گروه فرهنگ دریایی -  دلیل نام‌گذاری دهم‌اردیبهشت اما این است که نیروهای پرتغالی از ۲۱ تا ۳۰آوریل ۱۶۲۲میلادی و قریب ۴۰۰سال قبل سواحل جنوب ایران را پس از ۱۱۷سال حضور یا اشغال ترک کردند. برخی ۲۱ و بعضی ۳۰آوریل آورده‌اند، اما روند ۹روزه درست‌تر است. شاه‌عباس در عهد صفویه و در سال۱۶۲۱ هرمز را از چنگ پرتغالی‌ها درآورد و سال بعد در آوریل۱۶۲۲ و در پی رشادت‌های لشکریان ایران به فرماندهی «امامقلی‌خان» خلیج‌فارس را ترک کردند. 
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، رسول احمدلو، دانشجوی دکترای تاریخ در نوشتاری به بهانه روز ملی خلیج‌فارس به بیان گوشه‌ای از رشادت‌های افرادی پرداخته است که در جریان اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس جان خود را از دست دادند و به بیانی شهید راه وطن شدند. این مطلب را که مجله خبری میلاد لارستان نیز منتشر کرده است، در ادامه می‌خوانید:
مقدمه
خلیـج‌فـارس مظهـر و نمـاد هویـت ایرانــی است و پیشینه‌ای به قدمـت تاریـخ دارد. خلیـج همیشـه فـارس، نه‌تنها یک عرصـه آبـی و آبـراه مهـم و حسـاس، بلـکه میـراث‌دار فرهنـگ و تمدنـی کهـن و گنجینـۀ کمیـاب و بی‌نظیــری از تنـوع‌زیستـی است. دهم اردیبهشت همزمان با سالـروز اخراج پرتغالـی‌ها از تنگـه‌هرمـز و خلیـج‌فـارس، روز ملی خلیـج‌فـارس نام‌گذاری شده است؛ این روز یادآور عزم و اراده یک ملــتِ بزرگ، شریـف و آزاده است. در جریان اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس هزاران لارستانی به شهادت رسیدند که در این جستار تاریخی به بررسی آن می‌پردازیم.

فتح قشم و هرمز توسط پرتغالی‌ها 
در اواخر قرن پانزدهم میلادی واسکادوگاما با عبور از جنوب و شرق آفریقا با کمک یک راهنمای ایرانی‌تبار از بندر موسی‌بیگ (در شمال موزامبیک) به‌سوی هند روانه شد و گزارش مفصلی از اهمیت پارس و هند به دربار پرتغال فرستاد. پرتغالی‌ها اولین استعمارگرانی بودند که از غرب اروپا به خلیج‌فارس و هندوستان وارد شدند. در زمان پادشاهی شاه‌اسماعیل‌یکم صفوی، آلبوکرک؛ فرمانده ناوگان پرتغالی با هجوم به جزیره هرموز این جزیره را تصرف کرد. آلبوکرک اعتقاد داشت هر کشوری که سه‌نقطه مالاگا، عدن و هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود. پرتغالی‌ها به مدت یک‌قرن در خلیج‌فارس استحکامات نظامی ایجاد کردند و تجارت در خلیج‌فارس را به دست گرفتند. به دلیل درگیری صفویان به مسائل داخلی ایران و همچنین جنگ با ازبکان و عثمانی توان دخالت در مسائل جزایر خلیج‌فارس را نداشتند.
شهادت هزار جوان لارستانی در راه مبارزه
 با استعمار پرتغالی‌ها
با روی کار آمدن شاه‌عباس اول در سال ۹۹۶ هـ.ق. دوره‌ای جدید در تحولات سیاسی ایران آغاز شد. شاه‌عباس در سال‌های نخستین حکومت خود با مشکلات عمده‌ای همچون دخالت‌های نابجا و مخرب قزلباشان و سران طوایف مختلف آن در امور سیاسی کشور، تهاجم مکرر عثمانی به مرزهای غربی ایران و دست‌اندازی‌های ازبکان از شرق، رو‌به‌رو بود و بدون حل این معضلات امکان توجه و نظارت بیشتر در امور جنوب ایران را نداشت. سیاست‌های دولت صفوی و تغییر راه‌های تجاری از غرب به جنوب سبب اهمیت یافتن مناطق جنوبی ایران شد. الله‌وردی‌خان در سال ۱۰۲۲ هـ.ق پسر خود امامقلی‌خان را که حاکم لار بود، به تسخیر بندر گمبرون فرستاد، ولی تصرف قلعه گمبرون در این سال میسر نشد و امامقلی‌خان سال بعد، زمانی که پس از مرگ پدر به جای او امیرالامرای فارس شد، آن قلعه را به تصرف درآورد.
از آنجا که نیروی دریایی ایران توانایی و تجهیزات لازم را در اخراج پرتغالی‌ها از گمبرون نداشت، امامقلی‌خان در سال ۱۰۳۱ هـ.ق. به نمایندگان انگلیس کمپانی هندشرقی اخطار داد که اگر در جنگ ایران و پرتغال با شاه ایران یاری نکنند، تمام ابریشمی را که در ایران دارند، توقیف خواهد شد و امتیازات تجارتی که از آن پیش گرفته‌اند از میان خواهد رفت. لیکن اگر با دولت ایران از در اتحاد درآیند، خساراتی که از جنگ با پرتغالی‌ها به ایشان برسد، از طرف ایران تلافی خواهد شد و به ایشان پرداخت خواهد شد. بر اثر این التیماتوم سیاسی جدی امامقلی‌خان، اولیای کمپانی هندشرقی ناگزیر به اتحاد با ایران شدند و در اول محرم ۱۰۳۱ هـ. ق به واحدهای جنگی خود در اقیانوس هند، دستور شرکت در جنگ با پرتغالی‌ها زیر نظر و فرمان امامقلی‌خان، سپهسالار ایران را صادر کردند. امامقلی‌خان هم به قنبربیگ‌خان، حاکم لار دستور داد که نسبت به جزیره هرمز دعوی مالکیت کند و آن جزیره را مانند پیش، یعنی قبل از حملۀ آلبوکرک به هرمز خراج‌گذار خود شمارد. پرتغالی‌ها به این دعوی جواب سخت دادند و در نتیجه آتش جنگ روشن شد. در این جنگ طبق سراینده ناشناس جنگنامه کشم هزاران لارستانی به شهادت رسیدند.
چو الف [و] ثلاثين بد از هجر سال/ بیامد یکی لشکر از پرتگال
سپاهی بیامد چو مور و ملخ/ بگرمی چو آتش بسردی چو یخ
سر آن سپه بد کپیتان تمر/ دلی داشت از کینه و خشم پر
بدند اکثر لشکرش احمدی/ بزر داده‌اند دین خود از بدی
بنای یکی قلعه در کشم کرد/ دل خان ایران پر از خشم کرد
چو آگاه شد قاضی شهر لار/ که آمد چنین لشکری خون‌خوار
روان گشت با لشکری بی‌شمار/ به‌تعجیل در روی دریاه بار
بکشتی نشستند و معبر شدند/ روانـه ابــــر جــنـگ کافر شدند
هنوز قلعه شوم بد ناتمام/ که آنجا گرفتند يُرد و مقام
بهم باز کردند بنیاد جنگ/ سپاه مسلمان و اهل فرنگ
بگشتند بــا هــمدگر در نبرد/ بکردند با هم بسی داد و خورد
بناگاه آن کافر بدنهاد/ شکست سپاه مسلمان بداد
بشد فوت از مردم ملک لار/ ز پیر و ز برنا برون از هزار
پس آنگاه چون گشت قلعه تمام/ بشد کار بر مردم لار خام
به‌سختی چنان قلعه کس در جهان/ نبود و ندید و نداده نشان
یکی قلعه [ی] سخت پر ترس بوم/ خطرناک بی جای گبران شوم
زهر قلعه کز بحر تابر بود/ سوادی از آن قلعه خیبر بود
چهار و دو ده توپ در قلعه داشت/ دگر شانزده توپ در برشه داشت
سخن ختم کردی چو از قلعه‌اش/ دگرگوی از کـلـوبـرشـه‌اش
فتح هرموز و اخراج پرتغالی ها از خلیج فارس
امامقلی‌خان با سپاه فراوان از شیراز به جانب لار حرکت کرد و از لار به هرمز رفت.
براساس نوشته‌های استاد احمد اقتداری یک قسمت بزرگ از اردوی امامقلی‌خان از سواران و شمخال‌اندازان و تفنگ‌چیان لارستانی بودند. زیرا اولاً به سبب اینکه حاکم لارستان ادعای مالکیت و خراج بر جزیرۀ هرمز داشت، ثانیاً به سبب نزدیکی لار به هرمز و آشنایی مردم این سامان به آب و هوای آن منطقه استفاده از تفنگ‌چیان و شمخال‌اندازان لاری که معابر نظامی و نقاط مختلفۀ ساحل خلیج‌فارس را به‌خوبی می‌شناختند، ضروری بود. از این گذشته مردم بومی و محلی سواحل خلیج‌فارس و نواحی گمبرون هم غالباً از مهاجران لارستانی بوده یا به آن‌ها مربوط بوده‌اند. امامقلی‌خان توانست در نهم جمادی‌الثانی 1031 هـ.ق جزایر قشم و هرمز را از دست پرتغالی‌ها بازپس بگیرد و از مغرب تا حدود بندر بصره پیش راند، به‌طوری‌که سراسر خاک فارس و کهگیلویه و لارستان و بنادر جنوب از بندر جاسک تا شط‌العرب و تمام جزایر خلیج‌فارس در دایره حکومت و تسلط وی درآمد. امامقلی‌خان والی فارس طی دوران والی‌گری خود، اقدامات عمرانی بسیار موثری برای حفظ امنیت مسیرهای تجاری بندرعباس به لار و شیراز به‌عمل آورد و در دورۀ او شیراز، بندرعباس و لار رونق تجاری بسیاری یافتند، به‌طوری که تحسین کلیه سیاحان اروپایی را برانگیخت.

چند درخواست از مسئولان محترم 
شهرستانی و کشوری
در شهرها و مراکز استانی موسسات خلیج‌فارس شناسی تاسیس شده و همه ساله در روز دهم اردیبهشت ماه مراسمات و همایش‌هایی به مناسبت روز خلیج‌فارس برگزار می‌شود، اما متاسفانه در لارستان تاکنون به این امر مهم توجهی نشده است، لذا پیشنهادات زیر که تاثیر زیادی بر حیات علمی و فرهنگی شهرستان لارستان برجای خواهد گذاشت تقدیم می‌شود:
- تاسیس موسسه مطالعات خلیج‌فارس و نواحی پس‌کرانه‌ای در شهر لار
- برگزاری همایش یادبود شهدای لار در اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس
- ساخت تندیس یا المان شهدای لار در اخراج پرتغالی‌ها از خلیج‌فارس در گلزار شهدا یا یکی از خیابان‌های لار
- نام‌گذاری یکی از خیابان‌های شهر لار به نام شهدای لار