گروه تولید - میترا سعیدی کیا - در راستای افزایش امنیت غذایی در کشور بیش از ۵۰ طرح کلان فناورانه در زمینه های تولید واکسن، اصلاح ژن و نژاد، ایجاد پالایشگاه غذایی و باغات مادری کلید خورده که نیاز به واردات را برطرف می کند.
در واقع می‌توان چنین انگاشت که «امنیت غذایی» یکی از ضروریات زندگی بشری است که همواره تأمین و ارتقای سطح آن در جامعه از اولویت‌ها و دغدغه‌های کلیه دولت هاست. امروزه تنها مخاطرات سنتی مانند برخوردهای بین المللی و تجاوز نظامی به وسیله یک قدرت خارجی از عوامل تهدیدکننده امنیت و رفاه بشمار نمی‌روند بلکه خطراتی مانند بی ثباتی‌های اقتصادی، فقر، گرسنگی و به ویژه عدم وجود امنیت غذایی از عوامل اساسی در کاهش سطح امنیت ملی محسوب می‌شوند.
بدون شک امنیت غذایی و اطمینان از دسترسی به غذا به حیات اقتصادی، سیاسی و در نهایت به حیات امنیتی کشور مرتبط است؛ در واقع امنیت جامعه وامدار امنیت غذایی در جامعه است.
از این روست که در جمهوری اسلامی ایران ایجاد و ارتقای سطح امنیت غذایی در جامعه همواره از اولویت‌های دولت‌ها بوده است. این مهم همواره از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است. ایشان در سخنرانی نخستین روز از سال ۱۴۰۱ نیز بیان داشتند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرّت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.»
از آنجایی که امسال، از سوی مقام معظم رهبری، سال «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری شده و موضوع امنیت غذایی نیز می‌تواند با اتکا به فعالان عرصه فناوری جدی تر گرفته شود، تدوین برنامه‌ای مهم در راستای جهش اقتصاد غذایی اهمیت دوچندانی دارد.
در همین راستا، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در صدد است با تعریف طرح‌های ملی فناورانه در این راستا گام بردارد و با حمایت از تولید مبتنی بر دانش بخشی از نیازها را در حوزه امنیت غذایی تأمین کند.
به گزارش اقتصادسرآمد، در زمینه توسعه امنیت غذایی با تشریح برخی از این طرح‌ها بخصوص به مقوله تولید ماهی صبیتی در استخرهای خاکی و تولید هورمون‌های بومی ایران برای تکثیر ماهی می پردازیم.
ستاد توسعه زیست فناوری در قالب ۴۹۶ برنامه در ۱۰ حوزه تخصصی کود، بذر و نهال، سموم کشاورزی، زراعت و باغبانی، دام و طیور، زیست دریا، ماشین آلات کشاورزی، آب، صنایع غذایی، برندسازی و بازاریابی برنامه‌هایی را تدوین کرده که هر کدام می‌توانند پیشران افزایش تاب آوری در حوزه‌های مختلف امنیت غذایی باشند
رئیس گروه تولید، تجاری سازی و بازاریابی ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان گفت: ۴۹۶ برنامه در ۱۰ حوزه تخصصی کود، بذر و نهال، سموم کشاورزی، زراعت و باغبانی، دام و طیور، زیست دریا، ماشین آلات کشاورزی، آب، صنایع غذایی، برندسازی و بازاریابی از سوی ستاد زیست فناوری تدوین شده که هر کدام می‌توانند پیشران افزایش تاب آوری در حوزه‌های مختلف امنیت غذایی باشند.
گلی زاده ادامه داد: برای اجرای این برنامه‌ها به فراخور زمان، بودجه و برنامه‌های بهم رسانی فناوری و صنعت فراخوان‌هایی را منتشر می‌کنیم که بر اساس آنها به شرکتهای دانش بنیان، فناوران و هسته‌های فناور پروژه‌هایی را اختصاص می‌دهیم و از آنها حمایت می‌کنیم.
وی با بیان اینکه در این راستا، هر ساله برنامه‌هایی به صورت ویژه در بخش‌های مختلف تعیین می‌شود، ادامه داد: بر همین اساس، امسال از دل ۴۹۶ فناوری حوزه امنیت ۵۰ پروژه ملی تعریف شده تا با اجرای آنها گامی در زمینه امنیت غذایی برداریم.
ستاد توسعه زیست فناوری از میان بیش از ۴۰۰ طرح کلان ۵۰ پروژه را در ابتدای امسال برای اجرایی سازی در اولویت قرار داده است. این طرح‌ها در حوزه تولید واکسن، اصلاح نژاد، تولید بذر، ماشین آلات، ویتامین‌ها، آفت کش‌ها و … هستند. از این تعداد فقط ۵ پروژه مربوط به تولید واکسن‌های دام، طیور و آبزیان است و جز بزرگترین طرح‌ها به شمار می‌رود.
تولید هورمون‌های بومی ایران برای تکثیر ماهی
یکی دیگر از محصولات پایه‌ای که در ایمنی غذا مؤثر بوده هورمون است. هورمون‌ها ترکیبات فعال بیولوژیکی هستند که در مقادیر بسیار کم اثرات قابل توجهی در بدن موجود زنده دارند. هورمون‌ها از لحاظ ساختمان شیمیایی چندین نوع هستند. ترکیبات هورمونی در بسیاری از غذاها و بافتهای گیاهی و حیوانی وجود دارند و جزئی از زندگی روزانه هر موجود زنده هستند.
اما با توجه به اینکه استفاده از هورمون در تکثیر موجودات زنده مانند مرغ و ماهی در امنیت غذایی رابطه مستقیمی دارد لازم است از هورمون‌های بومی کشور استفاده شود. در این راستا یکی از شرکتهای دانش بنیان موفق شده هورمون‌های بومی کشور را تولید کند که در پرورش ماهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این هورمون‌ها از خارج کشور تأمین می شده یا از مبادی غیر قانونی وارد کشور می شده است؛ همچنین تولید کننده داخلی نداشته و ندارد که در قالب یکی از طرح‌های کلان تعریف شده در ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی، در اختیار مراکز تکثیر ماهی خصوصی و دولتی قرار گرفته است. این هورمون بومی کشور بوده و دانش فنی آن بدست آمده است.
به گفته مدیر این شرکت دانش بنیان ما می‌توانیم نیاز کشور را تأمین کنیم بدون اینکه نیاز به واردات باشد.
تولید ماهی صبیتی در استخرهای خاکی
یکی دیگر از طرح‌های بزرگی که در زمینه امنیت غذایی زیر نظر معاونت علمی در حال اجراست تولید ماهی‌های صبیتی است. این طرح فاز اول خود را گذرانده است. جاسم مرمضی عضو هیأت علمی دانشگاه و مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکی از پروژه‌هایی که ستاد توسعه زیست فناوری در راستای امنیت غذایی مورد حمایت قرار داده «تولید ماهی صبیتی در استخر خاکی» است که در شرکتمان اجرایی کردیم.
متخصص تغذیه ابزیان با بیان اینکه این پروژه به منظور بومی سازی تولید ماهی صبیتی در زنجیره ابزی پروری دریایی اجرایی شده است، گفت: در ابتدا با تولید بچه ماهی‌ها به عنوان بذر، به تکثیر مصنوعی با هورمون‌ها و غذاهای مختلف با روشی جدید در استخرهای خاکی پرداختیم.
رئیس پژوهشگاه آبزی پروری جنوب کشور گفت: این پروژه نمونه مشابه نداشته و اکنون در حال اجراست؛ با توجه به اینکه تولید این نوع ماهی در کشور کم بوده در صدد هستیم در فازهای بعدی میزان تولید را افزایش دهیم و گامی در راستای امنیت غذایی برداریم.
وی با تاکید بر اینکه تاکنون بچه ماهی‌ها وارداتی از استرالیا بودند که هر بار باید هزینه زیادی صرف خرید این نوع ماهی‌ها می‌شد، گفت: وابستگی به خارج از کشور در زمینه مواد غذایی، تولید بچه ماهی‌هایی که سازگاری با محیط زیست ما ندارند مشکل ساز است و همین موضوع امنیت غذایی را به خطر می‌انداخت اما با اجرای این پروژه در سطح کلان‌تر می‌توان گامی برای بومی شدن این بچه ماهی‌ها برداشت.
به گفته وی، با تولید این نوع ماهی در کشور ارزش اقتصادی محصول بالا می‌رود و این می‌تواند تحول بزرگی در صنعت دریایی و آبزی پروری ایجاد کند؛ قرار است در فاز دوم ۲۰ تن ماهی صبیتی با بچه ماهی‌های بومی تکثیر و پرورش داده شود.
با وجود اینکه طرح‌های زیادی در زمینه امنیت غذایی در نهادهای مختلف مرتبط اجرایی می‌شود و برخی از آنها از گیت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان عبور می‌کند تا بر مبنای دانش و متکی بر علم بومی اجرایی شوند اما همواره مشکلات و معضلاتی در راستای اجرای چنین پروژه‌هایی دیده می‌شود.
از این رو فرهنگ سازی برای استفاده از واکسن‌ها و تولیدات داخلی توسط دامداران و کشاورزان، سرمایه گذاری‌های ریسک پذیر و دوره‌ای در زمینه امنیت غذایی، مقاومت در برابر استفاده از محصولات مشابه خارجی و… می‌تواند کشور را در رسیدن به اهداف امنیت غذایی بیمه کند.