رضا جهانفر
بخش بیستم
مقاومت در شمال و جنوب کشور
جنگ جهاني دوم نمايشي از «صنعتي کردن مرگ» بود. آمريکا در جنگ جهاني دوم با استفاده از توان و بنيان صنعتي‌اش، براي دستيابي به پيروزي نه‌تنها پانزده ميليون سرباز را روانه جنگ کرد، بلکه حدود شش ميليون تفنگ و مسلسل و بيش از 300 هزار هواپيما و صد هزار تانک و خودروي زرهي و 41 ميليارد دور مهمات توليد کرد (تافلر،1381، 50 و 51). اگر فقط به سازمان‌دهي نيروهاي انگليسي مهاجم به ايران توجه شود مشاهده مي‌کنيم رودررويي قواي نظامي ايران و انگلستان‌ هم در شرايط متقارن محسوب نمي‌شود. بخشي از تجهيزات و سامانه‌هاي نيروي دريايي انگليس که به خرمشهر و آبادان تهاجم نمودند به شرح زير عبارتند از:
«2 الي سه لشکر موتوريزه که عمده آن‌ها در بصره و تنومه استقرار داشتند و بعلاوه تعداد زيادي زره‌پوش و تعداد زيادي توپ‌هاي کاليبر بزرگ و 150 هواپيماي اکتشافي و بمباران در فرودگاه‌هاي مارکيل، شعيبه و فاو با عدة يادشده بوده است. نيروي دريايي مهاجم [انگليس] هم عبارت بود از دو ناو توپ‌دار 1200 تني، با يک دسته مسلسل ضد هوايي، يک ناو توپ‌دار 1060 تني و يک دسته مسلسل ضد هوايي، سه ناوچه با تجهيزات، دو ناو شش‌صد تني با يک دسته مسلسل ضد هوايي، هفت کرجي موتوري مسلح مخصوص گشت شبانه در اروندرود، دو رزم‌ناو هفت هزار تني به نام کنيميلاويارا، يک کشتي فرماندهي و چند يدک شناور مين جمع کن...» (قديمي، 1326: 122 و 123).
اين آمار و ارقام در برابر ارتش تازه‌تأسيس ايران ‌که تنها تجربه نبرد آن در برابر اقوام و گاهي اشرار داخلي بود و در درگيري‌هاي برون‌مرزي تجربه‌اي نداشت، حيرت‌آور است.
البته اين مسئله منجر به عقب‌نشيني مبارزان خودجوش ايراني نشد. شهادت تعداد زيادي از افسران، درجه‌داران و سربازان ايراني در برابر اشغالگران تأييدي بر اين ادعاست.
درواقع توانمندي نظامي طرفين درگير جنگ جهاني دوم ازنظر تجهيزات و کارکنان، به‌مراتب بيش از کشوري مثل ايران بود. به‌همين‌دليل نبرد متفقين با نيروهاي نظامي ايران غيرمتقارن  محسوب مي‌شود.
آغاز تهاجم دريايي به ايران
حمله به بندرها جنوب (شاهپور، آبادان، خرمشهر، بوشهر) و نيروي دريايي ايران با پرتاب يک موشک سبزرنگ از ناو انگليسي در اروندرود که نشانه شروع جنگ بود آغاز شد (فرامرزي، 1386). «درواقع ابتدا از طرف کشتي لورنس و کشتي‌هاي جنگي انگليس در آبادان، دو موشک سبزرنگ که در حقيقت اعلان خطر بود به هوا رفت. در همان لحظه چراغ‌هاي برق مؤسسات شرکت نفت خاموش شد و تلفن‌هاي پادگان ايران در آبادان ‌که از سيم‌هاي شرکت نفت استفاده مي‌نمود از کار افتاد و ارتباط پادگان با تمام نقاط و با مرکز لشکر در اهواز قطع گرديد و اين عامل بسيار مهمي براي برهم‌خوردگي و عدم انتظام بود؛ زيرا هيچ‌گونه گزارش تلفني يا تلگرافي يا بي‌سيمي از فرماندهي نيروي دريايي جنوب و يا فرماندهي نيروي پياده نرسيد» (قديمي، 1326: 123).
در همان لحظات اول حملة متفقين به ايران، سفير کبير شوروي و وزيرمختار انگليس در منزل علي منصور، نخست‌وزير حاضر شدند و طي يادداشتي حملة قواي خود را به کشور ايران اعلام کردند.
نقشه حمله متفقين به ايران در جنگ جهاني دوم؛ شوروي از شمال و انگليسي‌ها از جنوب شرقي، غرب، جنوب غربي و جنوب ايران را موردحمله قراردادند (منبع: جمالي، رستمي، 1380: 470).
حمله متفقين به نيروي دريايي ايران در شمال
در ساعت چهار صبح روز سوم شهريور 1320 ناوگان شوروي در 12 مايلي ساحل بندر انزلي لنگر انداخت (طالبي، 1398).
نيروي دريايي شمال به مرکزيت بندرانزلي شامل:
1-ارکان نيرو (شامل ستاد فرماندهي، امور اداري، مستحفظان، تعميرگاه و بهداري)
2- ناوچه‌ها و کرجي‌ها (شامل الف- ناوچه‌هاي بابلسر، سفيدرود، گرگان (هر يک شصت تن) و مسلح به يک توپ 47 ميلي‌متري اشکودا و يک مسلسل سنگين ماکزيم. هريک از اين ناوچه‌ها داراي يک دستگاه فرستنده و گيرنده نيز بود. ب- ناوچه نهنگ داراي ظرفيت هفتاد تن که بدون وسايل بود و فقط براي باربري به کار مي‌رفت. پ) کرجي رامسر و نوشهر که به مسلسل مسلح شده بود. ت) ناو سلطنتي شهسوار (600 تني) و بدون اسلحه ث) کرجي‌هاي موتوري شماره 1 و دو مخصوص سواري افسران و افراد بعلاوه يک کرجي موتوري آتش‌نشاني (معطوفي، 1382: 1060).
ادامه دارد...