کتاب نگاهی به زندگانی و عملکرد شهید دریابان غلامعلی بایندُر چه مراحلی را پیمود؟
​​​​​​​ رضا جهانفر - تحقیقات میدانی و پژوهش تاریخی برای نگاشتن کتاب درباره شخصیت‌های تاثیرگذار و برخی از قهرمانان سرزمین ایران، همواره با دشواری‌هایی مواجه است. نگارش کتابی درباره زمانه، زندگی و علمکرد شهید غلامعلی بایندُر، فرمانده اسبق نیروی دریایی ارتش ایران نیز از این موارد مستثنی نیست.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، رضا جهانفر، نویسنده کتاب نگاهی به زندگانی و عملکرد شهید دریابان غلامعلی بایندُر در نوشتاری برای روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد به مراحلی که برای انتشار و پس از چاپ این کتاب طی شده است، پرداخته که این نوشتار را علاوه بر مقدمه کتاب مذکور در ادامه می‌خوانید:
«آگوست کنت» به‌عنوان یک جامعه‌شناس، بر این باور بود که نقش پیشینیان در ساخت جامعه، بیش از افراد حاضر در جامعه است. در واقع بخش عمدۀ هویت مردم یک سرزمین، مدیون رخدادهایی است که در تاریخ آن سرزمین به وقوع پیوسته است. از سوی دیگر تجربۀ مشترک جمعی در ساخت و تغییر هویت اجتماعی اثرگذار است.
از این‌رو، ارائۀ یک روایت درست و به‌دوراز تحریف و فراموشی در خصوص رخدادهایی که مردم ایران متأثر از آن بودند، در شکل‌گیری و یا حفظ هویت مردم بسیار مهم است. اهمیت بیان روایت صادقانه از تاریخ در انتقال مناسب درس‌آموخته‌ها و تصحیح مسیر پیموده شده نیز اثرگذار است. خطای شناختی در مرحلۀ تبدیل «داده» به «اطلاعات» در هرم مدیریت دانش، به بروز فرصت ایجاد «شبه‌علم» و حتی «خرافات» خواهد انجامید. درواقع اگر رخدادهای تاریخی به‌خوبی شناخته و تجزیه‌وتحلیل نشود، «خطای شناختی» به ایجاد آسیب در فرایند انتقال تجربه و درس‌آموزی از پیشینیان می‌انجامد. بدون تردید یکی از مهم‌ترین نتایج مطالعۀ تاریخ، درس‌آموزی از گذشته و خلق ایده‌های جدید برای آینده است. بر این اساس می‌توان به این جمله اعتماد کرد که «مدیریت دانش» هم همچون «جامعه‌شناسی» مدیون «تاریخ» است. به ویژه اینکه، «تاریخ شفاهی» به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای گردآوری داده و در سطحی دیگر، یکی از مهمترین روش‌های تحقیق برای استخراجِ درس آموخته‌ها و بسته‌های دانشی برای انتقال به دیگران در راستای «مدیریت دانش» است. 
یکی از مهمترین شرایط موفقیت مدیریت دانش، تجزیه و تحلیل صحیح رخدادها و پرهیز از خطای شناختی و دوری از تحریف و فراموشی رخدادها است. اما اینک در زمانه‌ای قرارگرفته‌ایم که برای حفظ کلان‌روایت‌های صادقانه در برابر هرگونه تحریف و فراموشی، باید روایت‌های تاریخی ناب و اثرگذار را ثبت و منتقل کنیم.
از جمله تجربیات تلخ مشترک اجتماعی در ایران، تجربۀ جنگ جهانی دوم و اشغال ایران است. ماجرای غم‌بار ایران در جنگ جهانی دوم برای هر انسانی دردآور و شگفتی‌ساز است. درد و اندوه مردم ایران‌ که بی‌دفاع و مظلوم در برابر متفقین مهاجم، رها شدند و ناتوانی حاکمیت در دفاع از مردم، پیامد حکمرانیِ نامطلوب -و حتی می‌توان گفت حکمرانی بد- بود. حکمرانیِ نامطلوب در هر دورۀ تاریخی به ازدست‌رفتن سرمایۀ اجتماعی می‌انجامد. تفاوت ندارد در زمان آخرین پادشاه صفوی باشد یا در زمان پهلوی اول.
در جنگ جهانی اول، روحانیان، بازار و اقشار مختلف سلاح به دست گرفتند و مقابل تهاجم خارجی ایستادند. این امر نشان‌دهندۀ سرمایۀ اجتماعی بالا در جامعه، در برابر بیگانگان بود؛ اما در جنگ جهانی دوم، سرمایۀ اجتماعی شکننده و کم بود و غیر از کارکنان ارتش و چند نفر ژاندارم مرزبان، آن‌هم خودجوش، مقاومت چندانی از سوی سایر اقشار مردم انجام نشد. این مسئله باعث تسریع سقوط کشور شد. آسیبِ بزرگ کاهش سرمایۀ اجتماعی همواره زایندۀ تهدیدات بزرگ است.
پس از انتشار چاپِ نخست کتابِ «بایندر»، یکی از کارشناسان نشر اظهار کرد که انتشار کتاب بایندُر از جمله اقدامات اثرگذار حوزۀ نشر در این سرزمین محسوب می‌شود. اثرگذاری کتاب «بایندر» بیش و پیش از آن‌که مدیون حمایت پیش‌کسوتان نیروی دریایی، پژوهشگران، علاقه‌مندان به تاریخ و اهل مطالعه باشد، مدیون شهدای نیروی دریایی؛ به‌ویژه شهیدان غلامعلی و یدالله بایندُر است.
اگر بخواهم گزارشی از میزان اثرگذاری و نحوۀ مواجه مخاطبان با اثر منتشرشده بیان کنیم، باید به مسیر طی شدۀ کتاب بایندُر اشاره کرد. در اولین روزهای انتشار کتاب و البته در اولین سال ارائۀ کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به دعوت ناشر در غرفۀ انتشارات دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا حضور داشتم. یکی از مراجعه‌کنندگان‌ که متوجه حضورم شد، از من پرسید که چرا سراغ فرماندۀ نیروی دریایی رضاخان و یکی از چهره‌های دوره پهلوی اول رفتم و کتابی در مورد شهید بایندُر نوشتم. نحوۀ پرسش وی، کمی همراه با خشم، عصبانیت و اعتراض بود. من به عنوان نویسنده و پژوهشگر کتاب، ضمن استناد به دعای 27 صحیفۀ سجادیه و دعاهای امام سجاد (ع) برای مرزبانان، توضیح دادم که فعالیت شهید بایندُر و سایر شهدا را نمی‌توان در ظرف زمان و حکومت‌ها قرار داد. اثرات شهدا فراتر از حکومت‌هاست و خون شهدا قدرت و توانایی ایجاد تحول و تحرک اجتماعی بزرگی دارد و...
 به آهستگی و با افزایش شمار مطالعه‌کنندگانِ کتاب «بایندر»، نظرات دیگری نیز به من منتقل شد. ازجمله تقدیر و تشکر هم‌وطنان با تنوع قومی و تحصیلی و شغلی و... که به خاطر تبیین واقعیت عملکرد شهدای ایرانی در جنگ جهانی دوم، خوشحال و راضی از مطالعۀ کتاب بودند.
مدتی گذشت و این بار، کتاب بایندُر، به‌عنوان کتاب برتر ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال 1397 و یکی از کتب برتر در جشنواره دانش و پژوهش امام علی (ع) در سال 1398 شناخته شده است. فیلم‌نامه‌ای توسط آقای شلیلیان بر اساس مطالب کتاب بایندُر نوشته شده است. در تألیف کتب دیگر و چند مقالۀ علمی پژوهشی، به‌عنوان منبع استنادی اصلی مورداستفاده قرارگرفته است. مؤسسۀ خانه کتاب و ادبیات ایران، با همکاری ناشر، اقدام به برگزاری نشست نقد کتاب برای اثر موصوف با حضور پژوهشگران و استادان حوزۀ تاریخ کرد.
همچنین از جمله رخدادهای مثبت پس از انتشار کتاب و شاید با توجه به فرهنگ‌سازی ناشی از انتشار این کتاب، این است که خیابانی در تهران، منتهی به خیابان شریعتی، به نام شهید غلامعلی بایندُر و خیابان دیگری به نام شهید یدالله بایندُر نام‌گذاری شد. برگزاری مراسم گرامی‌داشت شهدای نیروی دریایی در جنگ جهانی؛ به‌ویژه شهیدان بایندُر در خرمشهر و انزلی از سوی تشکل‌های مردم‌نهاد، همانند رزمندگان دفاع مقدس، با همکاری و محوریت یگان‌های نداجا نیز ازجمله رخدادهای مثبت پس‌ از انتشار این کتاب است. 
تقویت نگاه دانشگاهیان و پژوهشگران به موضوع عملکرد نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم و تولید محتوا در این خصوص ازجمله دیگر ثمرات انتشار این کتاب است. به‌گونه‌ای که پژوهشکدۀ گیلان‌شناسی دانشگاه گیلان، در شهریورماه سال 1401 ضمن دعوت از نویسنده و ناشر، اقدام به بررسی عملکرد نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم کرد.
پایگاه اینترنتی «ایران صدا» اقدام به انتشار نسخۀ صوتی کتاب بایندُر کرد. همچنین یکی از موفق‌ترین سکوهای انتشار پادکست، در حال تهیۀ پادکستی از محتوای این کتاب در خصوص شهید بایندُر است. انجمن کشتیرانی نیز طی نامه‌ای درخواست برگزاری نشست تخصصی گرامی‌داشت شهدای نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم؛ به‌ویژه شهیدان بایندُر را ارائه کرد. به‌هرحال شاید بتوان انتشار این کتاب توسط نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را یکی از اقدامات مناسب حوزۀ نشر تلقی کرد.
انتشار این کتاب به زمینه‌سازی مقابله با تحریف و فراموشی در خصوص عملکرد شهدای نیروی دریایی ارتش در جنگ جهانی دوم و همچنین شهیدان بایندُر انجامیده است و از سوی دیگر، به‌عنوان یکی از کتاب‌های پرفروش و پرمخاطب غرفۀ انتشارات دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا (مرکز مطالعات نداجا) در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران معرفی شده است. تلاش شده است که یکی از ویژگی‌های کتاب بایندُر، روایت صادقانه و به‌دوراز تحریف و فراموشی باشد. این در حالی است که برخی آثار منتشرشدۀ مشابه دارای آسیب برداشت سلیقه‌ای نسبت به اسناد و مدارک و حتی رعایت‌نکردن امانت‌داری است.
بر این باورم که تنها کتاب بدون ایراد، «قرآن» است؛ بنابراین، هر کتاب دیگری غیر از قرآن، دارای ایرادهای متعدد است که در گذر زمان مشخص خواهد شد. حداکثر تلاش نویسنده، ویراستار و سایر همکاران نشر بر این است که ایرادها را به حداقل برسانند. کتاب بایندُر نیز از این قاعده مستثنا نیست.
پس از تصویب پیشنهاد انجمن کشتیرانی مبنی بر برگزاری نشست ملی علمی تخصصی در خصوص گرامی‌داشت شهدای نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم؛ به‌ویژه شهیدان بایندُر، ریاست مرکز مطالعات و تحقیقات نیروی دریایی ارتش پیشنهاد دادند که مطالب کتاب بایندُر را توسعه بدهم و ضمن پرداختن به شهدای شاخص نیروی دریایی در جنگ جهانی دوم، به بررسی و تحلیل عملکرد نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم بپردازم.
بر این اساس، با توجه به پیشنهادهای مطرح‌شده از سوی پیش‌کسوتان دریانوردی و همچنین استادان دانشگاهی حوزۀ تاریخ و علوم نظامی، و نظرات کارشناسان در جلسات متعدد کارشناسی و نشست نقد کتاب بایندُر، کتاب «مصائب بایندُر؛ بررسی و تحلیل عملکرد نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم» تألیف شد. می‌توان کتاب «مصائب بایندُر» را کتابی توسعه‌یافته بر مبنای کتاب «بایندر» برشمرد. بسیاری از پژوهشگران تاریخی و نظامی بر این باورند که شهید غلامعلی بایندُر در هدایت و راهبری نیروی دریایی ایران با سختی‌هایی مواجه بود که در سه بُعد «خانواده»، «در برابر کارشکنی‌های حاکمیت ایران وقت»، «در برابر مزاحمت‌های بیگانگان» معنا یافته بود. بر این اساس فرماندهی بایندُر بر نیروی دریایی را باید همراه با سختی‌‌ها و مصائبِ بسیار برشمرد. لذا انتخاب نام «مصائب بایندُر» بر این کتاب، متأثر از سختی‌های غلامعلی بایندُر در ابعاد مختلف در فرماندهی نیروی دریایی ایران است. 
این کتاب، بررسی تاریخی و کالبدشکافانه در مورد وقایع جنگ جهانی دوم در ایران با رویکرد توجه به عملکرد نیروی دریایی ایران و به ویژه شهدای شاخص نیروی دریایی؛ با تاکید بر  شهید غلامعلی بایندُر دارد. کتاب دارای هفت فصل است. این فصول به ترتیب عبارت‌اند از: «مروری کوتاه بر مراحل وقوع جنگ جهانی دوم در ایران »، «مروری بر تاریخچه نیروی دریایی نوین ایران از ابتدا تا جنگ جهانی دوم»، «نیروی دریایی ایران و حوادث شهریور 1320»، «یادی از شهدای نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم»، «شهید دریابان غلامعلی بایندُر»، «نیروی دریایی ایران جنگ جهانی دوم به روایت دیگران» و «ابعاد جامعه‌شناختی عملکرد نیروی دریایی ایران در جنگ جهانی دوم» . علاوه بر این فصول، کتاب؛ شش پیوست و منابع دارد.
امیدوارم که کتاب، در ثبت و ضبط و انتقال تجربیات و روایت صحیح از تاریخ و اثرگذاری بر مخاطبان موفق باشد. لازم می‌دانم که از همکاری همۀ افرادی که در فرایند تألیف و انتشار کتاب یاری‌گر این‌جانب بودند - از جمله امیر دریادار دوم شفقت فرمانده محترم دانشگاه علوم دریایی امام خمینی (ره) نوشهر نداجا، امیر دریادار دوم ابوطالب مطلبی، جناب ناخدا شهاب حجازی رییس مرکز مطالعات و تحقیقات نداجا، جناب ناخدا مجید یوسفی، جناب ناخدا مهدی بیرقی مسئول انتشارات دفتر پژوهش‌های نظری و مطالعات راهبردی نداجا- و جناب ناخدا روح‌اله بابلی، علاوه بر افرادی که در چاپ نخست با اینجانب همکاری کردند، تشکر کنم. 
با احترام به همه شهدای ایران عزیز، شایسته است که این کتاب به شهدای کشورمان در جنگ جهانی دوم به ویژه شهدای نیروی دریایی ایران تقدیم شود. روحشان شاد، یادشان گرامی.