سواحل ایرانی دریای خزر در ۱۵ سال اخیر شاهد کاهش شدید جمعیت ماهیان خاویاری است بطوریکه پنج گونه تاس‌ماهیان دریای خزر درخطر انقراض شدید و شرایط بحرانی قرار گرفته‌اند و خزانه این بزرگترین و غنی‌ترین دریاچه جهان در حال تهی شدن از ذخایر ماهیان خاویاری است.به گزارش اقتصادسرآمد، ماهیان خاویاری از خانواده تاس‌ماهیان و از گونه‌های ارزشمند و کم‌نظیر به جا مانده عصر ژوراسیک است که ۶ مورد از ۲۷ گونه و زیرگونه موجود در جهان در دریای خزر زندگی می‌کنند.
وی تاکید کرد: این موضوع بدین مفهوم نیست که ما در این بخش مشکلی نداریم مطمئنا کاهش سطح دریای خزر، تغییرات آب و هوایی و اقلیمی، افزایش درجه حرارت در کاهش ذخایر ماهیان خاویاری تاثیرگذار است اما برآورد جمعیت ذخایر این ماهیان باید بصورت علمی و با استفاده از روش‌های جدید باشد چون درحال حاضر جمعیت آنها در دریای خزر با سنین ودر نقاط مختلف وجود دارد اما باید از روش های جدید استفاده کرد تا بتوانیم برآوردهای دقیقی از ذخایر ماهیان خاویاری داشته باشیم.چبانوف تصریح کرد : کشورهای روسیه و قزاقزستان با همکاری هم از مدل شبیه سازی اطلاعات و داده‌ها استفاده می کنند و از نرم افزارهایی بهره می گیرند که برآوردها را بطور دقیق تخمین می زند، توسعه تکنیک ها و روش های جدید و نوین مثل استحصال تخمک و اسپرم بدون کشتن ماهی از مزارع بخش خصوصی و انتقال به مراکز تکثیر دولتی گامی روبه جلو برای حفظ این گونه های ارزشمند است. وی ادامه داد: بهره گیری از تجهیزات و راهبردهای جدیدی که برای مولدسازی وجود دارد، باعث می شود که تکثیر ماهیان خاویاری سریعتر و مطلوب‌تر انجام شود و این به مراکز تکثیر ماهیان خاویاری کمک می کند تا ماهی باکیفیت مناسب تکثیر و زنده نگهداری شود. وی تدوین راهبرد را از وظایف دولتها دانست و افزود : مسیر توسعه و راهی که باید طی شود برعهده دولتها است ولی انجام عملیات اجرایی را می تواند در اختیار بخش خصوصی قرار دهد بعنوان مثال کنترل ژنتیکی ماهیان و مولدین در مزارع پرورش ماهیان خاویاری توسط بخش خصوص انجام می شود.
سهم کشورهای حاشیه خزر از بازسازی ذخایر
پیش از فروپاشی شوروی سابق ۲ کشور ایران با این کشور بطور مساوی مدیریت منابع آبزی دریای خزر را برعهده داشتند اما پس از فروپاشی این کشور در جنگ سرد، تعداد کشورهای تصمیم‌گیر در حوزه دریای خزر به پنج کشور ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقزستان و ترکمنستان افزایش یافت و منابع دریایی نیز بین این کشورها تقسیم شد اما تاکنون این کشورها اقدامی اساسی در این زمینه از خود نشان نداده اند.
معاون وزیر و رئیس سازمان شیلات ایران نیز در گفت و گویی با ایرنا با اشاره به این موضوع عنوان کرد: درحال حاضر ایران و بخشی از کشور روسیه تکثیر و رهاسازی بچه ماهی‌ها را طبق سنوات گذشته انجام می‌دهد اما این کافی نیست و هرکشور باید سهم خود را در این بازسازی بپردازد.سید حسین حسینی ادامه داد : با توجه به اینکه ایران و روسیه به تعهدات خود در این زمینه عمل می‌کنند باید سایر کشورهای حاشیه خزر نیز با ورود به این موضوع سهم خود را برای تامین بچه ماهی و تلاش برای احیاء و بهبود وضعیت آبزیان بپردازند.
وی ادامه داد : برای حل مشکل این دریاچه که گنجینه ارزشمند زیست محیطی نه تنها برای کشورهای منطقه که برای آسیاست، سازمان شیلات ایران نمی تواند یک راهکار واحد ارائه کند این امر موضوعی بین المللی است که به لحاظ فرهنگی کشورهای مختلفی در آن دخیل هستند.وی افزود : درسطح بین المللی نیز کمیته تخصصی بهره برداری از منابع موجودات خزر نشست های مختلفی برگزار کرده و طی آن راهکارهای متعددی ارائه شده است اما لازمه عملیاتی شدن این راه‌حل‌ها ورود همه کشورها به این عرصه است.
به گفته حسینی ذخایر دریا بر خلاف تصور عموم تمام نانشدنی نیست لذا برای برداشت از دریا باید در حوزه های صیادی و مدیریت ذخیره، تدبیر ویژه ای اندیشیده شود.وی تاکید کرد : برای آنکه فشار بر دریا کاهش یابد باید به منظور بازسازی و کاهش تلاش صیادی رویکرد صیانت از دریا تغییر یابد و به سمت آبزی پروری در دریا با رویکردی اساسی که قابلیت و ضمانت اجرا داشته باشد حرکت کنیم.وی تصریح کرد : برای دریا نمی توان فقط با یک بخشنامه، ابلاغ، سیاست و قانون کار انجام داد زیرا باید در کنار آن اقدامات فرهنگی گسیترده شکل گیرد.معاون وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: اکثر گونه های ماهی در شمال کشور «کوچ‌رود» هستند (باتوجه به اینکه تکثیر طبیعی در دستور کار شیلات ایران قرار دارد) لذا باید جلوی ورودی رودخانه ها در بالادست گرفته شود.وی گفت: در حال حاضر مردم و تشکل‌های مردمی جلوی برخی رودخانه ها را مسدود کرده اند تا محیط برای تکثیر گونه های دریایی آماده شود و در رودخانه ها فضایی امن برای تخم ریزی ماهیان فراهم شود.
حسینی توضیح داد: اگر تکثیر و رهاسازی در مکان طبیعی روی دهد ماهی به دریا باز می‌گردد اما این اتفاق زمانی حادث می‌شود که مردم پای کار باشند و فرهنگ سازی شود که در استانهای شمالی این اتفاق افتاده اما باید گسترش یابد.آلودگی رودخانه بعنوان محل زایش ماهیان، احداث سدهای متعدد، کم توجهی دولتها به بازسازی ذخایر، صید غیرمجاز، تغییرات اقلیمی، کاهش تراز آب دریای خزر از عوامل موثر در کاهش ذخایر آبزیان دریای خزر عنوان می شود اما برداشت بدون کاشت و داشت از دریای خزر به معنای شتاب بخشیدن به نابودی گونه های ارزشمند آبزی همچون ماهیان خاویاری است که قدمت آنها به عصر ژوراسیک‌ باز می گردد.