گروه ترانزیت دریایی- منافع کشورهای صاحب دریا ارتباطی مستقیم با نیازمندی ها، توانایی ها و فرهنگ آنها دارد و در واقع سیاست دریایی آن کشورها براساس این مشخصات تدوین و در قالب راهبرد دریایی کشورها تبیین میشود. در میان کشورهای غرب آسیا و صاحب دریا، جمهوری اسلامی ایران میان کشورهای حاشیه خزر و آب های آزاد جهان قرار دارد که به عنوان ارزان ترین راه ترانزیتی بین کشورهای آسیایی میانه و دریاهای آزاد جهان در نظر گرفته می شود. دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان با مساحتی حدود ۳۷۰ هزار کیلومتر مربع، توسط کشورهای روسیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان و ایران محصور گردیده  و هر یک از این پنج کشور، به نوعی در تلاش برای بیشینه نمودن منافع و اهداف خود در این بستر است.
به گزارش اقتصادسرآمد، جمهوری اسلامی ایران، با کشورهای ترکمنستان و آذربایجان دارای مرز مشترک در خشکی می باشد یعنی با ترکمنستان ۹۹۲ کیلومتر مرز مشترک خشکی و با آذربایجان ۷۵۹ کیلومتر مرز مشترک خشکی دارد و ارتباط آن با کشور روسیه از طرق ارتباط زمینی از طریق استفاده ترانزیتی از قلمروی کشور جمهوری آذربایجان، ارتباط زمینی از طریق استفاده ترانزیتی از قلمروی کشورهای ارمنستان و گرجستان و ارتباط دریایی از طریق خزر امکان پذیر است. اما این روزها خبر می‌رسد روسها افزایش ناوگان دریایی ایران در این دریا جلوگیری می کند هر چند برخی آن را تکذیب می‌کنند اما چرا؟
بعضا اختلاف نظرهای مقطعی در روابط تجاری و حمل و نقلی میان ایران و جمهوری آذربایجان، موجب مشکلاتی شد که این امر از حدود دو دهه پیش که حجم تجارت خارجی ایران نیز به مراتب کمتر از فعلی بود و سطح روابط سیاسی و اقتصادی ایران با روسیه نیز چندان حائز اهمین نبود، موجب شده بود که توجه به توسعه کشتیرانی در دریای خزر مد نظر دستگاههای اجرایی ذیربط قرار بگیرد.
دو راهی تایید با تکذیب یک خبر
امید مرادی،عضو اتحادیه مالکان کشتی در گفت و گو با اقتصادسرآمد، با مهم ارزیابی کردن حمل و نقل دریایی در حوزه دریای خزر برای کشورمان به خبرنگار ما، گفت: کشور روسیه تا به امروز در مورد این موضوع  واکنشی نشان نداده و لذا به عقیده برخی از کارشناسان و فعالان دریای شمال این خبر می تواند صحت نداشته باشد.
تشدید فضای بی اعتمادی بین ایران و روسیه با انتشار یک خبر
وی با یاد آوری این نکته که یک بی اعتمادی تاریخی بین ایران و روسیه از گذشته تاکنون شکل گرفته است، افزود: قطعا اگر از سوی روسها تمایلی به تعامل وجود نداشته باشد، ایران نیز اصراری برای ادامه همکاری در دریای خزر با این کشورنخواهد داشت.
روسها برای اعتمادسازی پیشگام شوند
ادامه توافقات بین دو کشور نیز با صحت این خبر دچار خدشه خواهد شد موردی بود که مرادی به آن پرداخت و گفت: روسها به دلیل فضایی که ایجاد کرده‌اند به منظور اعتماد سازی باید پیشگام در رفع این قضیه باشند.اگر اعتماد سازی اتفاق نیفتد قطعا ایرانیان از همکاری با این کشور کنار خواهند کشید.
افزایش اختیارات روسیه در دریای خزر و اجحاف در حق ایران
وی در پاسخ بخ این پرسش که آیا افزایش اختیارات روسیه در دریای خزر از عوامل جلوگیری از حضور پر تعداد ناوگان دریایی ایران در این دریا نیست، گفت: در صورت صحت داشتن این خبر فعالان بخش حمل و نقل دریایی ایران از همراهی با روسیه در این حوزه عقب خواهند کشید.
مرادی خدشه وارد شدن به حمل و نقل دریای خزر را با ادامه این روند قطعی دانست و ابراز داشت: عدم همراهی طرف روسی در عمل نکردن به تعهدات مسبوق به سابقه است و سایه بی اعتمادی میان ایران و این کشور پررنگ تر از گذشته است و طرف روسی باید نسبت به اعتماد سازی تلاش کند.
اخیراً روسیه اجازه افزایش ناوگان دریایی کشورمان در دریای خزر را نمی‌دهد. باید توجه داشته داشت که کشتی متعلق به ناوگان ایران باید از دریای سیاه وارد خزر شود و باید از ولگا-دن عبور کنند چراکه سطح آب خزر 28 متر و سطح آب دریای سیاه پایین‌تر است. اما روس‌ها خطی را در این مسیر راه‌اندازی کردند و با 7 دریچه احداث شده توانستند سطح آب این مسیر را هم تراز دریای خزر کنند که این مسیر به طور انحصار در اختیار روسیه است.قیمت‌گذاری در دریای خزر در اختیار روس‌ها است چراکه اکثریت کشتی‌های فعال در منطقه متعلق به روس‌هاست و در برآورد قیمت‌ها، هزینه‌ها و زمان‌های رفت و برگشت را تعیین و برای مثال عدد 45 دلار را اعلام می‌کنند در حالی که قیمت واقعی حمل هر تن کالا در این مسیر 17 دلار بیشتر نیست و ما هم امکان اعتراض نداریم چراکه قیمت‌گذار روسیه است.
با این وصف چنانچه ایران خواسته باشد چند فروند کشتی از مدیترانه و یونان خریداری و وارد خزر کند باید از روس‌ها اجازه بگیرد تا از کانال ولگا-دن عبور کند. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که افزایش ناوگان ایرانی در دریای خزر درآمدهای روسیه را تحت تاثیر قرارمی‌دهد و هر چند روس‌ها در ظاهر هیچ مخالفتی با افزایش ناوگان ایرانی ندارند اما در عمل اجازه کار به کشتی‌های ایرانی را نمی‌دهند به طوری که صاحب بار از قبل باید حمل بار با کشتی ایرانی را اعلام کرده باشند و به تایید مقامات محلی روسیه برسد تا اجازه ورود کشتی و تخلیه بار داشته باشند و این فرایند بروکراسی بسیار پچیده‌ای دارد، از این رو ترجیح بر این است که از ناوگان روسی و با مدیریت روس‌ها برای جابه جایی بار استفاده شود. اما آیا ادامه این کار برای ایرانی که مالک بخشی از دریای کاسپین است ممکن خواهد بود.