اقتصادی دولت باید به گونه‌ای باشد که هم تبعات کمتری به زندگی مردم وارد کند و هم در بلندمدت، اثرات و برکاتی برای کشورمان داشته باشد. همچنین، حمایت‌ها نباید شکل صدقه‌پروری به خود بگیرد و هدف، کمک به مردم در جهت داشتن زندگی بهتر است تا ان‌شاا... اهداف و آرمان‌های اقتصادی کشور، محقق شود.
وی با اشاره به اینکه گاهی اصل حمایت درست است، اما قالب کار مشکل دارد، گفت: در خصوص ارائه ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی، هدف خوب بود، اما شکل کار باعث فساد شد، پس «هدف خوب» زمانی اثربخش است که شکل کار هم منطقی و عدالت‌محور باشد.
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس در پایان خاطرنشان کرد: در ایران، انسان‌های مستضعف داریم که اداره زندگی، برایشان سخت شده است. باید از این افراد به جد حمایت شایسته کرد. نباید کشور به گونه‌ای اداره شود که فردی سر گرسنه به بالین بگذارد، پس نظام پرداخت یارانه همچنان باید با قدرت و قوت و البته منطق حاصل از خردجمعی ادامه داشته باشد.