ابرپروژه ایران رود از منظر مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی
​​​​​​​گروه دریامحور – امید اسماعیلی - ایرانرود یک ابرپروژه به‌منظور اتصال دریای خزر به خلیج فارس است که نخستین بار در سال 1345 مطرح شد. پروژه ایرانرود شامل ساخت یک سری سدها و انحراف جریان رودخانه‌ها و نصب سیستم‌های آبیاری برای افزایش بهره‌وری کشاورزی و بهبود تامین و ذخیره آب برای مصرف انسان است. این پروژه همچنین شامل ساخت کارخانه آب شیرین کن بزرگ برای تامین آشامیدنی جوامع مجاور است. این پروژه،  یک تلاش چندین میلیارد دلاری و چند ساله، برای بهبود مدیریت و زیرساخت‌های آب در ایران عنوان شده است، اما پروژه مخالفان جدی به لحاظ فنی و امکان پذیری و مهم تر از همه از نظر زیست محیطی دارد. یکی از نگرانی های اصلی زیست محیطی پروژه، تخریب محیط زیست به دلیل افزایش آلودگی آب و فرسایش خاک مطرح شده است. در گفت وگوی کوتاهی با علی بیت الهی، مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به این موضوع پرداخته شد:

روزنامه دریایی سرآمد: نظر شما درباره ابرپروژه
 ایران رود چیست؟
علی بیت الهی: در خصوص ایرانرود که یک راه آبی که از دریای مازندران تا ولگا و مسکو ادامه پیدا می کند و از آن طرف به سمت آب های گرم جنوب ایران یعنی دریای عمان و خلیج فارس امتداد می‌یابد، بررسی اولیه آن براساس مورفولوژی، توپوگرافی مسیر و امکان پذیر بودن انتقال و الزامات آن بوده است.
 می‌دانیم که مسیر رودخانه ای مشخصی ندارد و مسیر پستی و بلندی های متعددی دارد و نیاز به پمپ و نیروی الکتریکی دارد که مسیر آن از جنوب به سمت گودال جازموریان هدایت می شود و بعد از آنجا به سمت کویر لوت و سپس به سمت شمال مسیریابی  و امکان سنجی شده است. 

ایرانرود هنوز جای بررسی و مطالعه بیشتری را دارد

نکته بسیار مهم و حائز اهمیتی که هنوز جای بررسی و مطالعه بیشتری را دارد و کامل هم نشده است، مسائل زیست محیطی طرح است. تغییراتی که این طرح عظیم در اقلیم می تواند ایجاد کند، تلاقی ای که پهنه آبی با غلطت بسیار متفاوت نمک ایجاد می کند، ممکن است آثار سوء زیست محیطی داشته باشد که باید عواقب آن به دقت بررسی شود؛ در این زمینه گزارشی منتشر نشده است. درباره توپوگرافی و مباحث فیزیکی بحث های شده و مستنداتی وجود دارد. مسائلی که سدسازی و انتقال آب ها با مباحثی چون فرونشست ها مواجه شدیم، به دلیل عدم توجه به محیط زیست کشور بوده است که گریبانگیر ما می شوند.

روزنامه دریایی سرآمد: به نظر می‌رسد ابرپروژه ایرانرود فرصت های زیادی برای کشور ایجاد می‌کند

طرح ایرانرود از نظر امکانات و فرصت هایی 
که فراهم می کند اغواگر است اما از نظر دوست داران محیط زیست مخرب است 
بیت الهی: طرح ایرانرود از نظر امکانات و فرصت هایی که فراهم می کند و دسترسی مناطقی که به آب دسترسی خواهند داشت، به نظر اغواگر می باشد، ولی از نظر دوست داران محیط زیست مخرب است و به نفع کشور نیست. در محیط آبی که انحلال راحت تر انجام می گیرد، ممکن است خواص هیدرولوژیکی دریای خزر را از دست بدهیم؛ چون دو دریا به هم وصل شوند، در درازمدت خواص فیزیکی و شیمیایی یکسانی پیدا می کنند. این موضوع نیاز به توجه دارد و در این رابطه کار جدی هم انجام نشده است. فقط اتصال دو دریا فقط نباید مورد توجه باشد، مسائل زیست محیطی آن بسیار مهم است.

روزنامه دریایی سرآمد: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این موضوع اقدامی را انجام داده 
است؟

بیت اللهی: کاری انجام نداده است. هیچ مطالعه ای حتی از سمت دولت برای مطالعات فاز صفر آن هم درخواست نشده است.

روزنامه دریایی سرآمد: مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مرجع تحقیقات در این زمینه است؟
دکتر بیت اللهی: بله! یکی از مراکز مورد مراجعه می باشد. اما سازمان حفاظت محیط زیست، پژوهشگاه های اقیانوس شناسی، جوی، هواشناسی، نفت و ... باید مراجعه شود. مسائل مختلفی وجود دارد که متناسب با هر کدام باید به مرکز علمی و تخصصی مرتبط مراجعه گردد.