گروه نفت و انرزی - موضوع صادرات نامتناسب برق در شرایطی رقم می‌خورد که وجود مرز خشکی مشترک ایران با 7 کشور که عمدتا در تامین نیاز به انرژی برق، خود با مشکلات عدیده مواجه هستند و همچنین نوار ساحلی 1441 کیلومتر در شمال و جنوب ایران از دلایلی است که ظرفیت تبدیل شدن به قطب انرژی غرب آسیا را برای ایران به وجود می‌آورد.
تبدیل شدن ایران به قطب تولید و توزیع برق درمنطقه، علاوه بر اهمیت عمیق سیاست‌خارجی و مسئله تامین امنیت انرژی، نقش قابل توجهی در تامین پایدار انرژی کشور دارد، زیرا میزان اوج مصرف در ایران مرتبط با بازه زمانی خاصی در فصل تابستان است و در شرایطی که اتصال شبکه برق ایران و شبکه برق کشورهای همسایه وجود داشته باشد، این میزان اوج مصرف با استفاده از انرژی تولید سایر کشورهایی که پیک انرژی متفاوتی نسبت به ایران دارند، تامین می‌شود. علاوه بر ظرفیت جغرافیای سیاسی، در حال حاضر توسعه زیرساخت‌های شبکه برق ایران در مقایسه با کشورهای همسایه به نحوی است که امکان تبدیل کردن کشور به قطب برق منطقه را تسهیل می‌کند.
به گزارش اقتصاد سرآمد، به طور کلی شبکه تولید و توزیع برق ایران با ظرفیت نزدیک به ۹۰ هزار مگاوات در مقایسه با کشورهای منطقه از توسعه قابل توجهی بهره‌مند شده است. تا جایی که این شبکه پتانسیل تبدیل شدن به قطب توزیع انرژی برق منطقه را در اختیار داشته و می‌تواند ایران را به بازیگر اصلی منطقه در حوزه تامین برق تبدیل کند. بر اساس اطلاعات منتشر شده در سامانه کدال، میزان صادرات برق کشور در سال 1399 به لحاظ انرژی تنها 3 درصد از کل انرژی به فروش رفته در کشور را تشکیل داده است. درحالی که میزان آورده مالی همین 3 درصد برق فروش رفته معادل 40 درصد کل درآمد حاصل از فروش برق در سال 1399 است. بیان چنین آماری و اطلاعاتی این سوال را به وجود می‌آورد که چرا کشور با وجود درآمد سرشار تنها 3 درصد از کل برق فروش رفته خود در یک سال را صادر نمی‌کند و با گسترش آمار صادرات از منابع ارزی سرشار این محل برای توسعه اقتصادی بهره نمی‌برد؟.
انرژی، قابلیتی که در ایران دیده نمی‌شود
عماد نصیری کارشناس و فعال حوزه انرژی به روزنامه اقتصادسرآمد؛ گفت: ایران ظرفیت و پتانسیل‌های بسیاری در صنعت برق دارد که همین مساله موجب شده چشم بسیاری از کشورهای همسایه به قابلیت‌های ایران در این بخش دوخته شود. اما در این بین چالش‌هایی نیز از گذشته وجود داشته که از جمله می‌توان به عدم دریافت به موقع هزینه صادرات و عدم دخالت جدی بخش‌خصوصی در این مهم اشاره کرد.
چشم امید همسایگان به برق ایران 
او ادامه داد: توجه به سرمایه‌گذاری‌هایی که در صنعت برق طی سال‌های گذشته شده نشان می‌دهد، امکان تبادل انرژی ایران با تمام همسایگانی که با آنها مرز زمینی دارد فراهم شده است. بررسی روندهای گذشته صادرات برق ایران نشان می‌دهد به لحاظ آماری بیشترین رقم صادرات همواره به عراق، افغانستان و پاکستان بوده است. اما در این میان کشورهایی مانند ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه هم به‌عنوان گزینه‌های مناسب برای صادرات و واردات برق از سوی سیاست‌گذاران و صاحبان کسب‌وکار صنعت برق معرفی می‌شوند.
میزان صادرات ثبت شده کشور هیچ تطبیقی با ظرفیت‌ها ندارد
کارشناس انرژی ضمن تاکید بر ناچیز بودن رقم صادرات ایران گفت: «میزان صادرات ثبت شده کشور هیچ تطبیقی با ظرفیت‌ها ندارد و برای مثال کمتر از 20 درصد صادرات برق کشوری مثل فرانسه برق صادر می‌کنیم. زمانی که به دلایل روند نامناسب تبادلات برق در کشور رجوع می‌کنیم، دلایل عمده‌ای در این حوزه مطرح می‌شود. بر همین اساس تصدی‌گری وزارت نیرو یکی از دلایل اصلی روند کند صادرات برق کشور تلقی می‌شود.
چرا صادرات نفت ایران محدود است
نصیری در تشریح یکی دیگر از دلایل محدودیت صادرات برق کشور گفت:« کشورهای همسایۀ ما که ظرفیت صادرات برق داشته باشند، حتی برخی کشورهای همسایه هستند که پیک مصرف برق آن‌ها هزار مگاوات است در حالیکه پیک مصرف برق ما به 68 هزار مگاوات می‌رسد.
با توجه به ظرفیت قابل توجه صادرات برق در کشور، اتخاذ راهکارهایی سازوکاری و ساخت و سازی می‌تواند زمینه رفع موانع یاد شده را مهیا کند. در همین راستا بازنگری در قوانین و رفع انحصار شرکت توانیر می‌تواند از جمله مهمترین راهکارهای سازوکاری برای افزایش صادرات برق تلقی شود. از سوی دیگر تعامل سازنده با کشورهای قدرتمند منطقه به واسطه تکمیل کریدورهای اتصال شبکه برق نیز از دیگر راهکارهایی است که خوشبختانه به دستور کار اولویت‌دار وزارت نیرو در دولت سیزدهم تبدیل شده است. علاوه بر این مسائل، اتکا به شیوه‌های نوین تامین مالی به منظور تکمیل اتصالات و توسعه شبکه برق در کشورهای همسایه که شبکه محدود دارند، علاوه بر ایجاد بازار جذاب برای پیمانکاران داخلی می‌تواند یک تیر و 2 نشان تلقی شده و در کنار افزایش سطح تبادل انرژی زمینه تعمیق روابط اقتصادی – سیاسی را مهیا کند. باید بدانیم، کشور ما در بازه‌های زمانی بسیار محدودی از سال نظیر بخش کوتاهی از فصل گرم به دلیل مصرف بی‌رویه انرژی به خصوص در بخش خانگی با ناترازی تولید و مصرف برق مواجه می‌شود. به معنای دیگر کشوری که از ظرفیت نصب شده نیروگاهی نزدیک به 90 هزار مگاوات بهره‌ می‌برد، در بازه‌های زمانی کوتاه به دلایل عنوان شده توان تامین 100 درصدی برق در کشور را نداشته و این مسئله به صورت قطعی به زندگی مردم ضربه وارد می‌کند.