ترانزیت دریایی در شمال و جنوب ایران این امکان را فراهم کرده است که بسیاری از کشورها، مسیر نزدیک و کم هزینه ایران را برای حمل‌ونقل کالاهای خود انتخاب کنند، فرصتی که می‌تواند به گسترش روابط تجاری کشور با جهان و توسعه اقتصادی آن منجر شود.
‌به گزارش اقتصادسرآمد از فارس ایران یکی از کشورهای مهم از نظر ترانزیت بین‌المللی است که در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده است، عبور مسیر اصلی جاده تاریخی ابریشم از ایران و گذر از شهرهای نیشابور، توس، گرگان و ری مؤید این مطلب است.
از طرف دیگر قرارگیری در منطقه خاورمیانه به‌عنوان محل اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا، همسایگی با 15 کشور با بیش از هشت هزار کیلومتر مرز مشترک، دسترسی به آب‌های آزاد و قرارگیری در مسیر کریدورهای بین‌المللی شمال به جنوب و شرق به غرب ازجمله مزیت‌های جغرافیایی ایران است که فرصت توسعه اقتصادی را برای کشور فراهم کرده است.
سهم 54 درصدی قاره آسیا از ارزش ترانزیت دریایی دنیا
یکی از انواع ترانزیت کالا در جهان ترانزیت دریایی است که ایران نیز در شمال و جنوب از آن برخوردار است، این نوع ترانزیت بیش از 70 درصد تجارت جهانی از لحاظ ارزش کالاها و 90 درصد از نظر تناژ را شامل می‌شود و سرعت و قیمت مناسبی نیز دارد، حجم کالاهای جابه‌جا شده در سال 2021 از طریق خطوط دریایی در سطح بین‌الملل بیش از 11 میلیارد و 100 میلیون تن بوده که سهم آسیا از این میزان بیش از 54 درصد بوده است.
این حجم تبادل دریایی کالا در قاره آسیا فرصتی برای ایران است که با استفاده از ظرفیت‌های حمل‌ونقلی و بنادر خود ارزآوری قابل‌توجهی داشته باشد، موقعیت جغرافیایی ایران و اتصال آن به کشورهای محصور در خشکی از یک سمت و اتصال به آب‌های آزاد در سمت دیگر شرایطی را ایجاد کرده است که ایران می‌تواند حلقه اتصال این کشورها با دریا باشد.
اهمیت ایران از نظر برقراری اتصال ترانزیتی بین کشورها
خلیج‌ فارس و دریای عمان در جنوب ایران امکان دسترسی ایران به کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله چین و ژاپن و نیز امکان انتقال کالاهای چین به مقصد اروپا را از طریق کریدور شرق به غرب فراهم کرده‌اند، از طرف دیگر 6 کشور در حاشیه خلیج‌فارس مستقیم با ایران مرز آبی دارند و ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال به جنوب روسیه و کشورهای آسیای میانه را به این مناطق متصل کند.
 در ترانزیت دریایی بنادر اهمیت زیادی دارند و نقطه اتصال حمل‌ونقل دریایی به سایر شیوه‌های حمل‌ونقل هستند. ایران نیز دارای 11 بندر اصلی است که در شمال و جنوب کشور قرار دارند. بندر چابهار در جنوب استان سیستان و بلوچستان نزدیک‌ترین مسیر دسترسی کشورهای محصور در خشکیِ افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان به آب‌های آزاد است، درحال حاضر این بندر با قرار گرفتن در مسیر کریدور شمال به جنوب ترانزیت کالا از هند به آسیای میانه را تسهیل کرده است.
تلاش‌های هند و روسیه برای استفاده از ظرفیت بنادر ایران
‌اخیراً «سارباناندا سونووال» وزیر بنادر و کشتیرانی هند در مراسمی به مناسب روز چابهار اظهار کرد: این کشور در حال تلاش برای باز کردن پتانسیل تجاری با آسیای مرکزی از طریق بندر چابهار در ایران است؛ او گفت زمانی که ما کاوش در این مسیر را برای تجارت آغاز کنیم، می‌توانیم هزینه‌های لجستیکی خود را از نظر مالی و زمانی بهبود ببخشیم و به ایجاد یک مسیر اقتصادی سریع‌تر و کوتاه‌تر بین دو منطقه کمک کنیم.
علاوه‌ بر این افزایش تنش‌ها بین روسیه و اوکراین و تشدید تحریم‌های غرب علیه روسیه موجب توقف چند کریدور متصل به این کشور شده است و این فرصتی برای ایران است که سهم خود از ترانزیت کالا از مبدأ و به مقصد روسیه را افزایش دهد.
وزیر حمل‌ونقل روسیه نیز در دیدار با رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که کشورش به جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک کانون تجاری و ترانزیتی در منطقه نگاه می‌کند.‌
همچنین الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر روسیه در نشست خردادماه هیئت عالی‌رتبه اقتصادی ایران و روسیه گفت: کارشناسان روسیه برای بازدید از ظرفیت‌های بندری ایران دیدار می‌کنند، او تاکید کرد در شرایط فعلی این همکاری‌ها بسیار مهم است و صادرات دوجانبه و ترانزیت کالا از خلیج‌فارس به روسیه را تضمین کند.‌
مذاکرات برای وارد شدن چین به مسیرهای ترانزیتی ایران
هفته گذشته بود که شهریار افندی‌زاده، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد درحال حاضر روسیه، چین، هند و کشورهای آسیای میانه مشتری جدید ترانزیت کالا از مسیر ایران هستند، با پیشنهاداتی که شده انتظار داریم چین هم مانند روسیه وارد مسیرهای ایران شود.
افندی‌زاده گفت: برای حل مشکلات لجستیکی، بحث سرمایه‌گذاری چین در بنادر شمالی و بندر چابهار مطرح است، از طرف ایران به چین پیشنهاد شده که در بنادر شمالی ایران سرمایه‌گذاری کنند تا کالا را از دریای خزر به بنادر شمال مانند بندر انزلی بیاورند و امکان دپو کالا در این بنادر فراهم شود و از آنجا  کالا به شبکه‌های ترانزیتی مانند کریدور شمال-جنوب وصل و کالا منتقل شود.
چانگ هوا سفیر چین در ایران نیز با بیان اینکه سرمایه‌گذاران و تجار چینی با مزیت‌های بنادر انزلی و کاسپین و مناطق آزاد انزلی آشنا نیستند گفت: باید تبلیغات، تبیین و آگاه‌سازی بیشتری انجام شود و فرصت‌های منطقه آزاد انزلی برای سرمایه‌گذاران چینی و سایر کشورها تشریح شود.
او به تجار و بازرگانان ایرانی پیشنهاد کرد کالاها و کانال‌های ترانزیتی ایران را در نمایشگاه‌هایی که در چین برگزار می‌شود معرفی کنند تا چینی‌ها آشنایی بیشتری با کانال‌های ترانزیتی داشته باشند.‌
مزایای توسعه زیرساخت‌های ترانزیتی کشور
ترانزیت یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی است که این ظرفیت نیز در اختیار ایران قرار دارد، در گزارش جلسه کارگروه ترانزیت کشور هم این نکته عنوان شد که ظرفیت ترانزیتی کشور قابلیت درآمد ۲۰ میلیارد دلار در سال و ایجاد یک ‌میلیون فرصت شغلی دارد.
ترانزیت کالا از مسیرهای ایران موجب افزایش روابط تجاری و سیاسی با کشورهای منطقه و جهان و نیز افزایش وابستگی آن‌ها به مسیرهای ترانزیتی ایران می‌شود، به تبع آن جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران و قدرت چانه‌زنی آن در مراودات اقتصادی و سیاسی نیز ارتقا پیدا می‌کند.
علاوه بر این منافع دیگر کشورها به امینت ایران گره می‌خورد و به‌ این‌ ترتیب امنیت کشور نیز تقویت می‌شود بنابراین این یک فرصت استثنایی برای ایران است که مسئولان این حوزه باید برای سرعت بخشیدن به رشد و توسعه اقتصادی کشور و بهبود روابط اقتصادی با دیگر کشورها از آن استفاده کنند.