صادق زحمت‌زاد خوری - امروزه صنعت گردشگری (توریسم) در دنیا یکی از منابع مهم درآمد و در عین حال، از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین کشورهاست و به عنوان گسترده‌ترین صنعت خدماتی جهان حایز جایگاه ویژه‌ای است. از این رو، بسیاری از کشورها در رقابتی نزدیک و فشرده در پی‌افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این صنعت هستند. توسعه فعالیت توریستی با انگیزه گردشگری غالباً منوط به جاذبه‌های متنوع طبیعی، فرهنگی و تاریخی است. کشورهای پیشتاز در بخش گردشگری یا به لحاظ چشم‌اندازهای طبیعی مانند دریاچه‌ها، سواحل آفتابی و کوهستان‌های پر برف، یا به لحاظ قدمت تاریخی خود و یا به لحاظ عناصر دیگر و ایجاد برخی جاذبه‌های مصنوعی و همچنین ایجاد ساختاری سازمانی و فراهم آوردن بستر سرمایه‌گذاری‌های گسترده توانسته‌اند به تقاضای وسیعی از نیازهای جهانگردی پاسخ داده، از تأثیرات و دستاوردهای آن نیز به همان‌اندازه بهره‌مند شوند. 
در عصر حاضر گردشگری به عنوان یکی از عوامل موثر در گسترش روابط بین ملت ها به شمار می‌رود. اما توسعه آن نیازمند امکانات ویژه‌ای از قبیل آب و هوا، آثار تاریخی و فرهنگی، جاذبه‌های طبیعی، آداب و سنن، زیر ساخت‌ها، امکانات و تجهیزات است. کشورها با درک این مهم شروع به فراهم نمودن امکانات و تجهیزات مناسب به منظور جذب گردشگر می‌باشند. با افزایش جمعیت و رشد فزاینده شهرها از یک سو و پیشرفت‌های چشمگیر اخیر در شبکه حمل و نقل، تکنولوژی و سایر عناصر زندگی بشر از سوی دیگر، هر روز که می‌گذرد انگیزه‌های نیاز به مسافرت و سفرهای گردشگری نیز افزایش می‌یابد. یکی از اقلام مهم درآمد پایدار برای شهرداری‌ها درآمدهای حاصل از گردشگری است، به همین منظور شواری شهر باید در تلاش باشد تا بتواند با توجه به زمینه‌های خوبی که در اکثر شهرها وجود دارد، گردشگری را توسعه دهد. در این خصوص می‌توان هم امکانات تفریحی برای شهروندان ایجاد کرد و هم منابع درآمد پایدار برای شهرداری را توسعه داد. همچنین هر یک از این جاذبه‌ها به صورت بالقوه می‌توانند اجزاء مهمی از صنعت گردشگری شهری باشند. لیکن نیازمند نقشه جامع گردشگری شهری مبتنی بر یک مدل اقتصادی مناسب است. بستری که در نبود آن فرصت‌های اشتغال و درآمدزایی فراوانی محقق نخواهند شد. اتفاقی که بازنده اصلی آن به ترتیب شهروندان و در نهایت نظام مدیریت شهری خواهد بود. 
امروزه صنعت گردشگری در بین شهرهای مختلف حالتی بسیار رقابتی یافته است. به گونه‌ای که حتی شهرهایی که از جذابیت‌های بیشتر گردشگری برخوردارند، تلاش می‌کنند از طریق فراهم آوردن جذابیت‌های خاص و گوناگون، به ویژه در فصولی از سال که میزان گردشگر بنا به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی و طبیعی و حتی اجتماعی کمرنگ می‌گرد، با برگزاری همایش‌ها، جشنواره‌های فصلی، سمینارهای تخصصی، مسابقات علمی، فرهنگی و ورزشی، تخفیف‌های ویژه فصلی و صدها طرح و راهکار، باعث جذب و ماندگاری بیشتر گردشگران گردند. مدت اقامت در مقصد گردشگری، یکی از عناصر کلیدی در فرآیند تصمیم‌گیری گردشگران است و اهمیتی اساسی برای مقصدهای گردشگری دارد. همچنین طول مدت اقامت یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده و مؤثر گردشگری براقتصاد یک منطقه است. مدت اقامت، امکان ارزیابی تأثیرات گردشگری را بر ثروت سرزمین میزبان، که بر اساس زمان صرف شده به وسیله گردشگران در مقصد متفاوت خواهد بود، فراهم می کند. 
توسعه صنعت گردشگری در کشورهای صنعتی، موجب تنوع درآمدها و کاهش ناهماهنگی در اقتصاد می‌گردد. همچنین در کشورهای درحال توسعه، فرصتی برای صادرات، تولید ارز و ایجاد اشتغال به شمار می‌رود. علاوه بر این، سود صنعت گردشگری صرفاً در بهره اقتصادی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه این بهره را از زوایای مختلفی همچون شناساندن فرهنگ داخلی به دیگر کشورها نیز می‌توان ارزیابی کرد. ویژگی‌های ساختار گردشگری هر مکان از یک طرف متأثر از اهمیت، اعتبار، ماهیت، تنوع نقش و کارکرد مذهبی، فرهنگی، تفریحی، تجاری و به طور کلی جاذبه‌های مکانی آن است و از طرف دیگر برگرفته و تأثیر پذیرفته از ویژگی‌های اجتماعی، فرهنگی (باورهای اعتقادی) و اقتصادی ساکنان محلی و گردشگران است.