گروه اقتصاد دریا- وحیده اسماعیلی - در چند دهه اخیر تغییر اقلیم، آلودگی‌های شیمیایی و میکروبی، صید بی‌رویه‌ی گونه‌های غذایی خصوصا صید گونه‌های در حال انقراض، منجر به وضعیت نابسامان حیات گونه‌های ارزشمندی چون فک خزری، انواع گونه‌های ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر شده است.
 این در حالی ست که همزمان تهاجم گونه‌های غیربومی، بحث تخلیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی به دریا، ورود ریز پلاستیک ها و زباله‌های دریایی، بروزلکه های نفتی ، تغییرات تراز آب دریا و تغییرات جریان آب رودخانه‌ها از دیگر مخاطرات زیست‌محیطی هستند که سالهاس حیات گونه های ارزشمند دریای خزر را در معرض خطر داده است.
به بهانه ۲۱ مرداد روز ملی دریای خزر از کارشناسان و پژوهشگر حوضه دریای خزر درباره مهمترین آلایندگی های دریای خزر و مخاطراتی که حیات گونه های آبزیان را در معرض خطر قرار داده بیشتر پرسیدیم.
جریان‌های رودخانه ای به‌عنوان یکی از منابع اصلی آلاینده دریای خزر به حساب می‌آیند. این جریان‌ها فاضلاب‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی، کشاورزی، و صنعتی را با بیش از هزار ترکیب شیمیایی به‌علاوه آلودگی حرارتی و اسیدی را وارد دریا می‌کنند. در بخش ساحلی نیز دریای خزر متاثر از فعالیت‌های انسانی، صنعتی وکشاورزی است. تالاب ها و آبگیرهای موجود در منطقه همگی تحت تاثیر فعالیت های انسانی قرار دارند. البته در این میان تغییرات اقلیمی بی‌تاثیر نبوده است.
کاهش جمعیت ماهیان کوچ رو دریای خزر به رودخانه‌ها
«مهناز ربانی‌ها» دکترای بیولوژیک دریا و مدیر گروه اکولوژی دریای خزر در این باره به مرور می‌گوید: تراکم جمعیت و بهره برداری از نواحی ساحلی یکی از معضلاتی است که در چند سال اخیر گریبانگیر زیست‌مندان وابسته به دریای خزر شده است.
وی با تاکید به کاهش جمعیت ماهیان کوچ رو که حیات آنها وابسته به رودخانه‌ها است اضافه می‌کند: تخریب زیستگاههای ساحلی و دهانه رودخانه ها در کنار خشکی و کاهش جریان آب رودخانه های منتهی به دریا، روند انقراض ماهیان خاویاری و استخوانی را تشدید کرده است.
مدیر گروه اکولوژی دریای خزر با بیان اینکه تغییرات اقلیمی، سرعت باد وعوامل محیطی مانند افزایش درجه آب و هوا و کاهش عمق آب در ذخایر ماهیان دریا خزر تاثیر گذار بوده می‌افزاید: چهار گونه ماهی کپور،سفید، کفال و کیلکا با کاهش ذخایر مواجه بودند که این کاهش در ناحیه شرقی دریای خزر شدیدتر بوده است.
ربانی‌ها ضمن اشاره به صید قاچاق ماهیان دریای خزر و تخریب مصبهای رودخانه ای که مختص تخم ریزی ماهیان استخوانی است می گوید: علیرغم بازسازی ذخایر، این زیستگاهها باید به صورت طبیعی احیا شوند که مهمترین آن برداشت آب از مناطق عمیق دریا است که نیازمند تکنیک های خاصی است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه کشاورزی و صنعت ما با مسایل زیست محیطی هماهنگ نیست اظهار می‌کند: دریا خزر با آبهای آزاد مرتبط نیست از این رو ورود آلاینده ها از جمله ورود پساپ های صنعتی و سموم کشاورزی و ریز پلاستیک‌ها‌، محیطزیست دریا را بیش از گذشته آسیب پذیر و حساس کرده به طوریکه تبعات این آلودگی ها در ابتدا ذخایر دریا را مورد هدف قرار داده است. کاهش ذخایرعلاوه بر مباحث ریالی تاثیر مستقیم بر رزق و روزی ساحل نشینان وابسته به دریا دارد. متاسفانه در کنار دریا با مسایل زیست محیطی تالاب انزلی مواجه هستیم که به شدت بهم وابسته و تاثیر پذیر هستند.
در همین رابطه مدیرکل دفتر بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان دریای خزر، سهم بیشتری برای آلودگی فاضلاب شهری و خانگی به عنوان بزرگترین تهدید کاهش ذخایر دریای خزر قایل است.
«ناصر کرمی راد» به مرور می‌گوید: توسعه شهری و گردشگری، توسعه صنایع و ورود سموم کشاورزی همراه با تغییرات اقلیمی و خشکسالی ذخایر ارزشمند دریای خزر را مورد هدف قرار داده است. ذخایر دریا برای ادامه حیات خود نیازمند رودخانه و آب شیرین یا لب شور هستند که باید برای بقای خود وارد شاهرگهای حیاتی منتهی به دریا شوند. اما مصبهای رودخانه های مهم به دریای خزر به طرق مختلف در معرض خشکی و نابودی قرار گرفته اند و خیلی از گونه ها را در معرض انقراض قرار داده اند.
همزمان با تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی ها و کاهش حق آبه رودخانه سفید رود گیلان، برخی از شاهرگه های حیاتی دریای خزر خشک شده اند.  وزارت نیرو نتوانسته به موقع آب را در رودها جاری کند. مجموعه این عوامل ذخایرموجود دریای خزررا تحت فشار قرار داده است. 
کرمی راد با اشاره به این که جمعیت گونه های دیگر ماهی دریای خزر از جمله سوف، کپور، انواع کولی و اردک ماهی به دلیل مخاطرات انسانی وآلودگی های طبیعی با کاهش مواجه شده اظهار می‌کند: طی مطالعاتی که در سال ۹۳ انجام شد، ۱۲ درصد آلودگی های دریای خزر از جانب ایران بوده که سه پنجم آن مربوط به ورود فاضلاب های شهری و خانگی به دریا بوده است. در حال حاضر بزرگترین آلوده کننده و تهدید دریای خزر، آلودگیهای صنعتی و شهری و سموم کشاورزی است که حیات آبزیان خزر را نشانه رفته است.