سیری در تحولات حمل و نقل دریایی



دکتر بهروز امرایی - چگونه می‌توان از کارشناسان جوان امروز که مدیران فردای صنعت بسیار پیچیده حمل و نقل دریایی، بندری،کشتیرانی، کشتی‌سازی و صنایع وابسته به آن‌ها از وضعیت و چگونگی تحولات گذشته و حال بی‌اطلاع باشند و آنگاه انتظار داشته باشیم مدیرانی تحول‌گرا و آینده‌نگر بوده و قادر به طراحی و ترسیم افق‌های نزدیک و دور توسعه سازمان، ارگان، نهاد و یا شرکت‌های مورد تصدی و مدیریت خود باشند؟
انسان ابتدا برای جستجوی غذا و زمین‌های بهتر و حاصل‌خیزتر و در مراحل بعد به منظور جنگیدن سفرهای دریائی خود را شروع کرد، اما نخستین و ساده‌ترین دلیلی که می‌توان برای رفتن انسان‌های اولیه به دریا شمرد، بحث ماهیگیری است و این نیاز انسان به دریا بود که او را روانه دریاها کرد.
منابع دریایی بهترین منابع تغذیه‌ای بودند که در دسترس بشر قرار داشت؛ و صید ماهی که از دیرباز رواج دارد موجب تحولات شگرف و عظیمی در ساخت و ساز واحدهای شناور شده است. یکی از آثار باقیمانده در این تاریخچه که کاوشگران به آن دست یافته‌اند واحدهای شناور سنتی است که از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین وسایل دریایی کشف شده به شمار می‌رود. 
واحدهای شناور ساخته شده توسط انسان‌های نخستین چه شکلی بوده و از چه وسایلی ساخته شده بود؟
همانطور که امروز هم شاهدیم همان وسایل و همان واحدهای شناور ابتدایی و اولیه هنوز هم وجود دارند؛ یعنی اینطور نیست که امروز اگر دارای کشتی‌های مدرن، سریع و پیشرفته اقیانوس پیما هستیم، شناورهای سنتی اولیه از بین رفته باشند. در خیلی از جوامع حتی صنعتی و نیز در اقصی نقاط دنیا خصوصاً در آسیای جنوب شرقی و خاور دور این شناورهای سنتی هنوز هم وجود دارند. شناورهای سنتی ابتدائی معمولاً از مواد و محصولاتی ساخته شده و می‌شوند که در دسترس بشر به وفور یافت میشود؛ مثل درخت‌های جنگلی که تنه‌های آن را می‌بریدند و تغییراتی در شکل آن می‌دادند و از آن‌ها استفاده می‌کردند و این یعنی اینکه دانش ساخت کشتی که امروزه بسیار تحول یافته و به معماری کشتی (ship architect) معروف است، در ذهن انسان‌های اولیه هم وجود داشته و نسل به نسل به ما انتقال یافته است و از نظر تعادل باید گفت که شناورهای سنتی شباهت‌های بسیار زیادی با شناورهای امروزی دارند. شناور ماندن انسان نخستین بر روی آب یکی از مهمترین هدف‌های او به شمار می‌رفت. بنابراین کرد واحد شناورش را که از بستن الوار یا چوب یا پوشال‌های مختلف با قابلیت شناور ماندن بر روی آب می‌ساخت، به گونه‌ای بسازد که هم خود شناور و هم وسایلی را که می‌خواست به وسیله آن شناور حمل کند، ایمن بر روی آب نگه دارد.
بحث تعادل واقعاً یکی از بزرگترین دغدغه‌های انسان اولیه بود؛ دریا همان قدر که مخزن اسرار و منابع غنی غذایی برای بشر به شمار می‌رود، به همان اندازه نیز بسیار خطرناک است؛ چرا که دریا محیط زندگی انسان به شمار نمی‌رود و در واقع آرامگاه و آسایشگاه بشر روی زمین است و به همین دلیل است که وقتی پا بر روی دریا می‌گذارد، همیشه نگران و هراسناک است و این ترس و نگرانی همیشه در انسان‌ها وجود داشته است. بنابراین اطمینان از ایمن بودن وسیله نقلیه از ابتدا تاکنون یکی از دغدغه‌های انسان‌ها به شمار می‌رود و این نگرانی تا حدی است که امروزه ایمنی وسایل و بحث تعادل واحدهای شناور و سالم ماندن سرنشینان و کارکنان واحدهای شناور از جمله مشکلات سازمان‌ها و کشورهاست و سازمان‌های بین‌المللی بسیاری وجود دارند که این دغدغه را هنوز هم دارند و نگران غرق شدن واحدهای شناور خود هستند.
انسان‌های نخستین از تنه‌های درختان برای ساخت شناورهای خود استفاده کرده‌اند و کم‌کم این صنعت پیشرفت کرده تا به ساخت کشتی‌ها در زمان حال رسیده است. اما انسانهای نخستین ضمن استفاده از این شناورها چگونه راه را تشخیص می‌دادند و چگونه از یک جزیره به جزیره دیگر و از یک نقطه دریائی به نقاط دیگر رفت و آمد می‌کردند و نیز چه نشانه‌هایی برای راه‌یابی‌های خود داشتند؟ قبل از آن باید گفت که سیر تحول واحدهای شناور و کشتی‌سازی در این جا متوقف نشد، زیرا بعد از آن شناورهای مقدماتی انسان به دلیل نیازهایی که داشت از تفکر خود استفاده کرد وشروع به تغییر دادن شناورها کرد و واحدهای شناوری ساخت که نیروی محرکه داشتند. به مرور که انسان به دریا رفت، مهارت و تجربه بیشتری در دریانوردی پیدا کرد و از انرژی‌ها و نیروهای طبیعی مثل باد و جریانهای دریایی استفاده کرد، بدین ترتیب کشتی‌های بادبانی ساخته شدند و تحول مهم و عظیم دریانوردی از این زمان شروع شد؛ اکثر دریانوردان معروف دنیا که قاره‌ها و سرزمین‌های ناشناخته دیگر را کشف کردند از واحدهای شناور با نیروی محرکه باد استفاده نمودند. بشر همین طور که در طول تاریخ پیش رفت از ذهن کنجکاو و خلاق خود استفاده کرد؛ در اواخر قرن هجدهم میلادی واحدهای شناور با نیروی محرکه بخار ساخته شدند و برای اولین بار خود را در صنعت نشان دادند
سیری در تحولات حمل و نقل دریایی
ارسال دیدگاه
اخبار روز
ضمیمه