به گزارش اقتصاد سرآمد، تشدید تنش‌های میان ایالات متحده و ونزوئلا در آب‌های دریای کارائیب، بار دیگر «ریسک ژئوپلیتیکی» را به یکی از مؤلفه‌های تعیین‌کننده بازار جهانی نفت تبدیل کرده است. توقیف نفتکش‌های حامل نفت‌خام ونزوئلا، افزایش حضور نظامی آمریکا در منطقه و تصویب قانون جدید ضد«دزدی دریایی و محاصره دریایی» در مجلس ملی ونزوئلا، همگی نشانه‌هایی از ورود این بحران به مرحله‌ای تازه هستند؛ مرحله‌ای که می‌تواند پیامدهای اقتصادی فراتر از روابط دوجانبه واشنگتن-کاراکاس داشته باشد.
افزایش تنش‌های دریایی میان آمریکا و ونزوئلا، فراتر از یک تقابل سیاسی، به مسئله‌ای اقتصادی و انرژی‌محور تبدیل شده است. اختلال در عملکرد نفتکش‌ها، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و بیمه، فشار مضاعف بر صادرات نفت ونزوئلا و پیامدهای روانی آن بر بازار جهانی نفت، همگی نشان می‌دهد که دریای کارائیب به یکی از نقاط حساس جدید در نقشه انرژی جهان بدل شده است. به باور تحلیلگران در صورتی که این روند ادامه یابد، نه‌تنها اقتصاد ونزوئلا، بلکه ثبات نسبی بازار جهانی نفت نیز با ریسک‌های تازه‌ای مواجه خواهد شد؛ ریسک‌هایی که می‌تواند قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار داده و بازیگران بزرگ انرژی را به بازنگری در استراتژی‌های خود وادار کند.

سایه تردید بر سر بازارهای جهان و چین
هرچند سهم ونزوئلا از بازار جهانی نفت نسبت به دهه‌های گذشته کاهش یافته، اما تشدید ناامنی در مسیرهای کشتیرانی کارائیب می‌تواند پیامدهایی فراتر از این کشور داشته باشد. افزایش ریسک حمل‌ونقل دریایی معمولاً به‌صورت مستقیم در نرخ بیمه نفتکش‌ها و هزینه حمل منعکس می‌شود؛ عاملی که در شرایط حساس بازار نفت، می‌تواند به رشد قیمت‌ها دامن بزند. در این میان، نگرانی‌ها درباره امنیت کریدورهای دریایی جهانی، تداوم جنگ‌ها و منازعات ژئوپلیتیکی در سایر نقاط جهان و همچنین حساسیت بازار نسبت به هرگونه اختلال در عرضه، باعث شده واکنش معامله‌گران نفت به تحولات کارائیب محتاطانه اما دقیق باشد. حتی کاهش محدود صادرات ونزوئلا نیز در بازاری که توازن عرضه و تقاضا شکننده است، می‌تواند به‌عنوان یک عامل روانی بر قیمت‌ها اثرگذار باشد.
نقش چین در این معادله نیز قابل‌توجه است. مقصد بودن چین برای بخشی از محموله‌های توقیف‌شده یا تحت تعقیب، نشان می‌دهد که تنش آمریکا و ونزوئلا می‌تواند به‌طور غیرمستقیم به روابط انرژی واشنگتن-پکن نیز گره بخورد. هرگونه اختلال در واردات نفت چین از مسیرهای جایگزین، می‌تواند این کشور را به بازتعریف مسیرهای تأمین یا افزایش خرید از سایر تولیدکنندگان سوق دهد؛ موضوعی که بر آرایش ژئوپلیتیکی بازار انرژی اثرگذار خواهد بود.
چین طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین مقاصد نفت ونزوئلا تبدیل شده و بخش قابل‌توجهی از صادرات این کشور به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم راهی پالایشگاه‌های چینی شده است. بااین‌حال، تشدید فشارهای آمریکا و افزایش توقیف نفتکش‌ها، واردات نفت چین از ونزوئلا را وارد فاز پرریسک‌تری کرده است. از منظر اقتصادی، پالایشگران چینی در حال سنجش هزینه-فایده ادامه خرید نفت ونزوئلا هستند. افزایش ریسک حمل، تأخیر در تحویل و هزینه‌های اضافی بیمه، می‌تواند بخشی از این واردات را به سمت منابع جایگزین سوق دهد. هرچند چین همچنان به‌دنبال تنوع‌بخشی به منابع تأمین انرژی خود است، اما استمرار تنش‌ها ممکن است باعث کاهش موقت یا تغییر مسیر واردات نفت از ونزوئلا شود.

افزایش ریسک و کاهش تمایل نفتکش‌ها
بازار جهانی نفت به‌طور سنتی نسبت به هرگونه تهدید علیه جریان آزاد انرژی حساس است. اقدام آمریکا در توقیف نفتکش‌ها و اعلام سیاست سختگیرانه‌تر علیه ناوگان موسوم به «سایه» ونزوئلا، سطح ریسک ژئوپلیتیکی در حوزه کارائیب را افزایش داده است. هرچند حجم صادرات فعلی ونزوئلا نسبت به تولیدکنندگان بزرگ اوپک محدودتر است، اما همین میزان نیز در شرایطی که بازار نفت با عدم‌قطعیت‌های متعدد مواجه است، اهمیت دارد. افزایش ریسک معمولاً خود را در بازارهای آتی و قیمت‌های لحظه‌ای نشان می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که معامله‌گران، حتی پیش از بروز اختلال واقعی در عرضه، قیمت‌ها را با در نظر گرفتن سناریوهای بدبینانه تنظیم می‌کنند. از این منظر، تشدید تنش‌ها میان واشنگتن و کاراکاس می‌تواند به‌عنوان یک عامل روانی، از قیمت‌های جهانی نفت حمایت کند.
یکی از تبعات مستقیم توقیف نفتکش‌ها، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی است. شرکت‌های کشتیرانی و مالکان نفتکش‌ها در مواجهه با خطر توقیف، جریمه یا مصادره محموله، حق بیمه بالاتری مطالبه می‌کنند. در برخی موارد نیز شرکت‌های بیمه، پوشش کامل برای مسیرهای پرریسک را محدود یا تعلیق می‌کنند. این شرایط باعث شده هزینه تمام‌شده صادرات نفت ونزوئلا افزایش یابد و بخشی از مزیت قیمتی نفت این کشور از بین برود. به گفته تحلیلگران بازار انرژی، حتی اگر نفت ونزوئلا با تخفیف عرضه شود، افزایش هزینه‌های جانبی می‌تواند جذابیت اقتصادی آن را برای خریداران کاهش دهد.
در پی تشدید اقدامات آمریکا، تمایل نفتکش‌ها برای بارگیری نفت از بنادر ونزوئلا به‌طور محسوسی کاهش یافته است. گزارش‌ها حاکی از آن است که شماری از کشتی‌ها پس از بارگیری یا حتی پیش از آن، مسیر خود را تغییر داده یا در بنادر منتظر دستورالعمل جدید مالکان باقی مانده‌اند. این وضعیت به‌ویژه برای ناوگان‌هایی که با پرچم کشورهای ثالث تردد می‌کنند، ریسک حقوقی و عملیاتی بالایی ایجاد کرده است. کاهش تعداد نفتکش‌های مایل به فعالیت در این مسیر، عملاً ظرفیت صادراتی ونزوئلا را محدود می‌کند و می‌تواند به گلوگاه لجستیکی در زنجیره عرضه این کشور منجر شود؛ حتی اگر تولید نفت در میادین ثابت بماند.

تحلیل پیامدهای کوتاه و میان‌مدت
توقیف نفتکش‌های حامل نفت ونزوئلا توسط ایالات متحده در آب‌های دریای کارائیب، بار دیگر نشان داد که بازار جهانی نفت تا چه اندازه در برابر تحولات ژئوپلیتیکی آسیب‌پذیر است. این اقدام که از سوی واشنگتن در چارچوب تشدید فشارها بر دولت نیکلاس مادورو صورت گرفته، صرفاً یک برخورد حقوقی یا سیاسی نیست، بلکه پیامدهای اقتصادی قابل‌توجهی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای بازار جهانی نفت به همراه دارد. در کوتاه‌مدت، مهم‌ترین اثر توقیف نفتکش‌ها، افزایش «ریسک ژئوپلیتیکی» در بازار نفت است. حتی اگر حجم واقعی نفت توقیف‌شده سهم محدودی از عرضه جهانی داشته باشد، نفس تهدید علیه جریان آزاد انرژی باعث می‌شود معامله‌گران و فعالان بازار، سناریوهای پرریسک‌تری را در قیمت‌گذاری لحاظ کنند. این موضوع معمولاً به افزایش نوسانات قیمتی و تقویت قیمت‌های جهانی نفت منجر می‌شود.
خبر توقیف نفتکش‌ها به ‌سرعت در بازارهای آتی بازتاب می‌یابد و می‌تواند باعث رشد موقت قیمت‌ها شود؛ رشدی که بیشتر جنبه روانی دارد و ناشی از نگرانی نسبت به گسترش دامنه تنش‌ها در مسیرهای کشتیرانی است. افزایش هزینه‌های بیمه و حمل‌ونقل برای نفتکش‌هایی که به بنادر ونزوئلا تردد می‌کنند نیز در کوتاه‌مدت به فشار افزایشی بر قیمت تمام‌شده نفت کمک می‌کند. در بعد عملیاتی، توقیف نفتکش‌ها باعث ایجاد اختلال در زنجیره صادرات نفت ونزوئلا شده است. کاهش تمایل مالکان نفتکش‌ها برای بارگیری نفت از این کشور، تأخیر در ارسال محموله‌ها و افزایش توقف کشتی‌ها در بنادر، همگی عرضه نفت ونزوئلا به بازار جهانی را در کوتاه‌مدت محدود می‌کند. این کاهش عرضه، هرچند محدود، در شرایط حساس بازار می‌تواند اثرگذاری فراتر از حجم واقعی خود داشته باشد.
در میان‌مدت، تداوم توقیف نفتکش‌ها و فشارهای آمریکا می‌تواند به بازآرایی مسیرهای تجاری نفت منجر شود. خریداران نفت ونزوئلا، به‌ویژه در آسیا، ناچار خواهند شد بخشی از واردات خود را از منابع جایگزین تأمین کنند. این جابه‌جایی، ضمن افزایش تقاضا برای نفت سایر تولیدکنندگان، می‌تواند تعادل عرضه و تقاضا را در مناطق مختلف تغییر دهد. از سوی دیگر، افزایش پایدار هزینه‌های بیمه، حمل‌ونقل و ریسک حقوقی برای نفت ونزوئلا، مزیت قیمتی این نفت را در میان‌مدت تضعیف می‌کند. در نتیجه، حتی در صورت ادامه تولید، صادرات این کشور ممکن است با محدودیت ساختاری مواجه شود و سهم آن از بازار جهانی کاهش یابد.یکی دیگر از پیامدهای میان‌مدت، تأثیر بر رفتار سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی مرتبط با انرژی است. تشدید تنش‌ها می‌تواند سرمایه‌ها را به سمت دارایی‌های امن‌تر یا شرکت‌های انرژی با ریسک ژئوپلیتیکی کمتر هدایت کند. این امر ممکن است باعث افزایش فاصله قیمتی میان نفت‌های مختلف و تقویت نقش عوامل غیرتجاری در قیمت‌گذاری نفت شود.