صدور دستور تسریع اجرای پروژه‌های ریلی مشترک
​​​​​​​گروه حمل‌ونقل-امید اسماعیلی-  دستور سرعت بخشیدن به اجرای پروژه‌های ریلی مشترک میان ایران و کشورهای پاکستان و روسیه از سوی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور صادر شده است. رئیس دولت چهاردهم این دستور را در جلسه چهارشنبه هفته گذشته هیات دولت مطرح کرده است. طی یک‌سال گذشته از فعالیت دولت چهاردهم توسعه دیپلماسی ریلی و اجرای پرشتاب پروژه‌های ریلی مشترک میان ایران و سایر کشورهای منطقه به صورت ویژه در دستور کار قرار گرفته است. در این میان موضوع اتصال ریلی بنادر این کشورها با هدف افزایش توانمندی‌ها و ظرفیت‌های تجاری نیز از مهم‌ترین بخش‌هایی بوده که مورد تاکید مقام‌های کشورهای مختلف قرار داشته است.
به گزارش روزنامه اقتصاد سرآمد، ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در تقاطع آسیای‌جنوبی، مرکزی و قفقاز، دریای خزر و خلیج‌فارس، ظرفیت مهمی برای تبدیل‌شدن به هاب ترانزیتی منطقه دارد. افزایش زیرساخت‌های ریلی بین ایران و همسایگان‌(پاکستان، روسیه، آسیای مرکزی، ترکیه و ...) نه‌تنها هزینه و زمان حمل کالا را کاهش می‌دهد، بلکه امکان بهره‌برداری از مسیرهای کوتاه‌تر، متنوع‌تر و امن‌تر را فراهم می‌آورد. در شرایطی که تنش‌ها، موانع سیاسی، تحریمی و هزینه سوخت حمل‌ونقل جاده‌ای بر اقتصاد کشورها سنگینی می‌کند، پروژه‌های ریلی به عنوان راهکاری کلان جهت بهبود تجارت و اتصال منطقه‌ای مطرح‌اند.
چهارشنبه هفته گذشته فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی در جلسه هیات دولت با ارائه گزارشی به تشریح ابعاد مختلف توافقات انجام‌شده میان دو شور ایران و پاکستان در زمینه توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و احداث خطوط ریلی پرداخت. او با اشاره به اهمیت تقویت ارتباطات ترانزیتی و گسترش کریدورهای بین‌المللی، همکاری با کشورهای همسایه از جمله پاکستان را گامی راهبردی در جهت توسعه اقتصادی منطقه‌ای دانست. پس از ارائه این گزارش از سوی وزیر راه و شهرسازی بود که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور تاکید کرد طرح‌هایی که با هدف توسعه ترانزیت منطقه‌ای و تقویت کریدورهای حمل‌ونقل طراحی شده و در حال اجرا هستند باید با جدیت بیشتری دنبال شوند. رئیس دولت چهاردهم همچنین در صحبت‌های خود بر ضرورت پیگیری دقیق و سریع پروژه‌های مرتبط با توافقات بین‌المللی، به‌ویژه طرح‌های ریلی میان ایران با پاکستان و روسیه تأکید کرده و از وزرا و مسئولان دستگاه‌های اجرایی خواسته است تا اجرای این طرح‌ها را با جدیت دنبال کرده و افرادی مشخص را برای پیگیری مستمر این پروژه‌ها تا حصول نتیجه تعیین کنند. پزشکیان در ادامه بر اهمیت استفاده حداکثری از ظرفیت‌های مشترک با کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: فعال‌سازی این ظرفیت‌ها می‌تواند نقش مؤثری در تأمین نیازهای کشور ایفا کند.

چشم‌انداز همکاری ریلی ایران با پاکستان
پروژه‌های ریلی مشترک میان ایران و پاکستان در سال‌۲۰۲۵ پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته‌اند. در اوایل سپتامبر‌۲۰۲۵، ایران، پاکستان و ترکیه در چارچوب سازمان همکاری اقتصادی توافق کردند تا کریدور ریلی‌ITI را احیا کنند. این توافق شامل بازسازی خطوط ریلی موجود مانند مسیر زاهدان-میرجاوه است که قدمتی نزدیک به یک‌قرن دارد و افزایش حجم ترانزیت ریلی محدود فعلی را هدف قرار داده است. همچنین در نشست کمیته اقتصادی مشترک دوکشور در تهران، ۱۳تفاهم‌نامه همکاری امضا شد که شامل تقویت همکاری ریلی و ترانزیت است. پاکستان اخیراً طرحی به ارزش ۳۹۰میلیون دلار برای ساخت ۱۳۵۰کیلومتر خط ریلی تصویب کرده که بخشی از آن می‌تواند به اتصال بهتر با ایران کمک کند.
این همکاری‌ها تأثیرات مثبتی بر اقتصاد هر دوکشور خواهند داشت. اتصال ریلی می‌تواند زمان سفر و هزینه حمل‌ونقل را کاهش دهد که این امر تجارت را تسهیل می‌کند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که حجم تجارت دوجانبه می‌تواند از ۳میلیارد دلار فعلی به بیش از ۱۰میلیارد دلار برسد. برای پاکستان، این اتصال به دسترسی بهتر به بازارهای آسیای مرکزی و ایران کمک می‌کند، در حالی‌که ایران می‌تواند از مسیرهای پاکستان برای صادرات به جنوب‌آسیا استفاده کند. همچنین تکمیل این کریدورها مانند‌ITI و ادغام با CPEC، فرصت‌های شغلی ایجاد کرده و زیرساخت‌های منطقه‌ای را تقویت می‌کند که منجربه رشد اقتصادی پایدار می‌شود. در نهایت، این پروژه‌ها به تکمیل کریدورهای حمل‌ونقلی کمک کرده و تجارت مشترک را با کاهش وابستگی به مسیرهای دریایی افزایش می‌دهند.

دورنمای پروژه مشترک ریلی ایران و روسیه 
پروژه ریلی مشترک ایران و روسیه، به‌ویژه خط رشت-آستارا، در سال‌۲۰۲۵ پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. این پروژه بخشی از کریدور شمال–جنوب است و در می۲۰۲۳ توافق ساخت آن امضا شد. در اوت۲۰۲۵، روسیه و ایران در اجلاس اتحادیه اقتصادی اوراسیا بر تسریع ساخت این خط ۱۶۲کیلومتری تأکید کردند. ساخت رسمی در می۲۰۲۵ آغاز شد و نقشه راهی برای تکمیل کریدور شمال-جنوب امضا شده است. کریدور شمال-جنوب در سال۲۰۲۵ تمرکز بر سیاست تعرفه واحد و توسعه زیرساخت‌ها دارد. بانک توسعه اوراسیا پیش‌بینی می‌کند که تا سال۲۰۳۰، این کریدور ۳۰میلیون تن کالا جابه‌جا کند. بااین‌حال، تحریم‌ها چالش‌هایی ایجاد کرده، اما پیشرفت‌هایی مانند اتصال ریلی ایران و روسیه از طریق‌INSTC، مزایای اقتصادی گسترده‌ای دارد. این کریدور زمان حمل‌ونقل را از ۴۵روز به ۱۴روز کاهش می‌دهد و هزینه‌ها را تا ۳۰درصد پایین می‌آورد که تجارت بین روسیه، ایران، آذربایجان و هند را افزایش می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود‌INSTC سالانه ۱۴.۶ تا ۲۴.۷میلیون تن کالا جابه‌جا کرده و ۱.۵میلیارد دلار درآمد ترانزیتی ایجاد کند. برای ایران، این پروژه دسترسی به بازارهای اروپا و روسیه را تسهیل کرده و اقتصاد را در برابر تحریم‌ها مقاوم می‌سازد. روسیه نیز از مسیرهای جایگزین برای تجارت با جنوب‌آسیا بهره می‌برد. تکمیل‌INSTC کریدورهای حمل‌ونقلی اوراسیا را کامل کرده و تجارت مشترک را با تمرکز بر انرژی، کشاورزی و کالاهای صنعتی افزایش می‌دهد.

آینده اتصال ریلی ایران با پاکستان و روسیه
اتصال ریلی میان ایران و پاکستان و همچنین ایران و روسیه، نقش کلیدی در تقویت همکاری‌های اقتصادی، تجاری و ژئوپلیتیکی در منطقه اوراسیا ایفا می‌کند. این اتصالات بخشی از کریدورهای حمل‌ونقلی بزرگ‌تری مانند کریدور بین‌المللی شمال-جنوب و کریدور اسلام‌آباد-تهران-استانبول هستند که هدف آن‌ها کاهش زمان و هزینه حمل‌ونقل کالا، افزایش تجارت دوجانبه و چندجانبه و دور زدن مسیرهای سنتی تحت تأثیر تحریم‌های غربی است. در شرایط فعلی جهان، جایی که تنش‌های ژئوپلیتیکی افزایش یافته، این پروژه‌ها نه‌تنها به عنوان ابزاری برای رشد اقتصادی عمل می‌کنند، بلکه به عنوان اهرمی برای تقویت استقلال منطقه‌ای کشورها محسوب می‌شوند. براساس گزارش‌های اخیر، توسعه این اتصالات می‌تواند حجم تجارت را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد و فرصت‌های جدیدی برای صادرات و واردات ایجاد کند.
در این میان برخی کارشناسان باور دارند که اتصال ریلی میان ایران، پاکستان و روسیه نه‌تنها تجارت دوجانبه را افزایش می‌دهد، بلکه به تکمیل کریدورهای بزرگ مانند INSTC و ITI کمک می‌کند. این پروژه‌ها می‌توانند اقتصاد کشورها را با ایجاد فرصت‌های شغلی، کاهش هزینه‌ها و تقویت اتصالات منطقه‌ای رونق بخشند. با توجه به پیشرفت‌های سال ۲۰۲۵، انتظار می‌رود این همکاری‌ها تا سال‌۲۰۳۰ تأثیرات عمیقی بر رشد اقتصادی اوراسیا داشته باشند، هرچند چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی همچنان باقی است.