گروه حمل‌ونقل-امید اسماعیلی-  صنعت هوایی ایران در حال حاضر با چالش‌‌های ساختاری متعددی از جمله فرسودگی ناوگان، بهره‌‌وری پایین فرودگاه‌‌ها، شرکت‌های هوایی کوچک و وابستگی شدید به دولت روبه‌‌روست. این مسائل در کنار سرمایه‌گذاری ناکافی و فرسودگی زیرساخت‌‌ها موجب شده تا صنعت هوایی ایران نسبت به کشورهای منطقه از جمله امارات، قطر و ترکیه به شدت عقب بماند و سهم ناچیزی در تولید ناخالص داخلی داشته باشد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، بررسی آخرین گزارش‌ها و همچنین صحبت‌های برخی مسئولان مرتبط با حوزه حمل‌ونقل و صنعت هوایی ایران نشان‌دهنده سهم بسیار اندک این حوزه از تولید ناخالص داخلی کشور است. در حالی‌که گزارش‌های جهانی نشان‌دهنده سهم بیش از 4درصدی صنعت هوایی از تولید ناخالص داخلی جهان است، اما حسین خانلری، مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران‌(هما) در آخرین صحبت‌های خود، سهم صنعت هوانوردی از تولید ناخالص داخلی ایران را تنها معادل ۲درصد می‌داند.
صنعت هواپیمایی به عنوان یک بخش کلیدی از اقتصاد جهانی، نقش مهمی در تسهیل تجارت، ایجاد اشتغال، توسعه گردشگری و رشد اقتصادی ایفا می‌کند. صنعت هواپیمایی به عنوان یکی از ارکان کلیدی اقتصاد جهانی، نقش مهمی در تسهیل حمل‌ونقل سریع کالاها و مسافران ایفا می‌کند. این صنعت نه‌تنها به توسعه تجارت بین‌المللی و ایجاد مشاغل کمک می‌کند، بلکه به رونق گردشگری و نوآوری‌های فناوری نیز می‌انجامد. با وجود چالش‌هایی نظیر بحران‌های اقتصادی و تأثیرات زیست‌محیطی، صنعت هوایی همچنان به عنوان یک موتور محرک برای رشد اقتصادی کشورهای مختلف شناخته می‌شود. صنعت هواپیمایی یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین بخش‌های اقتصاد جهانی به‌شمار می‌رود؛ این صنعت نه‌تنها به عنوان یک وسیله حمل‌ونقل سریع و کارآمد عمل می‌کند، بلکه به عنوان یک موتور محرک برای توسعه اقتصادی، اشتغال و ارتباطات بین‌المللی نیز شناخته می‌شود. صنعت هواپیمایی به عنوان یک عامل محرک برای رشد اقتصادی در بسیاری از کشورها شناخته می‌شود؛ این صنعت به کشورهای مختلف این امکان را می‌دهد که به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کرده و از مزایای تجارت بین‌المللی بهره‌برداری کنند. طبق گزارش‌های سازمان بین‌المللی هواپیمایی، صنعت هواپیمایی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم به رشد اقتصادی جهانی کمک می‌کند و به افزایش تولید ناخالص داخلی کشورها منجر می‌شود.

سهم ناچیز صنعت هوایی از GDP
حسین خانلری، مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) با اشاره به  سهم ۲درصدی صنعت هوانوردی از تولید ناخالص داخلی، گفت: ایران دارای ظرفیت بالایی برای افزایش سهم صنعت هوانوردی از تولید ناخالص داخلی است. این در حالی است که سهم صنعت هوانوردی از تولید ناخالص داخلی جهان حدود ۴.۱درصد است که معادل درآمد ۳.۵تریلیون دلار است. در برخی کشورها این سهم تا ۹درصد نیز افزایش یافته، اما در ایران این رقم هنوز حدود ۲درصد است. بنابراین، ظرفیت عظیمی برای رشد وجود دارد.
این مقام مسئول در صنعت هوایی با اشاره به ضرورت هم‌افزایی میان فناوری‌های نوین و زیرساخت‌های سنتی در صنعت هوانوردی گفت: اقتصاد هوانوردی دیگر صرفاً مبتنی بر ناوگان و فرودگاه نیست. امروزه رشد پایدار این صنعت، بدون سرمایه‌گذاری همزمان در فناوری‌های دیجیتال، غیرممکن است. وی با استناد به آمارهای بین‌المللی اظهار داشت: ۷۸درصد از شرکت‌های هواپیمایی بزرگ جهانی تا سال۲۰۲۵ فرایند دیجیتالی‌شدن را آغاز کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود بیش از ۱۰میلیارد دلار در فناوری‌های دیجیتال سرمایه‌گذاری شود. استفاده از هوش مصنوعی به‌تنهایی توانسته تا ۱۵درصد هزینه‌های تعمیر و نگهداری را کاهش دهد.
خانلری تصریح کرد: تجربه‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که با بهره‌گیری از فناوری‌های سبز و هوش مصنوعی می‌توان تا ۸۶درصد پروازها را تحت کنترل داشت و به‌موقع و با کم‌ترین تاخیر انجام داد. همچنین خطوط هوایی با سیستم هوشمند مدیریت سوخت، صرفه‌جویی میلیون دلاری را تجربه خواهد کرد. مدیرعامل هما با اشاره به چشم‌اندازهای ملی، گفت: در ایران حدود ۴.۹درصد از اقتصاد کشور به اقتصاد دیجیتال اختصاص دارد و طبق اهداف برنامه هفتم توسعه، این سهم باید به بیش از ۱۰درصد برسد. این یعنی اقتصاد دیجیتال در حال تبدیل‌شدن به یکی از موتورهای پیشران اقتصاد ملی است و صنعت هوانوردی نمی‌تواند از این قافله عقب بماند.

چشم‌انداز صنعت هوایی در اقتصاد و تجارت
بررسی گزارش‌ها نشان می‌دهد که صنعت هوایی بر تولید ناخالص داخلی کشورها تأثیر قابل‌توجهی دارد و ایران نیز از دیرباز به اهمیت این موضوع آگاه بوده و به عنوان یکی از پیشتازان صنعت هوانوردی در منطقه تلاش داشته تا جایگاه خود را ارتقا دهد و از رهبران صنعت حمل‌ونقل در این خطه جغرافیایی باشد. این صنعت با گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل، به رشد کسب‌وکارها کمک کرده و منجربه افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های اقتصادی می‌شود.
اثرگذاری بر بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله بخش حمل‌ونقل با تسهیل جابه‌جایی سریع نیروی کار و منابع، بخش تجاری با تسریع در حمل کالاهای صادراتی و وارداتی و بخش صنعتی با تأمین سریع قطعات و مواد اولیه برای صنایع مختلف سبب شده تا در برخی موارد حمل‌ونقل هوایی گزینه نهایی باشد. بانک جهانی براساس داده‌های منتشرکرده خود تایید کرده است که کشورهایی که سرمایه‌گذاری بالایی در بخش زیرساخت‌های هوانوردی داشته‌اند، شاهد رشد تولید ناخالص داخلی بوده‌اند.
صنعت هوانوردی به‌طور مستقیم در مشاغلی مانند خلبانی، مهندسی هوافضا، خدمات فرودگاهی و پشتیبانی عملیات هوایی اشتغال ایجاد می‌کند. علاوه‌بر این، صنایع وابسته‌ای مانند گردشگری، هتلداری، تولید هواپیما و تجارت بین‌المللی نیز به‌شدت تحت تأثیر رشد این صنعت هستند. همچنین با توجه به خصوصیات خاص این صنعت، زنجیره اشتغال در هوانوردی بسیار وسیع بوده و طیف گسترده‌ای از کسب‌وکارها از سطح ملی تا محلی را دستخوش تغییر می‌کند. این تأثیرات نه‌تنها به مشاغل تخصصی و فنی در هوانوردی محدود نمی‌شود، بلکه صنایع مکمل و خدماتی همچون حمل‌ونقل زمینی، فناوری اطلاعات، تأمین سوخت، کترینگ هوایی و حتی آموزش‌های تخصصی را نیز شامل می‌شود.
هوانوردی، عنصر کلیدی در تسهیل لجستیک تجاری و حمل‌ونقل بار هوایی است. بسیاری از کالاهای با ارزش بالا مانند تجهیزات الکترونیکی، داروها و محصولات کشاورزی تازه از طریق حمل‌ونقل هوایی جابه‌جا می‌شوند. در این میان کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و کوتاه‌شدن زمان تحویل کالاها، افزایش دسترسی به بازارهای بین‌المللی و رشد صادرات و واردات، تقویت رقابت‌پذیری شرکت‌ها و بهبود زنجیره تأمین جهانی دستاوردی عظیم برای توسعه اقتصاد ملی داشته و این امر سبب شده تا سیاستمداران نیز این حوزه ارزشمند را همیشه در دایره تصورات خود برای دستیابی به اهداف مختلف نگاه دارند.
در حال حاضر صنعت هوایی در جهان به یکی از صنایع پولساز و اشتغالزا تبدیل شده و کشورهای همسایه ما از جمله امارات، قطر و ترکیه هم در این صنعت نقشی کلیدی ایفا می‌کنند، اما صنعت هوایی کشورمان از همسایگان تا حدود زیادی عقب مانده و با مشکلات زیادی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. کارشناسان معتقدند؛ اینکه گفته می‌شود صنعت هوایی ایران در مقایسه با کشورهای همسایه عقب‌مانده محسوب می‌شود، در شاخص اقتصادی تولید ناخالص ملی هم کاملا مشخص است. به بیان دیگر، در حالی‌که کشورهایی چون امارات، ترکیه و قطر طی سال‌های اخیر بر حجم گردش مالی در صنعت هوایی خود افزوده‌‌اند و سالانه میلیاردها دلار از این صنعت کسب درآمد می‌کنند، اما سهم صنعت هوایی ایران در تولید ناخالص ملی طی ۲۰سال اخیر کمتر از ۳‌درصد رشد کرده است.