مهدی ده دار- نکته اول؛ «ملوک هرمز» با ثبت ۷۰۰ سال حکمرانی دریایی و تمدن سازی، حکومتی با مرکزیت بنادر و جزایر پیرامون «تنگه هرمز» بود. این سلسله پادشاهی که الگوی ایرانی کشور کوچک امارات متحده عربی و مهم ترین پشتوانه تاریخی حکمرانی تمدنی استان دریایی و ساحلی هرمزگان امروزی است، در سده ۱۱ میلادی ابتدا به عنوان حکومت محلی وابسته به سلطنت سلجوقیان کرمان بنیانگذاری و سپس خراجگزار اتابکان فارس و ایلخانان مغول شد. نکته دوم؛ هرمز در سال ۱۵۱۵.م به عنوان دولتی وابسته به امپراتوری پرتغال درآمد و یک قرن بعد، بیشتر قلمرو آن در سواحل شمالی و جنوبی خلیج فارس و همچنین سواحل عمان، ضمیمه امپراتوری صفوی شد. نکته سوم؛ تا پیش از سال ۱۳۰۱ میلادی، این حکومت نام خود را از آوازه جهانی پایتخت باشکوهش وام می گرفت که شهر بندری «هرمز بری»(بر یعنی خشکی) بود؛ هرمز در آن زمان یکی از مهم ترین و افسانه ای ترین بنادر خاورمیانه، شهره آفاق بود.(مثل حکایت امروزی کشور امارات و دولتشهر دبی). نکته چهارم؛ بندر هرمز کهنه(قدیم)، واقع در حوالی بندر تیاب امروزی(سواحل شهرستان میناب) مسیرهای تجاری دریایی خلیج فارس به چین، هندوستان و آفریقا را مدیریت و کنترل می کرد. پس از شدت گرفتن رقابتهای سیاسی و سوداگرانه جانشینان چنگیز مغول، پایتخت پادشاهی هرمز برای صیانت از سرمایه و ثروت افسانه ای پادشاهان و شهروندانش، به «جزیره جرون» انتقال یافت که بعدها نام این جزیره به «هرمز نو» شهرت یافت.
 نکته پنجم؛۳۰۰ سال بعد از مهاجرت به جزیره رنگین کمانی هرمز، سپاهیان صفوی، با فرماندهی امامقلی خان به دستور شاه عباس کبیر، در سال ۱۶۲۲.م «آزادسازی جزایر خلیج فارس» از سلطه ۱۱۷سال استعمار پرتغال و اسپانیا، رقم‌خورد. 
 نکته ششم؛ پس از ۷ قرن حیات سیاسی و اقتصادی، پادشاهی افسانه ای هرمز منقرض و «بندر مبارکه عباسی» (بندرعباس) جایگزین «جزیره هرمز» شد.
 نکته هفتم؛ مهم ترین دلیل موفقیت ۷ قرن پادشاهی دریاپایه و اقتصاد باشکوه «ملوک هرمز» به روایت عبدالرزاق سمرقندی، پژوهشگر و مورخ ایرانی عصر ایلخانان مغول، «مدارا با شهروندان چندملیتی دارای ادیان گوناگون و عدالت در تعاملات اقتصادی و بازرگانی» است؛ روایت تاریخی این مورخ بزرگ، نکته های بسیاری برای پندآموزی و عبرت گیری حکمرانان امروز ایران دارد: «اصحاب ادیان مختلف، بل کافر، در آن شهر[هرمز] بسیارند و بیرون از عدل، با هیچ آفریننده، معامله ندارند.»
  پاورقی: کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی(تولد۸۱۶- درگذشت۸۸۷ ه.ق)، یکی از مورخان مهم عصر تیموری است؛ با بررسی مهمترین کتابش یعنی «مطلع السعدین و مجمع البحرین» می توان دریافت که به حوزه های مطالعات تمدنی و رویکردهای هویتی بر پایه سنت های ایرانی و اسلامی تسلط علمی زیادی داشته است.
پژوهشگر دریایی و فعال رسانه ای