گروه بین‌الملل- رضا رضایی- پس از توافقات حاصل‌شده بین ارمنستان و آذربایجان در واشنگتن، ترکیه ساخت خط‌آهن جدیدی را از نخجوان به باکو آغاز می‌کند. در نتیجه توافقات واشنگتن برای گشایش مسیر «زنگزور/ترامپ» برای اتصال سرزمین اصلی آذربایجان به منطقه خودمختار نخجوان، مقامات ارمنی همواره اعلام می‌کنند که بر حفظ حاکمیت بر استان جنوبی سیونیک و در عین حال اعطای کنترل ساده‌تر بر ترانزیت حمل‌و‌نقل به آذربایجان همسایه تأکید دارد.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، در سخنرانی اخیر خود در ۲۱آگوست اظهار داشت که ارمنستان آماده است تا هرگونه تسهیلات در تمام پاسگاه‌های مرزی خود از جمله گذرگاه‌های ارمنستان و آذربایجان را مطابق با پنج اصل اعلامیه واشنگتن یعنی: حفظ تمامیت‌ارضی، حاکمیت، صلاحیت ملی، مصونیت مرزها و عمل متقابل را اعمال کند. پاشینیان معتقد است که فناوری‌های دیجیتال و استفاده از گذرنامه‌های بیومتریک، رویه‌های جدید کنترل گمرکی و مرزی را امکان‌پذیر می‌سازد.
به‌طور خاص، این فناوری‌ها نیاز به بازرسی‌های معمول محموله و مسافر را حذف، صادرات، واردات و ترانزیت کالا را تا حد زیادی تسهیل و در نهایت توسعه تجارت را تقویت می‌کنند. در مورد ایده اجاره مسیر زنگزور به ایالات متحده به مدت ۹۹سال، مقامات ایروان اصرار دارند که یک شرکت ارمنی-آمریکایی نه برای کنترل جاده، بلکه صرفاً برای مدیریت تجارت ایجاد خواهد شد.
در آذربایجان نیز نتیجه مذاکرات واشنگتن به شکل متفاوتی ارائه می‌شود. مقامات باکو ادعا می‌کنند که ارمنستان موافقت کرده که «کریدور زنگزور» را تحت نظارت ایالات متحده افتتاح کند. به گفته سیاستمداران و کارشناسان آذربایجانی، این امر با فراهم کردن کوتاه‌ترین مسیر برای اتصال ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی از طریق آذربایجان، دوران جدیدی از همگرایی کشورهای منطقه را آغاز خواهد کرد. باکو ارتباط با نخجوان را تحت «منطق کریدور»، یعنی بدون هیچ توافقی، برآورد می‌کند.
مطابق با توافق واشنگتن، آذربایجان قصد ندارد حتی یک‌کیلومتر از خاک خود را برای ترتیبات مشابه جهت مدیریت ترانزیت کالاها و مسافران ارمنی به ایالات متحده اجاره دهد. به عبارت دیگر، دیجیتالی‌شدن و گذرنامه‌های بیومتریک برای شهروندان ارمنی، آذربایجان را وادار به کنار گذاشتن گمرک و کنترل‌های مرزی قبلی برای ترانزیت ارمنستان نخواهد کرد.

هشدار تهران
در جریان سفر رسمی رئیس‌جمهور ایران به ارمنستان در ۱۸ تا ۲۰آگوست، ایروان تلاش کرد نگرانی‌های تهران در مورد اجاره مسیر زنگزور به یک شرکت خصوصی آمریکایی را کاهش دهد. طرف ارمنی تأکید می‌کند که هیچ نیروی آمریکایی در مرز ایران مستقر نمی‌شود و کنترل‌های ترانزیتی تسهیل، فرصت‌های جدیدی را برای روابط تجاری و اقتصادی با ایران و سایر شرکای خارجی ایجاد خواهد کرد. البته ایرانیان به تضمین‌های شفاهی همسایه شمالی خود واکنش مثبتی نشان داده‌اند، اما در عین حال نسبت به «خطوط قرمز» مرتبط با امنیت ملی خود نیز هشدار داده‌اند. ایران و ارمنستان حدود 10توافق‌نامه با هدف احیای همکاری‌های دوجانبه در بخش‌های مختلف حمل‌و‌نقل، ارتباطات، انرژی، گردشگری، تجارت، مراقبت‌های بهداشتی و موارد دیگر امضا کرده‌اند. هر دوطرف آمادگی خود را برای ارتقای روابط به سطح یک مشارکت استراتژیک اعلام کرده‌اند.

آنکارا دست به‌کار شد!
طبیعتاً آنکارا از توافق واشنگتن بین آذربایجان و ارمنستان در تاریخ ۸آگوست استقبال می‌کند. دوهفته پس از اجلاس واشنگتن، به گفته عبدالقادر اورالوغلو، وزیر حمل‌ونقل مراسم کلنگ‌زنی خط‌آهن در ۲۲آگوست در شهر ایغدیر ترکیه برگزار شد. این خط به یکی از اجزای کلیدی «کریدور زنگزور» تبدیل و ترکیه را از طریق نخجوان به آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی متصل می‌کند.
حال این پرسش باقی می‌ماند که این صلح در چارچوب واشنگتن چقدر پایدار و بادوام خواهد بود؟ آیا به اصطلاح «مسیر ترامپ» ضامن حل‌و‌فصل مسالمت‌آمیز روابط ارمنستان و آذربایجان خواهد شد و آیا دستور کار زنگزور در ایجاد تعادل بین منافع سایر بازیگران اصلی از جمله روسیه، ایران، چین و هند موفق خواهد شد؟ اما یک واقعیت وجود دارد و اینکه ترکیه و آذربایجان توافق واشنگتن را چراغ سبزی برای گشودن «کریدور زنگزور» در مسیر اروپا می‌دانند، زیرا این امر نفوذ ترکیه در قفقازجنوبی را تقویت می‌کند و از همین روی، سریعا دست به‌کار شده است.

تاثیر بر منافع ایران، روسیه، چین و هند
پاسخ به این پرسش احتمالا به موضع کشورهای مذکور بستگی دارد. به گفته مقامات ایرانی، چالش تهران توسعه زیرساخت‌های لجستیکی خود از طریق ارمنستان به سمت دریای سیاه باوجود رقابت اقتصادی رو به رشد با ترکیه خواهد بود. روسیه، ضمن نگاه مثبت به توافق صلح ارمنستان و آذربایجان، جزئیات مسیر ترانزیتی بالقوه زنگزور که از منطقه مرزبانان روسی در مرز ارمنستان و ایران عبور می‌کند، زیر ذره‌بین قرار می‌دهد. مسکو همچنین قصد دارد روابط تجاری و اقتصادی با ارمنستان را در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا و به صورت دوجانبه تعمیق بخشد.چین نیز اهمیت ویژه‌ای برای مسیر ترانزیتی زنگزور قائل است که این امر نه به عنوان بخشی از مشارکت خود با ایران و دسترسی به بندر عمیق آناکلیا در گرجستان بوده، بلکه در راستای تقویت کریدور میانی از طریق دریای خزر و آذربایجان است. در این میان، هند قصد ندارد گزینه ترانزیت بین‌المللی از طریق ایران، ارمنستان و گرجستان به بازارهای جهانی را کنار بگذارد.
با توجه به سفر وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، به دهلی‌نو در بحبوحه جنگ تجاری ایالات متحده و چین، موضوع نزدیکی هند و چین و تلاش‌های آن‌ها برای تقویت روابط مؤثر با روسیه نیز بر آینده مسیر زنگزور تأثیر خواهد گذاشت. در تمام سناریوها، ترکیه باید منافع سایر ذی‌نفعان سرمایه‌گذاری‌شده در مسیر زنگزور را در نظر بگیرد. این بدان معناست که ارمنستان حداقل حاکمیت خود را در این منطقه که نیروها و منافع متفاوت با هم تلاقی می‌کنند، حفظ خواهد کرد.

درباره ابعاد این پروژه چه می‌دانیم؟
پروژه خط ریلی ترکیه-نخجوان که بخشی از کریدور زنگزور‌Zangezur Corridor) ) است، اخیراً با کلنگ‌زنی در ۲۲اوت ۲۰۲۵ وارد فاز اجرایی شده است. این پروژه که گاهی به عنوان «مسیر ترامپ» یا «پل ترامپ» شناخته می‌شود، ترکیه را مستقیماً به جمهوری خودمختار نخجوان آذربایجان متصل می‌کند و نقش کلیدی در تحولات ژئوپلیتیکی قفقازجنوبی ایفا خواهد کرد. این پروژه از جنبه‌های اقتصادی، استراتژیک و زیست‌محیطی حائز اهمیت است. از دیدگاه اقتصادی، خط ریلی ۲۲۴کیلومتری از Kars به Dilucu، تجارت بین ترکیه و آذربایجان را تسهیل می‌کند و وابستگی به مسیرهای سنتی از طریق ایران یا روسیه را کاهش می‌دهد.
این اتصال بخشی از کریدور میانی (Middle Corridor)  است که آسیا را به اروپا متصل می‌کند و ظرفیت حمل ۱۵میلیون تن بار و ۵.۵میلیون مسافر در سال را دارد، که این امر صادرات و ترانزیت را رونق می‌بخشد. تأمین مالی از طریق وام‌های سبز از بانک‌های بین‌المللی مانند‌MUFG، EKN، OeKB و بانک توسعه اسلامی تأمین شده و کل هزینه حدود ۲.۸میلیارد دلار است. پروژه خط ریلی ترکیه-نخجوان نه‌تنها یک زیرساخت حمل‌ونقلی است، بلکه کلیدی برای تحولات ژئوپلیتیکی در قفقازجنوبی محسوب می‌شود. با پیشرفت سریع ساخت و تأمین مالی سبز، این پروژه می‌تواند تجارت منطقه‌ای را دگرگون کرده و نقش ترکیه را به عنوان هاب ترانزیتی تقویت 
کند.