به گزارش «اقتصادسرآمد»، تازه‌ترین گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد که توسط پایگاه تخصصی IntraFish بازنشر و تحلیل شده، از جهش تازه تولید جهانی آبزیان در سال ۲۰۲۵ خبر می‌دهد؛ جهشی که نه از مسیر صید، بلکه تقریباً به‌طور کامل از کانال آبزی‌پروری محقق خواهد شد. براساس این گزارش، تولید جهانی آبزیان با ادامه مسیر رو به رشد خود در سال‌های گذشته می‌تواند به رکورد بی‌سابقه ۱۹۷میلیون تن برسد؛ روندی که پیامدهای راهبردی مهمی برای آینده صنعت شیلات ایران دارد.
شاخص قیمت ماهی FAO در سپتامبر ۲۰۲۵ به ۱۲۱ واحد رسیده است. قیمت محصولات صیادی به‌دلیل محدودیت عرضه افزایش چشمگیری داشته‌(ماهیان سفیدپوست +۱۱واحد، پلاژیک‌ها +۵۰واحد). در بخش پرورشی، قیمت میگو پس از دوره افت طولانی ۱۱واحد بالا رفته، اما سالمون به‌دلیل عرضه فراوان ۱۱واحد کاهش یافته است.
با کاهش تولید صید و خطراتی که تغییر اقلیم متوجه این صنعت می‌سازد، لازم است آبزی‌پروری ترویج شود، به‌خصوص در مناطقی با نرخ بالای سوءتغذیه و عدم‌امنیت غذایی مانند جنوب صحرای آفریقا که دسترسی به محصولات دریایی محدود است. پذیرش آبزی‌پروری تلفیقی به‌عنوان یک استراتژی علاوه بر افزایش بازدهی و کارایی تولید به شیوه پایدار، نقش مهمی هم در کاهش آسیب‌پذیری این صنعت و هم در افزایش انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات اقلیمی برعهده دارد.
کارشناسان تاکید می‌کنند که منظور از آبزی‌پروری پایدار، پرورش ماهی در پن‌های بزرگ‌(با نسبت ۹۸درصد آب به ۲درصد ماهی) است که تحت پایش و مدیریت قرار گرفته تا امکان رشد سالم‌ترین ماهی با مراقبت از محیط‌زیست و اقلیم محقق شود. همچنین نیاز به درمان، تولید پسماند و آلودگی جمعیت ماهیان وحشی نیز به حداقل برسد. ماهی سالم‌تر با قیمت بالاتر به فروش می‌رسد، پس مزرعه‌دار برای پرورش ماهی با کیفیت بالاتر انگیزه دارد، چراکه درآمد بیشتری کسب می‌کند.
 
گزارش فائو چه می‌گوید؟
آنطور که روابط‌عمومی سازمان شیلات ایران در گزارشی منتشر کرده است، برآورد تازه سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد‌(فائو) نشان می‌دهد تولید جهانی آبزیان در سال ۲۰۲۵ به ۱۹۶.۶میلیون تن رسیده که نسبت به سال گذشته ۱.۵درصد افزایش دارد و بخش آبزی‌پروری با رشد ۲.۶درصدی، جایگاه پررنگ‌تری نسبت به صید سنتی یافته است. بنابه اعلام (Fao Food Outlook) ژوئن ۲۰۲۵، مجموع تولید جهانی آبزیان شامل ۹۲.۶میلیون تن صیادی با رشد ۰.۳درصدی و ۱۰۴میلیون تن آبزی‌پروری با رشد ۲.۶درصدی است.
براساس گزارش فائو، در بخش تجارت جهانی، حجم صادرات محصولات شیلاتی به ۶۶.۸میلیون تن رسیده که رشد ۰.۵درصدی را نشان می‌دهد. ارزش اقتصادی این تجارت نیز با افزایش ۱.۷درصدی به ۱۸۳.۸میلیارد دلار برآورد شده است. مصرف سرانه جهانی محصولات شیلاتی در سال جاری به‌طور متوسط ۲۱.۴کیلوگرم خواهد بود؛ سهم مصرف از صید ۸.۹کیلوگرم (کاهش ۰.۹درصدی) و سهم مصرف از آبزی‌پروری ۱۲.۶کیلوگرم (افزایش ۱.۷درصدی) اعلام شده است. همچنین شاخص قیمت محصولات شیلاتی به ۱۱۷.۶ کاهش یافته که بیانگر افت ۰.۸درصدی نسبت به سال گذشته است.
آمارهای FAO نشان می‌دهد که صیادی جهان دیگر ظرفیت رشد ندارد. برای ایران، تداوم تمرکز بر افزایش ظرفیت صید به‌ معنای ورود به بخشی کم‌بازده و پرریسک است. آینده صنعت شیلات کشور در آبزی‌پروری علمی، اصلاح نژاد، خوراک تخصصی، مدیریت بیماری‌ها و توسعه زنجیره ارزش تعریف می‌شود. در این میان، تجربه کشورهایی مانند ویتنام، اکوادور و هند از رشد آبزی‌پروری و شیلات نشان می‌دهد که رشد صادرات محصولات حاصل ترکیب سه عامل؛ استانداردهای سختگیرانه، داده‌های دقیق تولید و تجارت و همچنین یکپارچگی زنجیره ارزش است.
 
فرصت اندک ایران برای نقشآفرینی در شیلات جهان
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایران هنوز در هر سه حوزه ذکرشده به‌عنوان پارامترهای تاثیرگذار در رشد صادرات شیلات با ضعف‌های ساختاری مواجه است. در این میان، به باور کارشناسان؛ رشد قیمت آبزیان می‌تواند فرصتی برای ایران باشد، اما تنها برای تولیدکنندگانی که محصولی استاندارد، قابل‌ردیابی و با کیفیت پایدار ارائه می‌کنند. در غیر این صورت، بازارهای جهانی به ‌سرعت بسته خواهند شد.ایران نیز همانند جهان با کاهش دسترسی به ماهیان صیدی و افزایش تقاضا برای محصولات پرورشی مواجه است؛ واقعیتی که باید در سیاست‌های کلان امنیت غذایی و برنامه‌های توسعه کشاورزی و شیلات لحاظ شود. افزایش تولید بدون حکمرانی صادرات، به انباشت محصول و زیان تولیدکننده منجر می‌شود. تجربه موفق رقبا نشان می‌دهد که استاندارد، ردیابی، دیپلماسی غذایی و مدیریت هوشمند صادرات، پیش‌نیاز حضور پایدار در بازار جهانی است.
گزارش فائو تاکید می‌کند که جهان از صید عبور کرده و وارد عصر آبزی‌پروری مبتنی بر علم و زنجیره ارزش شده است. بازار جهانی آبزیان در حال رشد است، اما رقابت در آن سخت‌تر و حرفه‌ای‌تر از گذشته خواهد بود. در چنین شرایطی است که کارشناسان اعتقاد دارند که اگر ایران نتواند حکمرانی آبزی‌پروری و صادرات خود را بازطراحی کند، خطر جا ماندن از یکی از مهم‌ترین بازارهای غذایی قرن پیش‌رو کاملاً جدی است.
گزارش اخیر منتش شده از سوی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد را می‌توان زنگ خطری برای سیاست‌گذاران و فعالان صنعت شیلات ایران دانست. جهان از صید سنتی عبور کرده و آینده را در آبزی‌پروری علمی می‌بیند. به باور کارشناسان؛ سرمایه‌گذاری در ژنتیک، خوراک تخصصی، سلامت آبزیان و زنجیره ارزش کامل اولویت‌های پیش روی سرمایه‌گذاری در شیلات و آبزی‌پروری جهان است.این در حالی است که ایران با وجود تمامی پیشرفت‌ها و رشدهای صورت‌گرفته در حوزه شیلات و آبزی‌پروری نتوانسته در سه‌گانه کلیدی بازار جهانی‌(میگو، سالمون، تن) جایگاه محکمی کسب کند. با چنین نگاهی ایران باید از افزایش قیمت‌های جهانی به‌عنوان پنجره فرصت استفاده کند؛ اما این فرصت تنها برای تولیدکنندگان دارای استانداردهای بین‌المللی، کیفیت پایدار و ردیابی دقیق است. در شرایطی که مصرف داخلی ایران نیز به سمت محصولات پرورشی حرکت می‌کند، زمان آن رسیده که شیلات از بخش حاشیه‌ای به موتور محرک امنیت غذایی و صادرات تبدیل شود. گزارش FAO یادآوری می‌کند: رقابت سخت‌تر شده، اما فرصت‌ها نیز بی‌سابقه‌اند. ایران باید سریع عمل کند.