گروه اقتصاد - مینا اینانلو - برخی از کارشناسان می‌گویند: اگر با یک برنامه‌ریزی متمرکز مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان آسیب‌شناسی و فرایند اثربخشی آن‌ها در یک برنامه‌ریزی دقیق و علمی نیازسنجی شود، تحقق شعار سال که پیوند میان تولید و شرکت‌های دانش‌بنیان است به شایستگی امکان‌پذیر خواهد بود.
دراین گزارش به ابعاد دیگری از موضوع پرداخته شده و به این سئوال اساسی پاسخ داده می‌شود که آیا شرکت‌های دانش‌بنیان، قابلیت تحققق شعار سال یعنی «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال آفرین» را دارند؟ در این زمینه پژوهشگر ایرنا با «سهیل تقوی» تحلیلگر فناوری‌های علمی- فرهنگی و «محمد تقی امانپور» مدیر عامل کانون جهادگران جهاد سازندگی به گفت و گو نشست.
چه نقدهایی به  عملکرد شرکت‌های دانش‌بنیان وارد است؟
تقوی: یکی از نقدهایی که درمود شرکت‌های دانش‌بنیان وارد است، ضعف هدایتی و جهت‌دهی این شرکت‌ها است. از این منظر که برخی از این شرکت‌ها و یا گروه‌های دانشجویی، خود نیازی را در نظر می‌گرفتند و بر اساس آن نیاز، به تولید محصول می‌پرداختند و بعد به یک شرکت دانش‌بنیان تبدیل می‌شدند و از امکانات آن استفاده می‌کردند.
در واقع، این شرکت‌ها با ضعف هدایتی رو به رو هستند و از طرف معاونت علمی، مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم و یا نهادهایی که در این زمینه فعال هستند، جهت‌دهی لازم را کسب نکرده و علاوه بر آن، تشویقی هم دریافت نمی‌کردند. این در حالی است که با توجه به تصویب سند جامعه علمی از سوی شورای انقلاب فرهنگی، این اولویت‌گذاری‌ها باید صورت می‌گرفت و شرکت‌ها به سمت نیازهای واقعی و مهم جامعه جهت‌دهی می‌شدند.
 نتیجه هدایت و حمایت نشدن  صحیح این شرکت‌ها، تامین نشدن نیازهای اساسی و مهم جامعه و فراهم کردن فقط برخی از نیازهای غیرضرور است.
نتیجه هدایت وحمایت نشدن صحیح  شرکت‌های دانش‌بنیان، تامین نشدن نیازهای اساسی و مهم جامعه و فراهم کردن فقط برخی از نیازهای غیرضرور است
برای نمونه در چنین شرایطی ممکن است یک شرکت به این امر توجه کند که چه محصولی بیشتر به فروش می‌رود و یا به راحتی می‌تواند آن را صادر کند، حال آنکه آن نیاز ممکن است از نیازهای اساسی و مهم جامعه نباشد. همچنین ممکن است تولید یک محصول نیاز به سرمایه‌گذاری طولانی مدت داشته باشد که شرکت‌های دانش‌بنیان با توجه به شرایطی که اکنون دارند، از پرداختن در مورد آن خودداری کنند و به راه‌های ساده‌تری روی آورند.
 شاید بتوان گفت  ۷۰ تا ۸۰ درصد گردش مالی شرکت های دانش بنیان مخصوص همین شرکت‌های بزرگ است. ، مخصوص همین شرکت‌های بزرگ است. این در حالی است که آن دسته از شرکت‌هایی که به تولید دانش می‌پردازند و درصدد رفع نیازهای اصلی و اساسی جامعه هستند، چندان از حمایت و جهت‌دهی معاونت علمی برخوردار نیستند و سرمایه‌گذاری چندانی هم در مورد آن‌ها انجام نمی‎‌شود.
آیا شرکت‌های دانش‌بنیان قابلیت تحقق شعار سال را دارند؟
تقوی: شعار سال یک امر نسبی است که باید تلاش شود تا هرچه بیشتر محقق شود. با توجه به اینکه حدود ۱۵ سال است که شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور شروع به فعالیت کرده‌اند، فکر می‌کنم ظرفیت اولیه فراهم شده و حلقه‌های مختلف این زنجیره در اکوسیستم یا زیست بوم مانند تامین مالی، نیروی انسانی، صندوق‌ها و مواردی از این دست شکل گرفته‌اند. هر چند هر یک از این حلقه‌ها ممکن است با مسایل و چالش‌هایی هم رو به رو باشند، اما اگر بتوان آنها را با یک سیاست‌گذاری درست مورد پیگیری قرار داد، در طول یک سال و یا حتی در طول چند ماه آتی می‌توان تغییر و تحول خوبی را در این حوزه شاهد بود.
 به دلیل اینکه نگاه و برخوردهای ما محدود و خرد است، بنابراین تصور تأثیرگذاری کلان را نداریم. واقعیت این است که چنین فناوری‌هایی وجود دارند. برای نمونه کودهای ریز مغزی ۷ عنصری و یا ریز مغذی‌های ۱۳ عنصری توسط شرکت دانش‌بنیان شیمی کاران سبز طوبی تولیدشده که مرحله آزمودن در مزارع و باغات را طی می‌کند.هدف آن‌ها کاهش هزینه کود دهی تا ۵۰ درصد و افزایش کمی و کیفی محصولات از ۳۰ درصد تا ۵۰ درصد می باشد.
دست‌اندرکاران باید روی حمایت همه ‌جانبه از آن‌ها برای تحقق شعار تولید و اشتغال دانش‌بنیان متمرکز شوند و رویه‌های سنتی و محدود حمایتی را تغییر بدهند درخواست‌های آنها دشوار نیست به تسهیلات برای افزایش تولید و حمایت از ترویج مصرف این ریز مغذی ها که جایگزین کودهای شیمیایی می شوند و در مواردی مکمل آنها هستند نیاز است که مطالبه و درخواست دشواری نیست.نه اینکه مقررات و رویه‌های موجود و کمبود منابع و امکانات برای حل مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان و یا پرهیز از حمایت خاص از بعضی از فناوری‌های اولویت دار مانع از تمرکز و پشتیبانی از آنها شود. اگر بتوانیم رویه‌های جاری و رویکردها را باز مهندسی کنیم، تحقق شعار سال به شایستگی ممکن می‌شود. پیشنهاد می‌کنم رهنمود مقام معظم رهبری در رابطه با  شعار سال ۱۴۰۱ جدی‌تر و متفاوت‌تر از سال‌های قبل و با انتخاب  و تمرکز روی چند محصول فناورانه در حوزه امنیت غذایی پیگیری شود. تحقق این امر نیازمند اراده ریسک‌پذیر دست‌اندرکاران است که در کنار امور جاری در تحقق یک هدف مشخص مثل امنیت غذایی نسبت به هم‌افزایی و توانمندسازی با رویکرد و مدیریت جهادی اقدام کنند.اقدامات نمایشی و شعاری، ادامه امور جاری و عدم کارآمدی در تحول وضع موجود قطعا مورد تائید نیست و امیدوارم ساختارهای نظارتی نیز عملکردها را بررسی کنند و در مواردی که ناکارآمدی وجود دارد با روش های مناسب و استفاده از همه ابزارهای تشویقی و تنبیهی قانونی؛ کارآمدی مورد انتظار عملیاتی شود.