ایران در رقابت جهانی گردشگری دریایی چه جایگاهی دارد؟
​​​​​​​گروه گردشگری دریایی- همزمان با فرا رسیدن فصل سفر و افزایش ورود گردشگران در نواحی جنوب ایران و استان‌های حاشیه خلیج‌فارس، موضوع توسعه گردشگری دریایی این منطقه بار دیگر در کانون توجه مسافران داخلی و خارجی قرار گرفته است. سواحل و جزایر منحصربه‌فرد نوار شمالی خلیج‌فارس دارای ظرفیت‌های کم‌نظیری در گردشگری دریایی و فرهنگی هستند و در فصول گردشگرپذیری به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری جنوب کشور شناخته می‌شوند. بااین‌حال، برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که فعالیت شناورهای بدون مجوز در این مناطق تبدیل به تهدیدی برای ایمنی گردشگران شده است. در چنین شرایطی با نادیده گرفتن استانداردهای لازم، وجهه گردشگری دریایی استان‌های جنوبی را خدشه‌دار می‌کند.
به گزارش «اقتصاد سرآمد» و به باور کارشناسان گردشگری دریایی در استان‌های جنوبی ایران نیازمند ساماندهی و انضباط بخشی است و باید برای حرکت هدفمند مشکلات این حوزه رفع شود، چراکه با شرایط فعلی و بدون برنامه‌ریزی هدفمند نمی‌شود در دریا گردش کرد و شاهد رونق گردشگری دریایی بود. با وجود آرزوها و برنامه‌های متعددی که در طول سال‌های گذشته برای توسعه گردشگری دریایی در این استان‌ها مطرح شده است، اما امروز خبری از زیرساخت‌های منطبق با استانداردهای گردشگری به‌ویژه گردشگری دریایی در این نواحی مشاهده نمی‌شود. بااین‌حال جریان طبیعی زندگی مردم و حضور پرشور گردشگران در فصل‌های گردشگرپذیر نشان داده که پویایی گردشگری در این خطه متکی بر اراده و همت مردمان است تا جایی که به ترسیم چهره‌ای نو از گردشگری دریایی ایران رقم زده شده است.
ایران با داشتن اقلیم چهار فصل و نوار ساحلی ۵۸۰۰کیلومتری شمال و جنوب و جاذبه‌های ساحلی بسیار زیاد جهت بهره‌برداری از گردشگری دریایی است. علی‌رغم این همه نوار ساحلی ارزشمند سهم بسیار ناچیزی از درآمدهای گردشگری دریایی جهان و خاورمیانه را به خود اختصاص داده‌ایم و حتی نتوانسته‌ایم گردشگران داخلی را پاسخگو باشیم به‌گونه‌ای که حتی هموطنان خودمان ترجیح می‌دهند از امکانات و تفریحات گردشگری دریایی کشورهای منطقه چون امارات و ترکیه استفاده کنند. در ایران گردشگری دریایی به تفریحات آبی و اندک گردشگاه‌های ساحلی محدود شده و از ظرفیت های موجود جهت رشد و توسعه گردشگری دریایی استفاده نشده است.

سهم اندک اقتصاد ایران از گردشگری دریایی
ایران با دارا بودن بیش از 5800کیلومتر خط ساحلی در دوپهنه آبی راهبردی دریای خزر در شمال و خلیج‌فارس و دریای عمان در جنوب یکی از معدود کشورهایی است که از تنوع کم‌نظیر زیست‌محیطی و جغرافیایی در نوار ساحلی خود برخوردار است. این ظرفیت گسترده، در بسیاری از کشورها به‌عنوان «گنج پنهان توسعه پایدار» شناخته می‌شود، اما در ایران، گردشگری دریایی هنوز در مرحله شعار، مطالعات اولیه و پروژه‌های مقطعی باقی مانده است.
در جنوب، فرصت‌های بزرگ‌تری برای توسعه گردشگری دریایی نهفته است. سواحل ماسه‌ای و مرجانی خلیج‌فارس و دریای عمان با اقلیم گرم و ظرفیت‌هایی چون غواصی، گردشگری جزیره‌ای، تفریحات آبی و بندرگردی، در صورت مدیریت درست، می‌توانستند ایران را در کنار کشورهایی چون عمان و امارات به یکی از مقاصد مهم «گردشگری دریایی خاورمیانه» تبدیل کنند. بااین‌حال، نبود برنامه‌ریزی بلندمدت، ضعف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری و گردشگری و ناهماهنگی میان نهادهای متولی، این پتانسیل‌ها را مغفول گذاشته است.
در حالی‌که کشورهای همسایه با تمرکز بر «اقتصاد آبی» سهم قابل‌توجهی از تولید ناخالص ملی خود را از مسیر گردشگری دریایی تأمین می‌کنند، ایران هنوز درگیر تصمیم‌های جزیره‌ای، نگاه عمرانی کوتاه‌مدت و فقدان الگوی بومی توسعه ساحلی است. نتیجه این بی‌توجهی، نه‌تنها از دست رفتن درآمد ارزی و فرصت اشتغال برای جوامع محلی، بلکه محروم ماندن کشور از یک برند گردشگری بین‌المللی بر پایه هویت دریایی است.
برخی گزارش‌ها حاکی از این است که سهم گردشگری دریایی در ایران حتی به 2درصد هم نمی‌رسد. این رقم به ‌روشنی نشان می‌دهد که این بخش هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را در اقتصاد گردشگری کشور پیدا کند. بااین‌حال، خوشبختانه در سال‌های اخیر، رویکرد مثبتی نسبت به گردشگری داخلی شکل گرفته است. توجه به دریا به‌عنوان یک پتانسیل ارزشمند و مؤلفه مهم در سبد تفریحی خانواده‌های ایرانی به‌طور محسوسی افزایش یافته است.
ایران از نظر طبیعت بکر، چشم‌اندازهای ساحلی و فراساحلی و تنوع جغرافیایی در کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج‌فارس و دریای عمان، در جایگاهی ممتاز قرار دارد. این مناطق از زیباترین سواحل منطقه محسوب می‌شوند و ظرفیت بالایی برای تبدیل‌شدن به قطب گردشگری دریایی در خاورمیانه دارند. با وجود این فرصت‌ها، متأسفانه بخش زیادی از این ظرفیت‌ها هنوز مورد استفاده قرار نگرفته و عملاً در حال هدر رفتن است. اگر برنامه‌ریزی اصولی و سیاست‌گذاری هوشمندانه‌ای در این حوزه صورت می‌گرفت، می‌توانستیم از طریق گردشگری دریایی، صنعتی قدرتمند ایجاد کنیم که علاوه بر جذب گردشگران خارجی و کسب درآمد ارزی، به رونق اقتصاد محلی و منطقه‌ای نیز کمک شایانی کند.

الزامات توسعه گردشگری دریایی 
در خلیج‌فارس
توسعه گردشگری دریایی می‌تواند مهم‌ترین راهبرد جایگزین در کرانه‌های خلیج‌فارس، دریای عمان و نوار مکران باشد. اگر این صنعت با نگاهی هوشمندانه و یکپارچه شکل گیرد به‌نحوی که از ظرفیت‌های موجودِ زیرساختی و مالیِ صنعت نفت و گاز بهره ببرد، می‌توان سرمایه‌گذاری‌های گسترده جذب، زیرساخت‌های تفریحی و توریستی ایجاد و مشاغل محلی را تقویت کرد.
البته شرط اساسی موفقیت، تضمین پایداری زیست‌محیطی است؛ سرمایه‌گذاران و گردشگران باید اطمینان حاصل کنند که مناطق ساحلی و دریایی امن و بکر باقی می‌مانند. در صورت تحققِ این دو محور یعنی بهره‌گیری هوشمند از ظرفیت‌های موجود و تعهد به حفظ محیط‌زیست چشم‌انداز 10ساله می‌تواند روشن و مثبت باشد. گردشگری دریایی می‌تواند به منبع درآمدِ پایدار و موتور توسعه اقتصادی منطقه‌ای تبدیل شود، مشروط بر آنکه برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاریِ درست در پیش گرفته شود.
برخی کارشناسان معتقدند که در طول سال‌های گذشته دولت‌های مختلف نگاه لازم برای توسعه اقتصاد دریامحور را نداشته است که باید این موضوع در قالب گردشگری دریایی حلال فراهم شود‌ و این اقدام از طریق تهیه یک برنامه مدون و استراتژی راهبردی فراهم می‌شود. در چنین شرایطی ایجاد زیرساخت‌های دریایی و حمایت دولت از بخش خصوصی در حوزه دریایی زمینه‌ساز ایجاد گردشگری دریایی حلال در سواحل می‌شود.
نگاهی اجمالی به برنامه هفتم توسعه کشور نیز نشانگر سیاست‌های توسعه‌ای کشور در حوزه گردشگری دریایی و چشم‌انداز جذب و حمایت سرمایه‌گذاران برای حضور در این عرصه است، لذا نیازمند اعمال برنامه‌ها و سیاست‌های تشویقی و حمایت سرمایه‌گذاران است و قطعا توسعه پایدار، ارزآوری برای کشور و اشتغال مولد در حوزه گردشگری دریایی همانند پیکره بیکران اقیانوس و دریاها و بدون محدودیت و مرز است و کشور ما می‌تواند با شرایط ویژه‌ای که در منطقه دارد، بیش از پیش از این موهبت الهی بهره‌مند شود.
افزایش رقابت جهانی در گردشگری دریایی
در سال‌های متوالی کشورهایی مانند فرانسه، اسپانیا و یونان در اروپا در جذب گردشگران سهم قابل‌ملاحظه‌ای را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین مراکز و مقاصد جدید گردشگری در حاشیه دریای مدیترانه در حال رشد و توسعه هستند. کشورهایی مانند مراکش، تونس، الجزایر و مصر نیز جزو ۲۰کشور مقصد جهان در صنعت گردشگری قلمداد می‌شوند. همچنین مقصدهای نوظهور مانند کشورهای جنوب‌شرقی آسیا به‌خصوص کشورهای تایلند، مالزی، اندونزی، سنگاپور، هنگ‌کنگ و ژاپن به‌عنوان موتور محرکه رشد جهانگردی جهان شناخته شده‌اند. مهم‌ترین جذابیت کشورهای ذکرشده سواحل زیبا و منابع دریایی است.
جزیره بالی و جاوه در اندونزی یک نمونه موفق از گردشگری دریایی است. در این دوجزیره تورهای دریایی به مقصد بازدید از مناطق دور افتاده و سفرهای ماجراجویانه، بازار رو به رشدی دارند. گشت‌های دریایی در تایلند، مالزی، مالدیو و سایر کشورهای آسیای جنوب‌شرقی نیز به خوبی توسعه یافته است. حوزه دریایی کارائیب در آمریکای‌مرکزی نیز به دلیل داشتن شرایط آب‌وهوایی مساعد و جذابیت‌های دریا یکی از مقصدهای مهم جهان است که گردشگران کشورهای آمریکایی و اروپایی را به سمت خود جذب می‌کند.
استرالیا نیز به دلیل داشتن تنوع زیست‌ دریایی و داشتن نهنگ به‌عنوان یک مقصد دریایی در جهان مطرح است که سالانه هزاران نفر جذب این سرزمین می‌شوند. همچنین شکل جدیدی از گردشگری دریایی که امروزه توجه طرفداران بی‌شماری را به خود جلب کرده، پرواز بر فراز دریاهاست. امروزه کشورها با رقابتی شدید در صدد گرفتن بازارهای جدید و گسترده‌تری هستند. گردشگری دریایی نیز با توجه به ایجاد امکانات در کشورهایی که مرز آبی دارند، به جایگاه واقعی خویش دست می‌یابد. به دلیل مزیت‌های برشمرده‌شده گردشگری، بسیاری از کشورها یا زیرساخت لازم را برای ورود گردشگران دریایی پی‌ریزی کرده‌اند یا در حال برنامه‌ریزی برای توسعه این صنعت بدون دود و پرسود هستند.