به گزارش اقتصاد سرآمد و به باور کارشناسان، در شرایطی که فشار بر منابع آبزی ساحلی جهان هر روز بیشتر می‌شود و تغییرات اقلیمی، ذخایر شیلاتی را با تهدید جدی مواجه کرده است، «صید فراسرزمینی» به یکی از محورهای راهبردی اقتصاد جهانی غذا و دیپلماسی دریایی کشورها تبدیل شده است. امروزه بسیاری از قدرت‌های اقتصادی جهان، صید در آب‌های دوردست و بین‌المللی را نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای حفظ امنیت غذایی و جایگاه اقتصادی خود می‌دانند.
در سال‌های اخیر، صید فراسرزمینی توسط صیادان ایرانی در آب‌های بین‌المللی به‌عنوان یکی از محورهای رشد اقتصادی، امنیت غذایی و گسترش حضور ایران در بازارهای جهانی مطرح شده است. این نوع فعالیت فراتر از صید ساحلی داخلی، برخلاف گذشته که بیشتر معطوف به آب‌های سرزمینی بود، اکنون در پهنه‌های فرامرزی و در چارچوب کمیسیون‌های منطقه‌ای و توافق‌های بین‌المللی دنبال می‌شود. صید فراسرزمینی، به‌ویژه در کمیسیون تون ماهیان اقیانوس هند‌(IOTC)، نشان‌دهنده ظرفیت بالقوه ایران است. جمهوری اسلامی ایران طبق گزارش‌های رسمی در این کمیسیون سهم قابل‌توجهی از صید تون ماهیان را به خود اختصاص داده و در غرب اقیانوس هند رتبه اول را دارد که بازتاب توان فنی و تجهیز ناوگان صیادی کشور است.
براساس برآوردهای نهادهای بین‌المللی، بخش قابل‌توجهی از ذخایر آبزیان ساحلی جهان یا به حداکثر بهره‌برداری رسیده‌اند یا در وضعیت بحرانی قرار دارند. این وضعیت، کشورها را به سمت توسعه ناوگان‌های صید فراساحلی و حضور در آب‌های آزاد و مناطق اقتصادی سایر کشورها سوق داده است. صید فراسرزمینی به کشورها اجازه می‌دهد فشار صید را از آب‌های داخلی و ساحلی کاهش دهند و همزمان جریان تأمین پروتئین دریایی را پایدار نگه دارند؛ موضوعی که مستقیماً با امنیت غذایی میلیاردها نفر در جهان پیوند خورده است. محصولات آبزی از جمله تون ماهیان و دیگر گونه‌های صیدشده در آب‌های فرامرزی علاوه بر مصرف داخلی، در بازارهای جهانی تقاضای قابل‌توجهی دارند. صادرات این کالاها به بازارهای بین‌المللی می‌تواند ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور ایجاد و به تنوع‌بخشی به سبد صادرات غیرنفتی کمک کند.
صیادان ایرانی در راه موریس و ماداگاسکار
در شمال و جنوب کشور در بخش صیادی حدود ۱۶۸هزار صیاد در قالب ۲۰هزار و ۳۰۰شناور مشغول به‌کار هستند که ۱۶۵۰۰مورد از آن، شناور قایق و ۳۰۰۰شناور لنج و ۱۳۲کشتی را شامل می‌شود. در این میان اکثر شناور‌های جنوب به‌ویژه در سیستان و بلوچستان و شرق هرمزگان در آب‌های فراساحل مشغول به صید هستند و در آب‌های بین‌المللی صید را انجام می‎دهند. براساس برخی گزارش‌ها، حدود ۱۰۰۰شناور صیادی کشور در آب‌های فراسرزمینی و بین‌المللی مشغول صیادی هستند. طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته از سوی سازمان شیلات، در سال‌جاری یک‌ماه زودتر مجوزهای موردنیاز به شناورها برای صید در آب‌های فراساحل صادر شده و تا امروز نزدیک به ۳۵درصد افزایش صید ماهیان صنعتی در آب‌های فراساحل صورت گرفته است.
عطاالله رئیسی، معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران در این رابطه گفت‌وگو با «ایلنا» در مورد ناامنی آب‌های فراساحل برای صیادان ایرانی، گفت: دریا در آب‌های سومالی توسط شبه‌نظامیان و به اصطلاح «دزدان دریایی» ناامن می‌شود؛ ولی نیروی دریایی سپاه را هر زمان احساس خطر کردیم، در کنار خود داشتیم.
این مقام مسئول در سازمان شیلات افزود: به عبارت دیگر، دریاداران و شناور‌های ما نیز به نوعی مرزبان کشور هستند و زمانی که می‌گوییم ۱۶۸هزار صیاد داریم به این معناست که ۱۶۸هزار مرزبان بدون ارج داریم؛ یعنی خود صید می‌کنند و تولید و اشتغال ایجاد کرده‌اند و آن‌ها به نوعی مرزبان هستند.
معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران در مورد اسارت صیادان ایرانی در کشور‌های دیگر، گفت: گاهی ما در آب‌های بین‌المللی به چالش دزدان سومالی می‌خوریم؛ اما با توجه به ارتباطات وزارت امور خارجه و نیرو‌های نظامی و به‌دلیل قوانین بین‌المللی در آب‌های بین‌المللی اگر مشکلی باشد قطعاً حل خواهد شد.
«رئیسی» همچنین با اشاره به مذاکره با موریس و ماداگاسکار برای صید صیادان ایرانی در صیدگاه‌های آن‌ها، گفت: امسال برنامه داریم که به غیر از سومالی برای نخستین‌بار، تعاملاتی با موریس و ماداگاسکار داشته باشیم، در همین راستا، هیاتی را فرستادیم و از صیدگاه‌های آن‌ها بازدید کردند. این دوکشور صیدگاه‌های خیلی خوبی دارند. ما درصددیم شناور‌های آب دور را همانند شناورهای‌مان در سومالی، در موریس و ماداگاسکار ساماندهی کنیم تا در بخش ماهیان صنعتی در آنجا صیادی کنند.

اهمیت صید فراسرزمینی برای امنیت غذایی
امنیت غذایی یکی از اولویت‌های راهبردی هر کشور است. ایران در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت و نیازهای متنوع غذایی، به‌دنبال تقویت منابع غذایی داخلی بوده است. استفاده از پتانسیل‌های دریاها و اقیانوس‌ها از طریق صید مسئولانه و پایدار می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات مواد پروتئینی کمک کند و فشار بر منابع کشاورزی داخلی را کاهش دهد. چنین رویکردی به‌ویژه در شرایط تحریم و فشارهای اقتصادی، اهمیت استراتژیک بیشتری می‌یابد.
سازمان شیلات ایران، به‌عنوان متولی سیاست‌گذاری و نظارت بر فعالیت‌های صید و صیادی، برنامه‌های متعددی را برای تسهیل حضور ایران در عرصه صید فراسرزمینی دنبال می‌کند. به‌عنوان نمونه طی سال‌های گذشته ایران با پرداخت حق عضویت خود در کمیسیون‌های منطقه‌ای مانند IOTC و حضور فعال در این سازوکارها، نقش‌آفرینی خود را در تعیین سهمیه‌ها و استفاده از منابع آبزیان افزایش داده است. پرداخت این حق عضویت پس از سال‌ها وقفه، سطح پایبندی ایران را در این نهادها تقویت کرده است. با هدف دسترسی به مناطق صید، ایران دیپلماسی فعال با کشورهای مختلف و نهادهای بین‌المللی در حوزه شیلات را دنبال می‌کند تا سهم خود را از منابع آبزیان حفظ و گسترش دهد و بتواند سهمیه‌های بیشتری را برای شناورها و صیادان ایرانی به‌دست آورد. از طرف دیگر، برنامه‌های نوسازی و تجهیز ناوگان صیادی، ساخت کشتی‌های پشتیبان و توسعه زیرساخت‌های لجستیکی از طریق همکاری با بخش خصوصی و استفاده از فناوری‌های نوین، از دیگر اولویت‌های سازمان شیلات است تا بهره‌وری در آب‌های فرامرزی افزایش یابد. 
سازمان شیلات ایران بر بهره‌برداری پایدار تأکید دارد و برنامه‌هایی برای مدیریت علمی ذخایر اجرا می‌کند، از جمله طرح دریابست‌(توقف صید در فصل تخم‌ریزی) و حمایت از صید مسئولانه. برای توسعه پایدار صید فراسرزمینی، سازمان در چارچوب کمیسیون تون‌ ماهیان اقیانوس هند فعالیت می‌کند و به‌دنبال تغییر روش‌های صید‌(مانند از گوشگیر به لانگ‌لاین) برای کاهش اثرات زیست‌محیطی است.
هرچند اطلاعات مستقیم از مذاکرات اخیر محدود است، اما سازمان شیلات سابقه همکاری بین‌المللی دارد و برای دسترسی پایدار به آب‌های دور، با کشورهای حوزه اقیانوس هند و سازمان‌های منطقه‌ای مانند IOTC هماهنگی می‌کند. هدف‌گذاری برنامه هفتم توسعه، افزایش تولید شیلاتی به ۱.۸میلیون تن است که بخش مهمی از آن از طریق توسعه صید در آب‌های دور و پرورش دریامحور تأمین خواهد شد.
در مجموع، صید فراسرزمینی نه‌تنها یک فرصت اقتصادی استراتژیک است، بلکه ضامن امنیت غذایی بلندمدت ایران در برابر چالش‌های زیست‌محیطی و فشار بر منابع داخلی به‌شمار می‌رود. با ادامه سرمایه‌گذاری در ناوگان و فناوری، این حوزه می‌تواند به یکی از موتورهای رشد اقتصاد دریامحور تبدیل شود.

صید فراسرزمینی، پیشران اقتصاد دریامحور
صید فراسرزمینی برای بسیاری از کشورها، پیشران توسعه اقتصاد دریامحور است. توسعه کشتی‌سازی، صنایع فرآوری آبزیان، لجستیک سردخانه‌ای، آموزش نیروی انسانی تخصصی و فناوری‌های نوین دریایی، همگی در سایه این فعالیت رشد کرده‌اند. به همین دلیل، کشورهایی که نگاه راهبردی به صید فراسرزمینی دارند، آن را در قلب سیاست‌های کلان اقتصاد دریامحور خود تعریف کرده‌اند.
در نظم جدید اقتصاد جهانی، صید فراسرزمینی به یکی از مؤلفه‌های کلیدی قدرت اقتصادی و غذایی کشورها تبدیل شده است. این نوع صید، هم پاسخی به بحران منابع ساحلی است و هم ابزاری برای تثبیت جایگاه کشورها در بازار جهانی غذا و معادلات بین‌المللی دریاها. واقعیت این است که در آینده‌ای نه‌چندان دور، کشورهایی که سهمی در صید فراسرزمینی نداشته باشند، در رقابت امنیت غذایی و اقتصاد دریامحور، یک گام عقب‌تر از بازیگران اصلی جهان خواهند بود.
اگرچه فرصت‌های اقتصادی صید فراسرزمینی زیاد است، اما چالش‌هایی همچون رعایت اصول پایداری، مدیریت منابع مشترک با کشورهای دیگر، و حفظ ذخایر آبزیان وجود دارد. در این راستا، سازمان شیلات ایران تلاش می‌کند با اتخاذ سیاست‌های مدیریت پایدار، بهره‌برداری بهینه از منابع و احترام به معاهدات بین‌المللی، به نتایج بلندمدت دست یابد. در چنین شرایطی صیادان ایرانی با افزایش حضور در آب‌های بین‌المللی، نه‌تنها می‌توانند به افزایش درآمدهای غیرنفتی کشور کمک کنند، بلکه نقش مؤثری در تأمین امنیت غذایی داخلی و توسعه صنایع وابسته دارند. در همین حال، دیپلماسی فعال شیلات و مشارکت در نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی از ابزارهای کلیدی تقویت این بخش است.