از ضرورت سازگاری با قوانین زیست‌محیطی تا تشکیل شورای راهبردی نوسازی ناوگان دریایی کشور
​​​​​​​گروه صنایع دریایی - شهراد کوکبی جهرمی - بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های دریاها و سواحل کشور، نیازمند تمرکز بر زنجیره‌های ارزش دریایی و هماهنگی میان حلقه‌های مختلف آن است. زنجیره های ارزش دریایی مواردی نظیر گردشگری دریایی، شیلات، نفت و گاز و حمل و نقل دریایی را شامل می‌گردند. شهراد کوکبی جهرمی، دبیر انجمن مهندسی دریایی ایران در نوشتاری به روزنامه دریایی اقتصادسرآمد آورده است:
ناوگان دریایی به عنوان یکی از اجزای اصلی این زنجیره‌ها، نقشی اساسی در تسهیل جریان کالاها، خدمات و ایجاد ارزش اقتصادی ایفا می‌کند. با این حال، موفقیت برنامه نوسازی ناوگان تنها در گرو ارتقای این حلقه به صورت مستقل نیست، بلکه باید همزمان با سایر اجزای زنجیره، از جمله بنادر، گمرک، و سیستم‌های حمل‌ونقل ترکیبی، بهینه‌سازی و هماهنگ شود. در این راستا، بر نقش تعیین‌کننده رویکرد مدیریتی تویوتا تأکید می‌گردد. این رویکرد، فراتر از سطح تولید عمل کرده و به عنوان تفکری ناب در مدیریت فرآیندها، در بهینه‌سازی کلیه زنجیره‌های ارزش دریایی مؤثر است. بهبود مستمر، حذف اتلاف‌ها، و خلق ارزش پایدار برای مشتری، اصولی هستند که این رویکرد در جهت تحقق اهداف توسعه دریایی ارائه می‌دهد.

ضرورت سازگاری با قوانین تشدید شونده زیست‌محیطی
قوانین سختگیرانه زیست‌محیطی، به ویژه مقررات تشدید شونده سازمان بین‌المللی دریانوردی (آیمو)، تمامی کشورهای فعال در حوزه حمل‌ونقل دریایی را ملزم به کاهش آلایندگی و حرکت به سمت سوخت‌های پاک کرده است. عدم تطابق ناوگان دریایی با این قوانین، می‌تواند منجر به محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت ورود به بنادر خارجی شود. بنابراین، طراحی و نوسازی ناوگان باید بر اساس استانداردهای زیست‌محیطی و اهداف جهانی کاهش کربن صورت گیرد. تجهیز کشتی‌ها به سوخت های پاک و فناوری‌های کاهش آلایندگی، استفاده از سامانه‌های پایش بلادرنگ و بهینه‌سازی مصرف سوخت، از جمله اقدامات ضروری در این حوزه است.
ضرورت تولید سوخت‌های پاک و زیرساخت‌های بندری مرتبط
حرکت به سمت سوخت‌های پاک مانند آمونیاک، متانول و  ال ان جی، نه تنها برای انطباق با قوانین زیست‌محیطی بلکه برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های عملیاتی ناوگان ضروری است. ایجاد زنجیره تأمین داخلی برای تولید این سوخت‌ها و توسعه زیرساخت‌های بندری برای ذخیره و توزیع آن‌ها از الزامات حیاتی در این مسیر است. ایران با موقعیت استراتژیک خود می‌تواند به یک مرکز منطقه‌ای برای تولید و توزیع سوخت‌های پاک تبدیل شود، به شرط آنکه سرمایه‌گذاری‌های لازم در این حوزه انجام شود.

ضرورت طراحی مشخصات فنی کشتی‌ها برای سازگاری با سوخت‌های پاک
یکی از اولویت‌های نوسازی ناوگان، طراحی کشتی‌ها به گونه‌ای است که بتوانند با هزینه کم به سوخت‌های پاک تجهیز شوند. این اقدام شامل استفاده از فناوری‌های پیشرفته در طراحی و ساخت کشتی‌هایی با قابلیت انعطاف‌پذیری بالا برای انطباق با تغییرات آینده است. تعریف استانداردهای فنی و بهره‌گیری از بهترین شیوه‌های جهانی در این زمینه می‌تواند هزینه‌های بازسازی و ارتقای ناوگان را به حداقل برساند.

ضرورت لحاظ نمودن صنعت 4.0 و 5.0 در مشخصات فنی کشتی‌ها
در عصر تحول دیجیتال، صنعت 4.0 و 5.0 نقش مهمی در ارتقای بهره‌وری و پایداری ناوگان دریایی ایفا می‌کنند. در صنعت 4.0، فناوری‌های دیجیتال مانند اینترنت اشیا (IoT)، داده‌های بزرگ (Big Data) و هوش مصنوعی (AI) می‌توانند برای پایش وضعیت فنی کشتی‌ها، بهینه‌سازی مسیرها و کاهش هزینه‌های عملیاتی استفاده شوند. صنعت 5.0، با تأکید بر تعامل نزدیک‌تر میان انسان و فناوری، بر پایداری و تاب‌آوری تمرکز دارد. طراحی کشتی‌ها با هدف کاهش اثرات زیست‌محیطی، تقویت کرامت انسانی و ارتقای تاب‌آوری در برابر چالش‌های آینده، باید از اولویت‌های اصلی در نوسازی ناوگان باشد. 
تقویت کرامت انسانی در طراحی کشتی‌ها به معنای توجه به نیازهای انسانی، ایمنی، رفاه، و بهره‌وری کارکنان و مسافران است. این مفهوم از اصول اخلاقی و مدیریتی سرچشمه می‌گیرد و بر ایجاد محیط‌هایی متمرکز است که کرامت، ارزش، و حقوق افراد را در اولویت قرار می‌دهد.

بازار کشتی‌سازی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک در ایران
 بازار جهانی کشتی‌سازی مطابق با گزارشات شرکت معتبر تامین مالی کشتی دانمارک، عمدتاً در اختیار شرکت‌های رده اول است که ۶۵ درصد از ظرفیت تولید جهانی و ۹۰ درصد سفارشات را در اختیار دارند. شرکت‌های رده دوم، با ۳۵ درصد از ظرفیت تولید، تنها ۱۰ درصد از سفارشات را تأمین می‌کنند. این وضعیت نشان‌دهنده ظرفیت مازاد تولید در شرکت‌های رده دوم است که می‌تواند فرصتی مناسب برای جلب شرکت های توانمند رده دوم به سرمایه‌گذاری مشترک در ایران باشد. با ارائه مشوق‌های اقتصادی، تضمین سفارشات داخلی و توسعه زیرساخت‌های بندری و صنعتی، ایران می‌تواند به یک قطب منطقه‌ای در صنعت کشتی‌سازی تبدیل شود و از این همکاری برای انتقال فناوری و تقویت توان داخلی استفاده کند.

مدیریت منابع مالی و ریسک‌ها
مدیریت منابع مالی نیازمند تضمین پایداری و شفافیت در تأمین و بازپرداخت است. یکی از ریسک‌های کلیدی، عدم رعایت تعهدات قراردادی توسط سازندگان داخلی است. برخی از سازندگان داخلی ممکن است در انجام به‌موقع تعهدات، از جمله تحویل کشتی‌ها مطابق با کیفیت و زمان‌بندی مشخص‌شده، ناکام بمانند که می‌تواند باعث تأخیر و افزایش هزینه‌ها شود.
ریسک دیگر مربوط به بازپرداخت فاینانس خارجی است که در صورت عدم بهره‌وری اقتصادی ناوگان و عدم توانایی سازندگان داخلی در تحویل به‌موقع و مطابق با استانداردها، می‌تواند فشار مالی قابل‌توجهی ایجاد کند. بنابراین، این چالش نه تنها سازندگان داخلی بلکه عملکرد ناوگان دریایی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
برای مدیریت این ریسک‌ها، علاوه بر تدوین قراردادهای شفاف و محکم با ضمانت‌های مالی و حقوقی، باید سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داخلی، آموزش نیروی انسانی متخصص، و بهبود فرآیندها در صنعت کشتی‌سازی داخلی انجام شود. ایجاد سیستم ارزیابی عملکرد داخلی برای پایش کیفیت و زمان‌بندی پروژه‌ها و همچنین ایجاد صندوق تضمین مالی برای مدیریت ریسک بازپرداخت از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.

تشکیل شورای راهبردی نوسازی
 ناوگان دریایی کشور
برای اطمینان از ارزش‌آفرینی و تحقق اهداف برنامه نوسازی ناوگان دریایی کشور، پیشنهاد می‌شود شورای راهبردی نوسازی ناوگان دریایی کشور در ذیل شورای عالی صنایع دریایی تشکیل گردد. این شورا می‌تواند با نظارت بر پیشرفت برنامه‌ها، هماهنگی میان ذی‌نفعان، و بهینه‌سازی فرآیندهای مرتبط، نقش محوری در اجرای موفقیت‌آمیز این برنامه ایفا کند. همچنین، تضمین تأمین منابع مالی پایدار و ارائه سیاست‌های حمایتی برای توسعه صنعت کشتی‌سازی، از وظایف اصلی این شورا خواهد بود
بر اساس نوشتار دکترکوکبی به روزنامه دریایی اقتصادسرآمد؛ نوسازی ناوگان دریایی نه تنها یک الزام برای رقابت در بازارهای بین‌المللی است، بلکه ابزاری استراتژیک برای توسعه زنجیره ارزش دریایی و تحقق اهداف توسعه دریا محور به شمار می‌رود. این نوسازی باید در چارچوبی جامع و هماهنگ با سایر حلقه‌های زنجیره ارزش، از جمله بنادر، گمرک، و حمل‌ونقل ترکیبی، انجام شود. بهره‌گیری از رویکرد مدیریتی تویوتا و تفکر ناب برای حذف اتلاف‌ها و حرکت به سمت بهبود مستمر، می‌تواند به افزایش بهره‌وری و خلق ارزش پایدار در تمامی زنجیره‌های ارزش دریایی منجر شود. حرکت به سمت سوخت‌های پاک، توسعه زیرساخت‌های بندری و جلب سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت‌های کشتی‌سازی رده دوم، از جمله راهبردهای کلیدی در این مسیر هستند. این اقدامات می‌توانند ایران را به یک قطب منطقه‌ای در صنعت کشتی‌سازی و حمل‌ونقل دریایی تبدیل کنند و پایه‌های توسعه پایدار دریایی کشور را تقویت نمایند.