گروه انرژی- سید محی‌الدین حسینی‌مقدم- در عصر حاضر، نوآوری و فناوری‌های نوین نقش بسزایی در بهبود فرآیندهای مدیریت پسماند و تولید سوخت جامد مشتق از پسماند (RDF) ایفا می‌کنند. به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته در جداسازی و پردازش پسماندها، می‌تواند کیفیت و کارایی تولید RDF را به طور چشمگیری افزایش دهد.
سیدمحی‌الدین حسینی‌مقدم نوشتاری در به روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد آورده است:  استفاده از تکنولوژی‌های جدید و فناوری‌های روز همسو با سیاست‌های جهانی برای حفاظت از محیط زیست یکی از مهمترین برنامه‌های دنیای مدرن جهت ایجاد بستر مناسب برای ایجاد آینده پاک است. مدیریت پسماند نیز در این میان یکی از مهمترین حوزه‌هایی است که با برنامه ریزی درباره آن می‌توان به ایجاد راهکاری نوین برای آینده پایدار در ایران امیدوار بود.
مدیریت پسماند به یکی از چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی و اقتصادی در ایران تبدیل شده است. با تولید روزانه حدود 54,000 تن پسماند عادی، که از این میزان 44,500 تن (76.7 درصد) به شهرنشینان و 9,500 تن (23.3 درصد) به روستاییان اختصاص دارد، فشار زیادی بر سیستم‌های مدیریت زباله وجود دارد. براساس آمارها، 75 درصد از این پسماندها به صورت دفن غیر بهداشتی مدیریت می‌شوند، که این وضعیت پیامدهای زیست‌محیطی جدی به همراه دارد. تنها 7 درصد از پسماندها به صورت بهداشتی دفن می‌شوند و 93 درصد به‌طور غیر بهداشتی دفع می‌گردند (منبع: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور، 1401).
در این راستا، استفاده از سوخت جامد مشتق از پسماند (RDF) می‌تواند راه‌حلی کارآمد و پایدار برای این چالش‌ها باشد. براساس جزء «2» بند «چ» ماده (22) قانون برنامه هفتم پیشرفت، صنایع بزرگ نظیر سیمان و فولاد موظف شده‌اند بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از این سوخت تأمین کنند. سوخت RDF نه تنها وابستگی صنایع به سوخت‌های مایع را کاهش می‌دهد، بلکه به‌عنوان یک منبع انرژی تجدیدپذیر و پایدار، می‌تواند به بهبود وضعیت زیست‌محیطی و اقتصادی کشور کمک کند.

نوآوری و فناوری در تولید RDF
در عصر حاضر، نوآوری و فناوری‌های نوین نقش بسزایی در بهبود فرآیندهای مدیریت پسماند و تولید سوخت جامد مشتق از پسماند (RDF) ایفا می‌کنند. به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته در جداسازی و پردازش پسماندها، می‌تواند کیفیت و کارایی تولید RDF را به طور چشمگیری افزایش دهد.
برای مثال، استفاده از تکنیک‌های هوشمند مانند سنسورهای اینترنت اشیاء و داده‌کاوی می‌تواند به بهینه‌سازی زنجیره تأمین RDF کمک کند و اطمینان حاصل نماید که مواد اولیه با کیفیت و مناسب برای تولید این سوخت جمع‌آوری و پردازش می‌شوند. علاوه بر این، توسعه فناوری‌های جدید در زمینه احتراق و تبدیل انرژی نیز می‌تواند بازدهی استفاده از RDF را در صنایع مختلف افزایش دهد. به‌همین‌دلیل، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه در این حوزه نه تنها به افزایش قابلیت‌های تولید RDF کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان یک محرک قوی برای رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی در کشور نیز عمل نماید. این رویکرد نوآورانه می‌تواند به تسهیل انتقال به سمت یک اقتصاد دایره‌ای و پایدار کمک کند و در نهایت به بهبود کیفیت زندگی و سلامت محیط زیست منجر شود.

نظریه مدیریت پسماند
نظریه‌های مدیریت پسماند به بررسی و تحلیل روش‌های مختلفی می‌پردازند که برای مدیریت بهینه پسماندها به کار می‌روند. یکی از این نظریه‌ها، نظریه «هرم مدیریت پسماند» است که به ترتیب اولویت، روش‌های مدیریت پسماند را از کاهش و پیشگیری، به بازیافت، استفاده مجدد، و در نهایت دفن بهداشتی طبق می‌کند. در این نظریه، استفاده از RDF به‌عنوان یک گزینه میانی بین بازیافت و دفن، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، مورد توجه قرار می‌گیرد. 
چالش‌ها و موانع
با این حال، چالش‌های متعددی در مسیر استفاده از RDF وجود دارد. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، مکمل بودن این سوخت است. به دلیل شرایط فنی و عملیاتی، سوخت RDF می‌تواند حداکثر 20 درصد از سوخت مصرفی صنایع را جایگزین کند. این بدین معناست که صنایع همچنان به سوخت‌های دیگر از جمله گاز طبیعی و نفت‌کوره نیاز خواهند داشت. به‌منظور تأمین پایدار RDF، ایجاد قراردادهای طولانی‌مدت بین تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و شهرداری‌ها ضروری است. صنایع سیمان برای استفاده مؤثر از این سوخت نیاز به اصلاح و تجهیز زیرساخت‌های خود دارند. همچنین، رعایت الزامات محیط زیستی، از جمله مدیریت صحیح خاکستر و رعایت حدود مجاز انتشار آلاینده‌ها به هوا، باید مدنظر قرار گیرد.

چارچوب قانونی و راهکارهای پیشنهادی
چارچوب قانونی موجود تأثیر بسزایی در فرآیند استفاده از RDF دارد. قوانین مرتبط شامل قانون برنامه هفتم پیشرفت (1403)، قانون کمک به ساماندهی پسماندهای عادی (1399) و دستورالعمل بهره‌برداری و استفاده از RDF (1399) است. این قوانین به‌طور ویژه به تشویق سرمایه‌گذاری و بهبود زیرساخت‌ها پرداخته و راهکارهای عملیاتی برای پیاده‌سازی RDF ارائه می‌دهند. برای تحقق اهداف مرتبط با RDF، تدوین و اجرای یک برنامه ملی مدیریت پسماند، اعطای مشوق‌ها و حمایت از سرمایه‌گذاران، و ایجاد هماهنگی بین‌دستگاهی ضروری است. پیاده‌سازی پایلوت در دو شهر به‌عنوان نمونه‌های اولیه می‌تواند به شناسایی چالش‌ها و جمع‌آوری تجربیات لازم کمک کند. همچنین، استانداردسازی محصول و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید و مصرف RDF از دیگر گام‌های مهم در این مسیر به شمار می‌آید.

مزایای RDF
مزایای استفاده از RDF بسیار چشمگیر است. این سوخت نه تنها به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک می‌کند، بلکه به لحاظ اقتصادی نیز توجیه‌پذیر است. با توجه به اینکه تولید و استفاده از RDF می‌تواند به مدیریت بهینه پسماندها کمک کند، این امر به کاهش هزینه‌های دفن، کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی و افزایش ارزش حرارتی منجر می‌شود. به‌علاوه، با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور و سهولت تأمین خوراک اولیه، RDF می‌تواند به‌سرعت در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
در نهایت، با توجه به ظرفیت‌های موجود در کشور و ضرورت توجه به مسائل زیست‌محیطی، سوخت جامد مشتق از پسماند می‌تواند به‌عنوان یک راهکار پایدار و مؤثر در جهت مدیریت بهینه پسماندها و تأمین انرژی صنایع بزرگ عمل کند. این رویکرد نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی مردم و توسعه پایدار کشور منجر شود. بر اساس گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، این استراتژی به‌ویژه در شرایط کنونی که کشور با چالش‌های جدی در تأمین انرژی و مدیریت پسماند مواجه است، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. با توجه به این نکات، نیاز به تلاش‌های مشترک بین دولت، صنایع و جامعه مدنی برای بهره‌برداری مؤثر از RDF احساس می‌شود تا از این ظرفیت به بهترین نحو استفاده شود. براساس نظریه‌های مدیریت پسماند و رویکردهای پایدار، می‌توان امیدوار بود که با به‌کارگیری RDF، نه تنها مشکلات موجود در مدیریت پسماند کاهش یابد، بلکه کشور به سمت آینده‌ای پایدار و کم‌هزینه‌تر در حوزه انرژی حرکت کند.