زلزله آگوست؛ اتصال ریلی تهران-آنکارا را به تاخیر انداخت
​​​​​​​گروه حمل‌و نقل- خط‌‌آهن تهران-آنکارا قرار بود تا پایان شهریورماه عملیاتی شده و اتصال ریلی دوکشور ایجاد شود؛ اما حالا به نظر می‌رسد اجرای این پروژه ریلی مهم برای دوکشور طبق زمان‌بندی اعلام‌شده به پایان نخواهد رسید. آنطور که کارشناسان و برخی مسئولان وزارت راه و شهرسازی اعلام کرده‌اند، زلزله اخیر در کشور ترکیه علت اصلی عقب افتادن زمان‌بندی اجرای این پروژه است. بااین‌حال، آنطور که از شواهد مشخص است، اجرای این پروژه همچنان به صورت جدی در دستور کار دوکشور قرار دارد و در آینده نزدیک شاهد به نتیجه رسیدن آن خواهیم بود.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، اتصال ریلی تهران به آنکارا اگر به‌طور کامل عملیاتی شود، فرصت بزرگی برای اقتصاد ایران است. این اتصال ریلی جایگاه ایران را چهارراه کریدوری منطقه -هم در بعد منطقه‌ای و هم در بعد بین‌المللی -توسعه خواهد داد. پس از اتصال ریلی دوکشور ایران و ترکیه، بازارهای اروپایی به آسانی و با سرعتی بیشتر در دسترس هستند و با کاهش هزینه‌ها، مزایای اقتصادی گسترده‌تر برای صادرات، سرمایه‌گذاری و توسعه اجرایی خواهد شد. بااین‌حال، آنطور که رسانه‌ها گزارش داده‌اند به دلیل آسیب‌دیدگی بخش‌هایی از خط راه‌آهن ترکیه در اثر زلزله، به تعویق افتاد؛ ایران می‌گوید آمادگی کامل دارد، ولی طرف ترکیه ‌ای خواهان زمان بیشتری برای تعمیر است.
طبق اعلام رسمی مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری راه‌آهن ایران، طرف ترک عنوان کرده که در اثر وقوع زلزله اخیر، بخش‌هایی از مسیر ریلی میان وان و آنکارا دچار آسیب شده است؛ به‌طوری که امکان عبور قطار تا رسیدن به وضعیت ایمن فراهم نیست. ایران اما می‌گوید که از نظر زیرساختی و امکانات داخلی مشکلی برای آغاز خدمت ندارد و تمامی مقدمات فراهم است. تنها مانع فعلی، ترمیم خطوط ریلی آسیب‌دیده در ترکیه است.
محسن طباطبایی تأکید کرده که مسافران و علاقه‌مندان این مسیر فعال بین‌المللی باید اندکی بیشتر صبور باشند تا این بخش‌ها ایمن شوند. پیش‌تر، مدیرعامل راه‌آهن ایران، جبارعلی ذاکری، وعده داده بود که این قطار در اواخر شهریورماه یا نهایتاً اوایل مهر سال‌جاری راه‌اندازی خواهد شد. اکنون اما اظهار شده که اعلام تاریخ دقیق آغاز حرکت آن منوط به پایان عملیات ترمیم در خاک ترکیه است.

اهمیت تهران و آنکارا
 در کریدور میانی
راه‌اندازی خط تهران-آنکارا، ایران را مستقیماً به «کریدور میانی» متصل می‌کند؛ مسیری که از دریای خزر، آذربایجان، گرجستان و ترکیه عبور کرده و به اروپا می‌رسد. این کریدور، در پاسخ به اختلالات جنگ اوکراین و تحریم‌های روسیه، به عنوان جایگزینی برای مسیرهای شمالی عمل می‌کند و زمان حمل‌ونقل کالا از چین به اروپا را از ۴۵روز به ۲۵روز کاهش می‌دهد. این اتصال برای ایران فرصتی طلایی است: دسترسی به بازارهای ۵۰۰میلیون نفری اتحادیه اروپا بدون عبور از کانال سوئز یا دریای سیاه ناپایدار. صادرات محصولات کشاورزی، پتروشیمی و معدنی ایران می‌تواند سالانه میلیاردها دلار افزایش یابد، در حالی‌که ترکیه به عنوان هاب انرژی، نقش واسطه را ایفا می‌کند. بااین‌حال، موفقیت بستگی به هماهنگی استانداردهای ریلی دارد. در بلندمدت، این پروژه می‌تواند ایران را به زنجیره تأمین جهانی اروپا ادغام کند، اما رقابت با کریدورهای رقیب مانند کریدور شمال - جنوب چالش‌هایی ایجاد می‌کند.
پروژه تهران-آنکارا که از دهه ۱۹۹۰ در دستور کار بوده، بارها متوقف شده و احیا گشته است. موانع اصلی شامل تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است که تأمین مالی و فناوری را دشوار کرده. مشکلات مدیریتی در راه‌آهن ایران، مانند کمبود لکوموتیوهای بلااستفاده و تأخیر در صدور بلیت، نیز اجرای را کند کرده است. از سوی دیگر، مسائل فنی مانند تفاوت استانداردهای ریلی دوکشور و موانع مرزی‌(ویزا و گمرک) چالش‌های عملیاتی ایجاد کرده‌اند. توقف‌های مکرر، اغلب به دلیل تنش‌های سیاسی‌(مانند اختلافات بر سر سوریه) رخ داده، اما احیای مجدد در‌۲۰۲۵، با تمرکز بر مسیرهای جدید به افغانستان و ترکمنستان، نشان‌دهنده عزم مشترک است. این احیا، بخشی از استراتژی گسترده‌تر ایران برای گسترش شبکه ریلی به ۱۴هزار کیلومتر تا ۲۰۳۰ است

بلای زلزله، عامل توقف پروژه ریلی
در ۱۰آگوست ۲۰۲۵، زلزله‌ای به بزرگی ۶.۱ریشتر ناحیه سین‌دیرگی در استان بالیک‌سیر‌(شمال‌غربی ترکیه) را لرزاند که یک کشته و فرو ریختن ۱۶ساختمان را به همراه داشت. لرزه‌های این رویداد تا استانبول و ازمیر رسید و مناطق روستایی بالیک‌سیر را با اختلالاتی روبه‌رو کرد، اما تمرکز جغرافیایی آن در غرب ترکیه مانع از آسیب مستقیم به خطوط ریلی شد. بااین‌حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که این زلزله‌ها، بخشی از فعالیت مداوم گسل آناتولی شمالی، منابع ملی ترکیه را منحرف کرده و زمان‌بندی پروژه‌های زیرساختی را –از جمله اتصال به ایران– حداقل 9-6ماه دیگر به تأخیر انداخته است. این رویدادها که بیش از ۵۰۰میلیون دلار خسارت اضافی به اقتصاد ترکیه وارد کرده، تأکید می‌کنند بر نیاز به استانداردهای مقاوم‌سازی بالاتر در شبکه ریلی که می‌تواند هزینه‌های پروژه تهران-آنکارا را 3۰-20درصد افزایش دهد.
این زلزله اما تنها زمین‌لرزه‌ای نبوده که در اجرای پروژه‌های ریلی و زیربنایی ترکیه ایجاد تاخیر می‌کند. پیش از این نیز زلزله دوگانه ۷.۸ و ۷.۶ریشتری فوریه‌۲۰۲۳ در جنوب‌شرقی ترکیه که بیش از ۵۰هزار کشته بر جای گذاشت، تأثیر مستقیمی روی پروژه تهران-آنکارا داشت. این فاجعه، ۱۲۷۵کیلومتر از شبکه ریلی ترکیه را تخریب کرد –معادل ۱۶درصد از کل خطوط کشور– و خسارتی بالغ بر ۱۵.۳میلیارد لیر‌(حدود ۵۰۰میلیون دلار در آن زمان) به بار آورد. بخش‌هایی از خطوط مرکزی و خطوط شرقی که بخشی از مسیر تهران-آنکارا هستند، آسیب جدی دیدند.

اهمیت اتصال ریلی تهران به آنکارا
کارشناسان باور دارند که راه‌اندازی مجدد این خط ریلی بین‌المللی علاوه‌بر تسهیل سفرهای گردشگری و زیارتی، می‌تواند به تقویت تبادلات فرهنگی و اقتصادی ایران با ترکیه کمک کند، اما زمان دقیق شروع این قطارهای مسافری-گردشگری، بستگی به رفع نواقص فنی مسیر در ترکیه دارد؛ ملاحظاتی که برنامه‌ریزی دقیق و نظارت مستمر می‌طلبد. گفتنی است سهم کل بخش سفر و گردشگری در اقتصاد جهانی در سال‌۲۰۲۴ به ۱۰.۹ ریلیون دلار رسید که معادل ۱۰درصد از کل اقتصاد جهان است. این بخش حدود ۳۵۷میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد کرده که حدود یک از هر ۱۰نفر شاغل را شامل می‌شود.
در حالی‌که تنش‌های ژئوپلیتیک در خاورمیانه و قفقاز همچنان سایه‌افکن است، پروژه خط‌آهن تهران-آنکارا به عنوان نمادی از دیپلماسی ریلی میان دوهمسایه قدرتمند ایران و ترکیه، بار دیگر در کانون توجه قرار گرفته است. این پروژه که قرار است قطار مسافری مستقیم بین پایتخت‌های دوکشور را در دوماه آینده راه‌اندازی کند، نه‌تنها یک دستاورد فنی، بلکه ابزاری استراتژیک برای بازتعریف روابط منطقه‌ای به‌شمار می‌رود.
اتصال ریلی ایران و ترکیه، به‌ویژه از طریق خط تهران-آنکارا، فراتر از یک پروژه زیرساختی، نمادی از دیپلماسی اقتصادی در منطقه‌ای پرتلاطم است. از منظر ژئوپلیتیک، این خط‌آهن به ایران کمک می‌کند تا نفوذ خود را در قفقازجنوبی حفظ کند و در برابر کریدورهای رقیب مانند «جاده توسعه» عراق –که با حمایت ترکیه و آذربایجان، ایران را دور می‌زند– مقاومت کند. این پروژه، ایران را به دریای سیاه و مسیرهای شمالی اروپا متصل می‌کند و از انزوای ژئوپلیتیک ناشی از تحریم‌ها می‌کاهد.
از دیدگاه سیاسی، این پروژه نشانه‌ای از گرم‌شدن روابط ایران و ترکیه است؛ دوکشوری که در مسائلی مانند سوریه و کردستان اختلافاتی داشته‌اند، اما دیپلماسی ریلی را به عنوان ابزاری برای اعتمادسازی انتخاب کرده‌اند. توافق‌های اخیر، از جمله هماهنگی تعرفه‌های ریلی با چین، قزاقستان و ازبکستان در تهران، نشان‌دهنده تمایل مشترک برای مقابله با تنش‌های جهانی است. این دیپلماسی، در سایه بازگشت احتمالی سیاست‌های سختگیرانه ترامپ، می‌تواند به عنوان سپری برای ثبات منطقه‌ای عمل کند.
از نظر اقتصادی، اما اهمیت این اتصال دوچندان است. خط تهران-آنکارا می‌تواند حجم تجارت دوجانبه را از ۱۰میلیارد دلار فعلی به سطوح بالاتری برساند و ایران را به هاب ترانزیتی خاورمیانه تبدیل کند. با افزایش ترانزیت کالا از آسیای‌مرکزی به ترکیه، درآمدهای ارزی ایران افزایش یافته و وابستگی به نفت کاهش می‌یابد. این پروژه بخشی از ابتکار «آسیای نوین» ترکیه است که مسیرهای ایمن‌تری به بازارهای آسیایی فراهم می‌کند.