آیا ایران در معادلات کریدور شرق به غرب حذف می‌شود 
​​​​​​​گروه ترانزیت - توحید ورستان - کریدورحمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر (TITR) که به «کریدور میانی» معروف است، نشان‌دهنده یک شریان حمل‌ونقل کلیدی است که اقتصادهای بزرگ چین و اروپا را به هم متصل می‌کند. این مسیر از چین، قزاقستان، آب‌های دریای خزر، آذربایجان و گرجستان عبور و سپس تا ترکیه و کشورهای اروپایی امتداد می‌یابد. با توجه به قابلیت پایداری و ایمنی کنونی، این مسیر به انتخاب بخشی از  حمل و نقل بار بین قاره‌ای در منطقه اوراسیا تبدیل شده است. پس از جنگ اوکراین، جذابیت کریدور میانی به طور مداوم توجه و سرمایه گذاری فعالان بازار را به خود جلب می‌کند و چشم انداز مثبتی را برای تعمیق روابط تجاری و اقتصادی بین چین و اروپا نشان می‌دهد.

مزایا و اهمیت کریدور میانی
نقش کریدور میانی به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از زیرساخت‌های حمل و نقل جهانی، اهمیت حیاتی آن را در تقویت پیوندهای تجاری بین آسیا و اروپا افزایش می‌دهد. همچنین، موقعیت جغرافیایی آن را به یک مسیر بهینه برای جابجایی کالا تبدیل و کارایی حمل و نقل زمینی و دریایی را با هم ترکیب می‌کند. ایمنی و پایداری کریدور، به ویژه در مقایسه با مسیرهای جایگزین، آن را به عنصری ضروری در توزیع جریان جهانی کالا تبدیل می کند. اهمیت آن همچنین در به حداقل رساندن زمان ترانزیت و کاهش هزینه‌های لجستیکی است که به رشد تجارت و بهبود روابط اقتصادی بین کشورهای اوراسیا کمک می‌کند. در ابتدا، تحویل محموله از طریق کریدور میانی ۵۳ روز طول می‌کشید، اما این مدت اکنون به ۱۸ تا ۲۳ روز کاهش یافته است. برنامه‌های کنونی معطوف به شامل تسریع بیشتر تحویل محموله، با هدف کاهش زمان حمل و نقل به ۱۸ و سپس به ۱۰-۱۵ روز است.
همگرایی باکو و پکن در کریدور میانی
در این زمینه، آذربایجان و چین با درک اهمیت کریدور میانی برای اقتصاد خود، در توسعه آن همکاری می‌کنند. این همکاری به بخش مهمی از ابتکار کمربند و جاده تبدیل شده که هدف آن ایجاد شبکه گسترده ای‌از پیوندهای تجاری و زیرساختی است. نشست بین نمایندگان بندر چینگدائو و بندر تجارت دریایی بین‌المللی باکو، پس از امضای یادداشت تفاهم در آوریل ۲۰۲۳، گامی کلیدی در تقویت این مشارکت است. این تفاهم نامه شامل توسعه زیرساخت‌های بندری، افزایش حجم محموله و افزایش جریان ترانزیتی است و فرصت‌های جدیدی برای حمل کالا از کشورهای شرق آسیا از طریق آذربایجان ایجاد می‌کند. برای نمونه، ورود اولین قطار از شیان به باکو، که با موفقیت محموله را تنها در ۱۱ روز تحویل داد، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کرد و پتانسیل کریدور برای کاهش زمان تحویل و افزایش قابلیت اطمینان حمل و نقل را نشان داد. تلاش‌های فعال برای گسترش کریدور راه‌آهن باکو-تفلیس-قارص، که حجم بار را به ۵ میلیون تن در سال افزایش می‌دهد، نشان دهنده تقویت بیشتر شبکه حمل‌ونقل و کمک به افزایش گردش تجاری بین آسیا و اروپا است. بندر باکو، نقطه کلیدی در کریدور میانی و بزرگترین بندر دریای خزر، در حال نوسازی است. تکمیل فاز دوم ساخت این بندر را قادر می‌سازد تا ۲۵ میلیون تن بار و ۵۰۰ هزار TEU در سال جابجا کند و موقعیت آذربایجان را در حمل و نقل دریایی به طور قابل توجهی تقویت کند. گسترش محوطه کشتی‌سازی و ساخت تانکرهای جدید و کشتی‌های بار خشک در آذربایجان باعث افزایش گردش کالا و بهبود کارایی عملیات لجستیکی در منطقه می‌شود.

رویکرد ویژه چینی‌ها
توسعه بیشتر «کریدور میانی» نوید یک پروژه جاه طلبانه توسط چین برای ساخت خط آهنی است که چین را به قرقیزستان و ازبکستان متصل می‌کند. این مسیر شامل حمل و نقل محموله‌های ریلی و جاده‌ای از طریق دریای خزر و به دنبال آن تحویل از طریق آذربایجان، گرجستان و ترکیه از طریق خط ریلی باکو - تفلیس - قارص است. چنین توسعه‌ای نه تنها اهمیت کریدور میانی را به عنوان یک مسیر حمل و نقل کلیدی تقویت می‌کند، بلکه فرصت‌های بیشتری برای افزایش حجم بار و تقویت ارتباطات تجاری در منطقه ایجاد می‌کند. در سال ۲۰۲۲، کریدور میدانی شاهد ۱۰۳ قطار در مسیر چین-اروپا بود که روند مثبت سال ۲۰۲۱ را ادامه داد. افزودن مسیرهای جدید از شیان، چونگ کینگ، چنگدو و ارومچی منجر به افزایش تعداد کل مسیرهای ریلی شد. در سال ۲۰۲۳، ۲.۸ میلیون تن محموله از طریق TITR حمل و نقل شد که نسبت به سال قبل ۸۶ درصد افزایش داشت. پیش بینی‌ها برای سال ۲۰۲۴ رسیدن به حجم ۴ میلیون تن و در میان مدت رشد به ۱۰ میلیون تن است. این رشد قابل توجه بر نقش فزاینده کریدور میانی در لجستیک بین المللی، به ویژه در زمینه حمل و نقل کالا از چین به اروپا تأکید می‌کند. در مجموع، پروژه کریدور میانی در تقویت ارتباطات منطقه‌ای و کمک به پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشورها نقش مهمی ایفا می‌کند. این طرح با ابتکار کمربند و جاده هماهنگ بوده و از زنجیره تامین جهانی محافظت می‌کند. در این میان، تقویت روابط بین آذربایجان و چین برای توسعه بیشتر کریدور میانی بسیار مهم است.

ایران در معادلات کریدور شرق به غرب
در سال‌های اخیر یکی از هشدارهای کارشناسان معطوف به حذف ایران از کریدورهای شرق به غرب بوده که یکی از آنها همین کریدور میانی است. اما روش دیگر توسعه کریدورها می‌تواند ایران را در آن دخیل کند. در ۲۸ دسامبر ۲۰۲۳، قرقیزستان اعلام کرد که ساخت راه آهن چین، قرقیزستان و ازبکستان به عنوان بخش مهمی از کریدور ریلی اوراسیا، در سال ۲۰۲۴ آغاز می‌شود. این کریدور که به همراه یک مسیر بسیار پیشرفته دیگر به نام ازبکستان - ترکمنستان - ایران - ترکیه ارائه می‌شود، حجم حمل و نقل کالا از چین به اروپا را حدود ۱۰ میلیون افزایش می‌دهد. این کریدور به عنوان جنوبی‌ترین کریدور، احتمالا کوتاه‌ترین نیز باشد. به گفته کارشناسان این سه کشور، مسیر شرق چین تا بنادر اروپای جنوبی در امتداد این کریدور ۹۰۰ کیلومتر کوتاهتر و تقریباً یک هفته سریع‌تر از هر یک از مسیرهای موجود خواهد بود. همچنین این کریدور می‌تواند مقرون به صرفه‌ترین راه برای انتقال صادرات چین به تعدادی از مناطق دیگر، به ویژه خاورمیانه و شمال آفریقا باشد. بنابراین در صورت توسعه کریدور چین-قرقیزستان-ازبکستان، و سپس اتصال به ترکمنستان، ایران و ترکیه، انتقال بار با سرت بیشتر ی از چین و اروپا صورت می‌گیرد و ایران نیز می‌تواند موقعیت راهبردی خود در کریدورهای شرق به غرب را تقویت کند.