تاخیر و بدعهدی هند در چابهار صدای انتقاد نمایندگان مجلس را بلند کرد
​​​​​​​گروه بنادر- «گزارش‌ها حاکی از آن است که اپراتور هندی در بندر چابهار به تعهدات خود عمل نکرده است. اگر این روش فعلی ادامه پیدا کند مجلس از ابزار نظارتی استفاده می‌کند و عملا این قرارداد با هندی‌ها باید فسخ شود و دولت اجازه ندهد جلوی توسعه شرق کشور گرفته و حق مردم ضایع شود». این جملات بخشی از صحبت‌های انتقادی مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس خطاب به وزیر راه و شهرسازی است. اجرای پروژه توسعه بندر چابهار ریشه در دهه‌های گذشته دارد و هند به عنوان شریک اصلی، تعهداتی برای سرمایه‌گذاری و عملیات در این بندر داشته است. طی ماه‌های گذشته بارها صحبت از بدعهدی یا تاخیر هندی‌ها در اجرای این پروژه شنیده شده و در مقابل برخی مسئولان از گام‌های عملی و اجرایی طرف هندی صحبت کرده‌اند.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران است که در جنوب‌شرقی کشور در ساحل دریای عمان در دهانه اقیانوس هند واقع شده است. اهمیت این بندر در امکان اتصال کشورهای محصور در خشکی افغانستان و آسیای‌مرکزی به آب‌های آزاد است. با اتصال راه‌آهن چابهار به زاهدان امکان اتصال ریلی بندر به شبکه ریلی ایران، آسیای‌مرکزی و ترکیه فراهم می‌شود. بندر چابهار در کنار دیگر بنادر جنوبی کشور امکان اتصال ریلی به کریدور شمال-جنوب‌(شبکه غرب دریای خزر) را تا زمان احداث راه‌آهن رشت-آستارا و از آنجا با بهره‌گیری از راه‌آهن جمهوری آذربایجان و روسیه را نخواهند داشت.
در این میان برخی مقام‌های هندی از مدت‌ها قبل از رسیدن به سرزمین‌های دور تا روسیه نیز با اجرایی‌شدن پروژه توسعه بندر چابهار یاد کرده بودند. کارشناسان می‌گویند؛ بندر چابهار در حال حاضر بخش مهمی از پروژه کریدور تجاری بین‌المللی شمال-جنوب را تشکیل می‌دهد که هدف آن اتصال شهر‌های بزرگی مانند بمبئی به عنوان کانون مالی هند و باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، از طریق ایران است. دی ماه سال گذشته بود که مسئولان اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان اعلام کردند؛ هر ۶جرثقیل بندر شهیدبهشتی چابهار که توسط اپراتور هندی تامین شده، فعال شده‌اند. همان زمان اعلام شد که اجرای پروژه مشترک برای توسعه بندر چابهار از موضوعات مورد توافق دولت‌های ایران و هند طی سال‌های اخیر است. با این اوصاف، پس از گذشت 8ماه از این خبرها، یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی از وضعیت پیشرفت این پروژه انتقاد کرده و حتی گفته است که اگر روش فعلی ادامه پیدا کند، امکان فسخ این قرارداد بین‌المللی نیز وجود دارد.

انتقاد نماینده مجلس چه بود؟
چند روز پیش بود که مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه موضوع سرمایه‌گذاری خارجی و حضور سرمایه‌گذاری هندی در بندر چابهار یک بحث قدیمی است و در طول سال‌های گذشته با شرکت هندی فرازونشیب جدی داشتیم، گفت: شاهد عدم انجام تکالیف توسط طرف هندی و تاخیر در انجام کار هستیم، در حالی‌که کشورمان ظرفیت بسیار خوبی برای حضور سرمایه‌گذاران بخش خارجی دارد. باید توجه داشت توسعه در شرق دنیا صورت می‌گیرد و با توسعه کشورهای آسیایی در حوزه منطقه‌ای ما اقتصادهای جدیدی ظهور پیدا کرده‌اند و در دنیا هم از لحاظ منابع و هم توسعه نقش‌آفرین هستند. 
این نماینده مجلس با اشاره به نظارت مجلس بر پروژه بندر چابهار و حضور سرمایه‌گذار هندی در این بندر گفت: هم در مجلس یازدهم و هم دوازدهم این موضوع را به‌طور جدی پیگیری می‌کنیم و در مجلس بحث داوری نهاد بین‌المللی در این پروژه را تعیین‌تکلیف کردیم و به دولت اجازه دادیم بخشی از قرارداد که محل مناقشه بود را به داور بین‌المللی ارجاع دهد. طبق قانون مجلس برای داوری پروژه‌های خارجی باید ورود کند و اگر طرف خارجی به تعهدات عمل نکند، مجلس می‌تواند نسبت به تعیین‌تکلیف داروی بین‌المللی پروژه اقدام کند. 
یوسفی با بیان اینکه با توجه به عملکرد اپراتور هندی با جدیت بیشتری عملکرد طرف خارجی مورد بررسی قرار می‌دهیم، گفت: این نظارت جدی برای جلوگیری از تاخیر در رشد و توسعه بندر چابهار است و به نظر می‌رسد طرف هندی به تعهدات خود عمل نکرده است. وی با تاکید بر اینکه باید این پروژه را با سرعت بیشتری ادامه دهیم و می‌توانیم از پتانسیل داخلی در این بندر استفاده کنیم، افزود: باید بگویم متاسفانه در بندر چابهار هیچ پیشرفتی در میدان نداشتیم و گزارش‌ها نشان می‌دهند که طرف خارجی به تعهدات خود عمل نکرده است.

پشت پرده بدعهدی هندی‌ها در چابهار
عدم‌پایبندی هند به تعهداتش در چابهار نه‌تنها یک مسئله فنی، بلکه نتیجه پیچیده‌ای از عوامل ژئوپلیتیکی، اقتصادی و دیپلماتیک است. هند از سال‌۲۰۱۸، پس از خروج آمریکا از برجام، با ترس از تحریم‌های ثانویه روبه‌رو بود. با وجود معافیت ویژه آمریکا برای چابهار‌(به دلیل اهمیت آن برای افغانستان)، دولت مودی رویکرد محتاطانه‌ای اتخاذ کرد تا روابطش با واشنگتن را به خطر نیندازد. این امر منجربه تأخیر در تأمین تجهیزات و سرمایه‌گذاری شد. برای مثال، هند نتوانست جرثقیل‌های ریلی را به موقع وارد کند، زیرا شرکت‌های غربی از همکاری امتناع ورزیدند. در سال‌۲۰۲۵، پیشنهادهای جدید آمریکا برای لغو این معافیت، ابهام بیشتری ایجاد کرده است.
اختلافات بر سر بندهای قرارداد، مانند محل داوری‌(هند خواهان داوری در هند بود، ایران در ایران)، سال‌ها مذاکرات را به تأخیر انداخت. علاوه‌بر این، هند نتوانست شرکای خصوصی غربی جذب کند، زیرا تحریم‌ها سرمایه‌گذاران را دلسرد کرد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که بوروکراسی داخلی هند و اولویت‌بندی روابط با آمریکا، نقش کلیدی در این ناکامی داشت. هند همچنین با مشکلات تأمین تجهیزات روبه‌رو بود، زیرا تحریم‌ها زنجیره تأمین را مختل کرد. علاوه‌بر این، همه‌گیری کرونا و نوسانات اقتصادی، سرمایه‌گذاری را کند کرد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که هند بیش از حد به معافیت‌های آمریکا وابسته بود و استراتژی جایگزینی نداشت.
ظهور طالبان در افغانستان‌(۲۰۲۱) نیز ارزش استراتژیک چابهار را برای هند کاهش داد، زیرا مسیرهای تجاری به آسیای‌مرکزی مختل شد. همزمان، توافق ۲۵ساله ایران-چین‌(۲۰۲۱) و توسعه بندر گوادر پاکستان توسط چین، هند را تحت فشار قرار داد. ایران ناراضی از تأخیرهای هند، به سمت چین گرایش یافت و حتی تهدید به ادغام چابهار با گوادر کرد. این رقابت، هند را وادار به امضای توافق۲۰۲۴ کرد، اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که بدون حل مسائل لجستیکی مانند تکمیل خطوط راه‌آهن، پروژه همچنان ناکارآمد خواهد ماند.

تضعیف موقعیت هند در منطقه
بندر چابهار، به عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های استراتژیک ایران در خلیج عمان، قرار بود نمادی از همکاری‌های منطقه‌ای بین ایران و هند باشد، اما سال‌ها تأخیر در اجرای تعهدات از سوی اپراتور هندی، شرکت India Ports Global Limited (IPGL)، این پروژه را به یک داستان ناکامی تبدیل کرده است. این گزارش، براساس بررسی اسناد و اخبار اخیر، زمان‌بندی اجرای پروژه را مرور می‌کند و دلایل عدم‌عمل کردن هند به تعهداتش را تحلیل می‌کند. در حالی‌که توافق ۱۰ساله اخیر در سال۲۰۲۴ نوید پیشرفت می‌دهد، سایه تحریم‌ها و مسائل ژئوپلیتیکی همچنان بر آینده این بندر سنگینی می‌کند.
بدعهدی یا تاخیر هند در اجرای پروژه توسعه بندر چابهار نه‌تنها موجب از دست رفتن فرصت‌های اقتصادی ایران شده، بلکه موقعیت هند در منطقه را نیز تا اندازه‌ای تضعیف کرده است. بااین‌حال، توافق‌۲۰۲۴ می‌تواند نقطه‌عطفی باشد، اگر هند تعهداتش را این بار جدی‌تر پیگیری کند. مقامات ایرانی امیدوارند که چابهار به هابی برای تجارت منطقه‌ای تبدیل شود، اما سایه تحریم‌ها و تنش‌های جهانی، آینده را نامعلوم نگه داشته است. این داستان، درس مهمی برای دیپلماسی اقتصادی در دنیای پرتلاطم امروز است.