آب سد را برای صنعت انتقال می‌دهند و آب دریا را برای انسان شیرین می‌کنند
​​​​​​​گروه توسعه - مریم مرادی -  بارها شاهد تصویب و تدوین طرح‌ها‌ی مختلف توسعه برای استان سیستان و بلوچستان بوده‌ایم اما این استان هنوز با محرومیت دست و پنجه نرم می‌کند. ۲۳ آبان ۱۴۰۲ جمعی از کارشناسان و چهره های شناخته شده استانی و استانداران اسبق سیستان و بلوچستان در نشستی که در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد، به چالش ها و فرصت های پیش روی توسعه این استان پرداختند.
سیستان و بلوچستان ۱۱.۵ درصد از مساحت ایران را در اختیار دارد. بیشترین مرز خاکی با همسایگان، به طول هزار و ۱۰۰ کیلومتر از آن سیستان و بلوچستان است و ۳۷۰ کیلومتر مرز آبی در کرانه‌های این استان آرام گرفته است و آن را با سه کشور پاکستان، افغانستان و عمان همسایه کرده است. بر اساس روایت شبکه خبری شرق، سیستان و بلوچستان روی کمربند معدنی جهان قرار دارد، به‌طوری که از ۶۰ نوع ماده معدنی شناسایی‌شده در کشور، ۲۸ نوع آن به‌طور قطع در این استان قرار دارد؛ معادن غنی طلا، مس، سرب، روی، منگنز، تنگستن، کرومیت، تالک، منیزیت، گل سفید و سنگ‌های ساختمانی و… بندر چابهار تنها بندر ایران است که به طور مستقیم با یک اقیانوس یعنی اقیانوس هند در ارتباط است و این بندر یکی از چهارراه‌های اصلی کریدور جنوبی تجارت جهانی محسوب می‌شود و به علت موقعیت استراتژیک و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای در مبادلات بین ایران و سایر نقاط جهان دارد و نزدیک‌ترین راه دسترسی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه یعنی افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان به آب‌های آزاد است و البته با زیبایی‌های خیره‌کننده طبیعی مانند کوه‌های مریخی، چشمه‌های گِل‌افشان، تمساح پوزه‌کوتاه و… گزینه مهمی در صنعت توریسم ایران است. استانی که با توفان ۱۲۰ روزه و آفتاب درخشان می‌توانست یکی از قطب‌های تولید انرژی‌های تجدیدپذیر باشد.
محمود حجتی، استاندار اسبق سیستان و بلوچستان و البته دارای سال ها تجربه وزارت در دولت های پیشین گوید: حداقل دوتا شدن استان به نفع مجموعه ساکنین منطقه است.  او روی گفته ۳۰ سال پیش خود تاکید می‌کند و ادامه می‌دهد: با توجه به نظام برنامه‌ریزی ما هر منطقه‌ای که استان شد، به نفع مردم منطقه  تمام شد و یکی از راه‌های پیشرفت سیستان و بلوچستان تقسیم آن به ۲ استان جداگانه است. از این سر استان تا آن سر استان حدود هزار کیلومتر راه است و سنخیتی بین شمال استان با جنوب استان نیست.
حجتی تأکید می‌کند که چابهار باید به یک استان مستقل تبدیل شود. وزیر سابق کشاورزی می‌گوید در کشورهای توسعه‌یافته شاهد هستیم که سیاست‌گذاران پیش از هرچیز، به زیرساخت‌ها اهمیت می‌دهند؛ زیرساخت آموزش را ایجاد می‌کنند یا زیرساخت حمل‌ونقل، زیرساخت بهداشت و انرژی و زیرساخت سرمایه‌گذاری و… اما در ایران فراهم‌کردن زیرساخت به حاشیه رفته است و ما می‌بینیم که به دلیل فراهم‌نبودن زیرساخت، منابع سنگ سیستان و بلوچستان را به اصفهان می‌بریم و در آنجا مورد استفاده قرار می‌دهیم.
تقی رخشانی فعال سیاسی و از شهروندان زاهدان یکی دیگر از موافقان تقسیم استان عنوان می‌کند: توسعه استان سیتان و بلوچستان راهی ندارد جز تقسیم آن به ۴ تا استان. کشوری مثل سوئیس با مساحت یک چهارم استان ما به ۲۶ استان تقسیم شده است. او می افزاید: با تقسیم استان براساس نظام بودجه کشور می‌توانیم چهار برابر بیشتر و با توجه به شرایط توزیع طرح‌ها چهار برابر طرح بیشتر بگیریم و اگر استان تقسیم شود ما فقط یک استانمان درگیر مسایل امنیتی خواهد شد.

تقسیم استان راهگشا نیست
سعید اربابی، نمایده دوره نهم ایرانشهر در مجلس شورای اسلامی از ناهمگونی شاخص توسعه سخن به میان می آورد و می گوید: ۳۰ سال پیش خراسان جنوبی و خراسان شمالی از خراسان رضوی جدا شدند اما در بسیاری از شاخص‌ها استان خراسان جنوبی هنوز آخر است یا در برخی از شاخص‌های دیگر رتبه اول یا دوم را دارند.
وی با بیان این موضوع مسئله‌ی ساده‌ای نسیت و چالش‌ها فراتر از توسعه سواحل مکران است و شکافی به وجود آمده که تا حل نشود صحبت از توسعه مکران بی معنی است، افزود: دولت برای ساخت تعداد اندکی مسکن روستایی در منطقه‌ای باید ده‌ها محاسبات انجام دهد؛ محاسبات عمرانی، مالی، بافت فرهنگی، معماری منطقه، محیط زیست، ترکیب جمعیتی و… چگونه است که برخی بدون این محاسبات و به سادگی حکم به چندپاره کردن استان می‌دهند؟ مگر مسئله توسعه فقط بودجه و طرح عمرانی است؟». نماینده اسبق ایرانشهر تأکید می‌کند که مدل توسعه در ایران ناهمگون است و نمی‌شود گفت که استان پهناور توسعه‌یافته‌تر است یا استان کوچک‌تر؟
اربابی ادامه می‌دهد: «مثلا آیا استان کوچک ایلام توسعه‌یافته‌تر از استان فارس است یا خراسان پس از تقسیمات جدید توانست توسعه‌یافته شود؟ مثلا خراسان شمالی و خراسان جنوبی چرا همچنان در انبوه مشکلات دست و پا می‌زنند یا استان گلستان پس از تقسیمات جدید نتوانست به توسعه برسد؟».
او تأکید می‌کند که دادن چنین حکم‌هایی بدون مطالعه دقیق تنها مشکلات را چند برابر می‌کند و از چهره‌های دانشگاهی انتظار می‌رود که بدون پشتوانه تحقیقاتی مسائلی مانند تقسیم استان را مطرح نکنند.
یارمحمد حسین‌بر، یکی از مدیران سابق آموزش و پرورش هم مخالف تقسیم استان سیستان و بلوچستان است و اعتقاد دارد که تقسیم استان تقلیل ماجرای توسعه‌نیافتگی سیستان و بلوچستان است.
او که به صورت ویدئوکنفرانس در نشست حاضر شده است، با اشاره به سه شاخص اساسی توسعه انسانی میزان تحصیل، ‎امید‌به‌زندگی و میزان درآمد عنوان میکند کرد:ـ ۶۰ـ درصد از دانش‌آموزان قبل از رسیدن به پایه دوارزدهم ترک تحصیل می‌کنند همچنین ۱۰ درصد از میزان بازماندگی از تحصیل از کل کشور متعلق به استان این استان است از نظر امید به زندگی، بر اساس آمار ۱۳۹۵ این عدد برای مردان ۷۲.۵ سال و برای زنان ۷۵.۵ سال است که برای مردان هفت سال و برای زنان پنج سال با میانگین کشوری اختلاف داریم.
حسین‌بر میزان درآمد را در استان سیستان‌وبلوچستان وخیم‌تر دانست و گفت: بر اساس امار اعلام‌شده توسط مرکز آمار، درآمد سالانهٔ خانوارهای شهری ۱۶۷ میلیون تومان در سطح کشور بوده که در سیستان‌وبلوچستان به ۱۰۸ میلیون تومانمی‌رسد و ما بعد از استان خراسان‌شمالی رتبه ماقبل آخر را داریم. همچنین میانگین کشوری این رقم در روستاها ۹۸ میلیون تومان است که در استان ما ۴۲ میلیون تومان می‌رسد. از این اعداد می‌شود نتیجه گرفت که درآمد خانوارهای شهری سیستان‌وبلوچستان با درآمد روستاییان سایر استان‌ها برابر است.حسین بر ادامه می‌دهد: میزان درآمد خانوار شهری کشور در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۶۷ میلیون تومان است و این میانگین در استان تنها ۱.۸ میلیون تومان برآورد شده است در درآمد خانورار نیز میانگین درآمد خانوار شهری ما با میانگین درآمد خانوار روستایی در سایر استان‌ها برابر است.

آب سد را برای صنعت انتقال می‌دهند و آب دریا را برای انسان شیرین می‌کنند
محمد باسط درازهی، نمایندهٔ دوره دهم مجلس شورای اسلامی از حوزهٔ انتخابیه سراوان سخنان خود را اینگونه آغازمی‌کند: توسعه بدون انسان، آموزش، آب و عدالت زیره بردن به کرمان و خرما بردن به سراوان است.
درزاهی ادامه می‌دهد: که آب سد را برای صنعت انتقال می‌دهند و آب دریا را برای انسان شیرین می‌کنند. ۲۰ درصد سرریز آب استان سیستان‌وبلوچستان از افغانستان به ایران، ۶۵ درصد به پاکستان و ۲۰ درصد به دریاست. ما این آب را دو دستی و بدون کنترل، مدیریت، بستن کوچکترین سیل بند و بند معمولی خاکی تقدیم می‌کنیم.  وی از مشکل بزرگتر فرسایش خاک است صحبت می‌کند و هشدار می‌دهد: تا ۲۰ سال دیگر حداقل قسمت بلوچستان، خاکی برای کشاورزی ندارد و تکه‌های کوهی لم‌یزرع خواهد شد. تأکید من روی آموزش و آبخیزداری است که کم‌هزینه‌اند و با فرهنگ مردم منطقه سازگارند.او با اشاره به اینکه توسعه چابهار و بارانداز باید همزمان با جاده‌سازی و… باشد، اضافه کرد: یک کشتی گندم که برای افغانستان می‌آید، یک هفته جاده قفل است زیرا جاده‌های ما شبیه جاده‌های روستایی است. خیلی از روستاهای ما هنوز راه دسترسی ندارند و مالرو هستند، در این استان ما پتروشیمی‌ می‌زنیم اما وقتی مردم ‌آموزش ندیده‌اند چطور می‌شود از توان آن ها برای استخدام و کار در این صنایع استفاده کرد.