صندوق بین‌المللی پول بی‌اثر بودن اسنپ‌بک برای نفت ایران را تایید کرد
​​​​​​​گروه انرژی-سهیل مرتضوی-  «قرار نیست با فعال‌شدن احتمالی مکانیسم ماشه، این تحریم‌ها بیش از آن چیزی باشد که وزارت خزانه‌داری آمریکا به ‌صورت یکجانبه اعمال کرده است. طبیعتاً ما براساس شرایطی که در آن قرار می‌گیریم تدابیر لازم را اتخاذ خواهیم کرد». این صحبت‌ها آخرین واکنش رسمی محسن پاک‌نژاد، وزیر نفت دولت چهاردهم به احتمالژ فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت ۶قطعنامه تحریمی سازمان ملل است. هرچند پیش از این مسئولان وزارت نفت اعلام کرده بودند که تدابیر لازم برای حفظ میزان تولید و صادرات نفت در صورت فعال‌شدن مکانسیم ماشه را اندیشیده‌اند، اما حالا گزارشی از سوی برخی رسانه‌های بین‌المللی منتشر شده است که براساس آن بررسی آمار صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت ۶قطعنامه تحریمی سازمان ملل اثری بر تولید و صادرات نفت ایران نخواهد گذاشت.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، در حالی‌که برخی رسانه‌ها در مورد فعال‌شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل علیه ایران سروصدای زیادی به راه انداخته‌ و مدعی شده‌اند که این تحریم‌ها بخش‌های مختلف زندگی مردم ایران را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد، اما مرور تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد حتی در دوره‌ای که تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران فعال بود، کشور توانست رکوردهای بی‌سابقه‌ای در درآمدهای نفتی به‌ دست آورد. با‌این‌حال، باید در نظر داشت که هنوز هم نفت مهم‌ترین بخش اقتصاد ایران شناخته می‌شود و حدود نصف درآمدهای دولت در بودجه از محل فروش و صادرات نفت‌خام پیش‌بینی می‌شود.
در سال‌های اجرای برجام، درآمد نفتی ایران تقریباً نصف دوران اوج صادرات نفت در سال‌های پایانی دولت قبل بوده است. به بیان دیگر، میزان درآمدهای نفتی در دولت روحانی به‌ طور متوسط کمتر از نصف دولت احمدی‌نژاد ثبت شده و این موضوع نشان می‌دهد تحریم‌های شورای امنیت اثر محدودتری بر اقتصاد ایران داشته‌اند. با در نظر گرفتن این شواهد، روشن است که فعال‌سازی مکانیسم ماشه بیش از آنکه آثار اقتصادی ملموس داشته باشد، ابزار جنگ روانی و رسانه‌ای علیه ایران است. بنابراین آنچه امروز اهمیت دارد، مدیریت انتظارات عمومی و بی‌اثر کردن فضاسازی‌های تبلیغاتی است که هدف آن القای فشار اقتصادی شدید به جامعه ایران است.

گزارش صندوق بین‌المللی پول چه می‌گوید؟
آنطور که رسانه‌ها گزارش داده‌اند؛ صندوق بین‌المللی پول در یک گزارش آماری، تولید و صادرات نفت ایران را مورد بررسی قرار داده است. ایران یک‌سال پیش از بلااثرشدن قطعنامه‌های سازمان ملل یعنی در سال2015، بالغ بر 2میلیون و 920هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کرد. تولید نفت ایران در سال‌2024 نزدیک به همین حدود یعنی 3میلیون و 27هزار بشکه در روز بوده است. تولید نفت ایران در سال‌های‌2011 تا 2014 نیز در کم‌ترین حالت 2میلیون و 700هزار بشکه در روز بوده است. بر این اساس، ایران در متن قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل تقریبا همان میزان نفتی را تولید می‌کرده که هم‌اکنون تولید می‌کند.
با اجرای برجام در سال‌2016، تولید نفت ایران جهش کرد و به 3میلیون و 675هزار بشکه در روز و در سال2017 به 3میلیون و 814هزار بشکه در روز رسید که این افزایش نه به دلیل رفع تحریم‌های سازمان ملل، بلکه در نتیجه معافیت ایران از تحریم‌های ثانویه آمریکا بوده است. شاهد این مدعا آن است که با خروج آمریکا از برجام در سال2018، تولید نفت ایران به 3میلیون و 282هزار بشکه در روز و در بدترین حالت به 2میلیون و 24هزار بشکه در روز در سال2020 رسید.
با اتخاذ سیاست‌های ضدتحریمی در دولت سیزدهم، تولید نفت ایران از سال2022 رو به افزایش رفت و در سال2024 به 3میلیون و 27هزار بشکه در روز رسید. صادرات نفت ایران نیز روند مشابهی داشت. بررسی میزان صادرات نفت ایران در آمارهای صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که میزان صادرات نفت ایران با و بدون قطعنامه‌های سازمان ملل اختلاف مهمی نداشته است. ایران در سال2015 و در متن تحریم‌های سازمان ملل، فقط 280هزار بشکه کمتر از سال2024 نفت صادر کرده و کمترین میزان صادرات نفت ایران در سال‌های2011 تا 2015 بالغ بر 991هزار بشکه در روز بوده است.
روند صادرات نفت ایران نیز با الگوی اجرای تحریم‌های ثانویه آمریکا همخوانی دارد و ارتباطی میان آن و تحریم‌های سازمان ملل مشاهده نمی‌شود. در سال2016 با معافیت ایران از تحریم‌های ثانویه صادرات نفت ایران به یک‌میلیون و 775هزار بشکه در روز جهش کرد و این رقم در سال بعد به یک‌میلیون و 850هزار بشکه در روز رسید، اما با خروج آمریکا از برجام، صادرات نفت ایران در سال‌2018 به یک‌میلیون و 394هزار بشکه در روز افت کرد و در سال‌2020 به کمترین میزان یعنی 444هزار بشکه در روز رسید.
با تغییر دولت، میزان صادرات نفت کشور نیز تغییر کرد و با یافتن راه‌های دور زدن تحریم‌ها، صادرات نفت ایران دوباره رو به صعود گذاشت. بر این اساس، آمار صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که مکانیسم ماشه متغیر معناداری در بحث میزان تولید و صادرات نفت ایران نخواهد بود. چه اینکه در برخی سال‌های اجرای برجام، تولید و صادرات نفت ایران حتی به کمتر از دوران تحریم‌های سازمان ملل رسید.

اثر اقتصادی مکانیسم ماشه؛ واقعی یا روانی؟
برخی کارشناسان اقتصادی مانند مرتضی افقه درباره اثرات احتمالی فعال‌سازی مکانیسم ماشه معتقدند که اثر این اقدام در کوتاه‌مدت بیشتر روانی بوده و بخش قابل‌توجهی از آن تاکنون رخ داده است. به باور گروهی از کارشناسان اقتصادی، پس از تحولات اخیر منطقه و تشدید تنش‌ها، متغیرهای اقتصادی بیش از گذشته تحت تأثیر مسائل روانی و انتظارات قرار دارند. اگر مکانیسم ماشه نیز عملی شود، علاوه‌بر آثار اقتصادی، ممکن است پیامدهای نظامی نیز داشته باشد و فشار تحریمی به مراتب شدیدتر از قبل شود، اما حتی اگر این مکانیسم عملی نشود، روند تحریم‌ها ادامه خواهد داشت و دولت با مشکلات جدی در تأمین هزینه‌های جاری مواجه است.
حقیقت این است که اگر این مکانیسم تصویب شود، کشورهایی که تاکنون قادر بودند به صورت دور زدن، نفت ایران را خریداری کنند، محدود می‌شوند و درآمد نفتی ایران کاهش چشمگیری خواهد داشت. این موضوع می‌تواند بخش‌هایی از صادرات غیرنفتی ایران را نیز تحت تأثیر قرار دهد و به‌ویژه واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای دچار اختلال خواهد شد. با کاهش درآمدهای نفتی و فشار تحریم‌ها، قیمت ارز و در نتیجه قیمت کالاها و تولیدات داخلی به شدت افزایش خواهد یافت، زیرا بخش عمده کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای وارداتی هستند. این شرایط احتمال افزایش تورم را در ماه‌های پیش‌رو به شدت بالا می‌برد و قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد.
بررسی مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و نظرات کارشناسان اقتصادی نشان می‌دهد، تهدیدهای بین‌المللی و فشارهای روانی ناشی از فعال‌شدن مکانیسم ماشه، می‌تواند با ظرفیت مقابله نسبی اقتصاد ایران مواجه شود، مشروط به آنکه، مدیریت داخلی، تقویت دیپلماسی اقتصادی و حمایت از تولید داخلی، از طریق برنامه‌ریزی کارشناسی کارآمد و بی‌نقص یا کم‌نقص، حمایت و تقویت شوند. از طرف دیگر، همزمان اثرات روانی و بازار ارز، طلا، بورس و بخش صادراتی کشور نیز نیازمند نظارت دقیق و برنامه‌ریزی هوشمندانه هستند تا از تشدید بحران اقتصادی جلوگیری شود.