گروه لجستیک - امید اسماعیلی- به نظر می‌رسد چرخه ناترازی‌ها در اقتصاد ایران نقطه پایانی ندارد. یک‌روز موضوع ناترازی سوخت و برق تبدیل به تیتر رسانه‌ها می‌شود و روز دیگر ناترازی آب و گاز سر از اخبار در می‌آورد. برخی از ناترازی مسکن می‌گویند و برخی دیگر از ناترازی بانک‌ها و آسیب این ناترازی‌ها برای اقتصاد کشور. در این میان برخی فعالان حوزه حمل‌ونقل معتقدند که اقتصاد ایران در حوزه صنعت ناترازی نیز دچار ناترازی شدیدی است.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، صنعت لجستیک در جهان به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد شناخته شده و درحال حاضر یکی از 10صنعت برتر جهان است. براساس شاخص‌هایی که هرساله از سوی بانک جهانی اعلام می‌شود و عملکرد لجستیکی کشورها را مشخص می‌سازد، عملکرد ایران در صنعت لجستیک در سال2023 رتبه123 را از میان 138کشور جهان به خود اختصاص داده است. این عدد خود گویای ناترازی در صنعت لجستیک ایران و نشان‌دهنده آن است که بهینه‌سازی لجستیک در ایران در حد یک شعار باقی مانده است.
ایران کشوری دارای زیرساخت‌ها و ویژگی‌هایی از جمله قرارگرفتن در مسیر جاده ابریشم، دارابودن مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، همسایگی با 13کشور و اتصال زمینی و دریایی، دارابودن 2500کیلومتر مرز دریایی و 6500کیلومتر مرز زمینی، قرارگرفتن در کریدورهای مهم ترانزیت بین‌الملل، قیمت پایین سوخت و انرژی و هزینه‌های پایین نیروی انسانی، دسترسی آسان به دریاهای آزاد و کشورهای خاورمیانه، بهره‌مندی از متخصصان و طراحان مهندسی لجستیک در کشور و نیز برخورداری از زیرساخت‌های فراوان در حوزه حمل‌ونقل دریایی، هوایی و ریلی است. داشتن چنین رتبه‌ای، حکایت‌گر ناترازی بسیار جدی در این عرصه است.
از آنجا که تحریم‌ها شرایط برای ورود و ماندگاری سرمایه‌گذاران خارجی در ایران را دشوار کرده و سرمایه‌گذاران خارجی نیز تمایل چندانی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارند، باید فضای انگیزشی و مسیر سبزی را برای سرمایه‌گذاران داخلی صنعت لجستیک ایجاد کرد تا سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های این صنعت توسعه یابد. البته در این زمینه باید تجربه حوزه حمل‌ونقل بزرگ‌مقیاس را نیز مورد توجه قرار داد؛ چراکه متأسفانه شرکت‌های خصوصی که بعضاً در این حوزه سرمایه‌گذاری سنگین کرده‌اند، با مشکلات زیادی در سیاستگذاری و توسعه مواجه شده، دستاورد و انتظار لازم را به‌دست نیاوردند و استراتژی‌های حوزه بزرگ‌مقیاس آنگونه که مدنظر بود، اتفاق نیفتاد.
مراکز لجستیک و توسعه آن‌ها نقش بسزایی در بهبود شرایط کسب‌وکار، رونق اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی ایفا می‌کنند. کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و پتانسیل‌های بالقوه قادر است هر دو نقش، یعنی هم گذرگاه ترانزیتی مانند ترکیه و هم هاب تجاری مانند امارات را در تجارت بین‌الملل و منطقه ایفا کند. چالش‌های ساختار کلان مدیریتی مانند نبود دید کلان و سیاستگذاری و چالش‌های مربوط به مؤلفه‌های حوزه لجستیک مانند نبود زیرساخت‌های لازم از جمله چالش‌های پیش روی لجستیک در ایران هستند. لذا لزوم تدوین یک نقشه راه جامع که دربرگیرنده همه جوانب و درعین حال نگاه پیشرونده در این صنعت داشته باشد، وجود دارد.

غفلت از اقتصاد لجستیکی در ایران
امیدحسین ابیانه‌نظری، مدیرعامل شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران در همایش منطقه‌ای پتانسیل‌ها و بسترهای ترانزیت و هاب‌لجستیکی در ایران در اتاق بازرگانی زنجان، با بیان اینکه در کشور حدود ۸درصد اقتصاد لجستیکی داریم که بخشی حمل‌ونقل و برخی دیگر لجستیکی است، گفت: اقتصاد لجستیکی در ایران مغفول مانده و این در حالی است که در برخی کشورها ۲۱درصد GDP از این محل است. وی با بیان اینکه در کشورهای همسایه ما سهم اقتصاد لجستیکی بیش از ایران است، افزود: لجستیک در ایران مغفول مانده و نیازمند توجه جدی است.
ابیانه‌نظری افزود: یکی از دلایل پایین بودن سهم لجستیک در اقتصاد ایران، عدم‌حضور فعال بخش خصوصی در این حوزه است که برای رفع این چالش در تلاش هستیم با بخش خصوصی وارد تعامل شده و زمینه سرمایه‌گذاری و توسعه پارک‌های لجستیکی را فراهم کنیم. مدیرعامل شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران لزوم توسعه و به‌روزبودن سیستم حمل‌ونقل را به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم در توسعه اقتصاد لجستیک مورد تاکید قرار داد و گفت: هرچه حمل‌ونقل گسترش یابد، اما مبادی ورودی و خروجی آن با مشکلاتی مواجه شود، قطعاً منجربه درآمد و توسعه واقعی نخواهد شد
ابیانه‌نظری با بیان اینکه نگاه اقتصادی به لجستیک در کشور وجود ندارد، افزود: لجستیک دیگر تنها یک فرآیند اقتصادی نیست، بلکه به موضوعی تمدنی تبدیل شده است. ایجاد کریدورهای شمال-جنوب و شرق-غرب کشور از جمله اقدامات مهم در این زمینه است که می‌تواند به ارتقای امنیت و رونق اقتصادی ایران کمک کند. وی با بیان اینکه شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران طی سال‌های اخیر توسعه ۳۰درصدی در حجم بارهای جذب‌شده داشته است، ادامه داد: با راه‌اندازی مراکز جدید در سرخس، بازرگان و سایر مرزهای کشور به‌دنبال افزایش نقش‌آفرینی در حوزه لجستیک و پشتیبانی از تجارت خارجی است.
مدیرعامل شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران با بیان اینکه زنجان به دلیل موقعیت استراتژیک خود، می‌تواند به یک هاب‌لجستیکی مهم در شمال‌غرب کشور تبدیل شود، گفت: استان زنجان به‌ویژه در حوزه تولید روی، کشاورزی و صنایع وابسته ظرفیت‌های بالایی دارد که می‌تواند از توسعه زیرساخت‌های لجستیکی بهره‌مند شود. ابیانه‌نظری افزود: توسعه پارک‌های لجستیکی در استان‌هایی مانند زنجان، مستلزم واگذاری زمین مناسب، حمایت‌های لازم و تعامل نزدیک میان دولت و بخش خصوصی است. وی ادامه داد: شرکت انبارهای عمومی آماده سرمایه‌گذاری و همکاری برای راه‌اندازی پارک لجستیکی در زنجان است.
مدیرعامل شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران با بیان لزوم ورود هوش‌مصنوعی به شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران و مجموعه‌های مربوطه، گفت: امروز دنیا در حوزه لجستیک به سرعت به سمت فناوری‌های نوین و هوش‌مصنوعی حرکت کرده و ما نیز باید خود را با این تحولات هماهنگ کنیم. ابیانه‌نظری افزود: برنامه‌ریزی برای ایجاد انبارهای هوشمند و مجهز در دستور کار شرکت انبارهای عمومی و خدمات گمرکی ایران قرار دارد.

اهمیت بهره‌گیری از فناوری‌های جدید در حمل‌ونقل
رئیس اتاق بازرگانی زنجان نیز در این همایش گفت: بهره‌گیری از فناوری‌های جدید را در حمل‌ونقل باید جدی بگیریم و از ظرفیت‌های موجود در این زمینه بهره ببریم. 
صمد یوسفی‌اصل افزود: در بخش نرم‌افزاری استفاده از فناوری‌های نوین، مدیریت داده‌ها و بهره‌گیری از هوش‌مصنوعی می‌تواند نقش مهمی در بهینه‌سازی فرآیندها ایفا کند و در این میان استان زنجان جایگاه ویژه‌ای در حوزه IT به خود اختصاص داده است. وی با بیان اینکه توسعه حمل‌ونقل به‌دلیل ماهیت بین‌بخشی خود می‌تواند عاملی تعیین‌کننده در رشد سایر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز باشد، ادامه داد: در حوزه حمل‌ونقل ضرورت هم‌اندیشی بین متخصصان، مدیران و فعالان این صنعت بیش از پیش احساس می‌شود. یوسفی‌اصل با بیان اینکه زنجانی‌ها با ورود مؤثر و موفق به عرصه فناوری اطلاعات توانسته‌اند نقش پررنگی در توسعه این حوزه ایفا کنند، گفت: استان زنجان ظرفیت بالایی در تربیت نیروهای متخصص و کارآفرین در حوزه فناوری اطلاعات دارد و در حوزه لجستیک نیز از توانمندی‌های خاصی برخوردار است و زیرساخت‌های موجود این استان می‌تواند در سطح ملی تأثیرگذار باشد. تمام شهرها و استان‌ها باید در این راستا همسو شوند تا با همکاری و تبادل ظرفیت‌ها، مسیر پیشرفت هموارتر شود.