هادی حق شناس - پایانه صادرات محصولات کشاورزی یک ضرورت بزرگ برای گیلان است. اما اینکه چنین زیرساخت مهمی باید در کدام نقطه از استان احداث شود و یا اینکه کدام منطقه از استان شرایط بهتری برای راه‌اندازی پایانه صادراتی دارد به مجموعه عوامل مختلفی مرتبط است.
این عوامل را باید در دو بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تقسیم‌بندی کرد و مورد بررسی کارشناسانه قرار داد. در بخش عوامل سخت‌افزاری و انتقال کالا به پایانه، اینکه پایانه صادراتی محصولات کشاورزی به کدام اسکله یا بندر و یا به کدام مسیر فرودگاهی نزدیک باشد، به کدام آزادراه یا ایستگاه راه‌آهن دسترسی داشته باشد نکات بسیار ظریف و مهمی هستند که حتما باید به آن‌ها توجه داشت. زیرا دسترسی به تمام امکاناتی که در اینجا برشمردیم برای تجار، بازرگانان و صاحبان کالا از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار
 است.
اما مهم‌تر از مسایل سخت‌افزاری که مورد اشاره قرار گرفتند، مهمتر از احداث و راه‌اندازی پایانه صادرات محصولات کشاورزی، مسایل نرم‌افزاری از جایگاه ویژه‌تری برخوردار هستند که حتما باید در اولویت قرار گیرند. زیرا اینکه کدام گمرک یا پایانه قوی‌تر است و چه بانک‌ها و بیمه‌هایی می‌توانند فعالیت‌های پایانه صادرات محصولات کشاورزی را پوشش داده و خدمات بهتری به صاحبان کالا ارائه دهند از جمله ملزومات اساسی راه‌اندازی چنین زیرساخت مهمی محسوب می‌شود.
به عنوان مثال اگر بندر امام خمینی و بندر شهید رجایی را با یکدیگر مقایسه کنیم خواهیم دید که بندر امام ۳۰ تا ۴۰ سال قبل به راه آهن متصل شد و در مقابل بندر شهید رجایی ۲۰ تا ۳۰ سال بعد به ریل اتصال پیدا کرد. همچنین بندر امام حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر به تهران نزدیکتر است اما با این وجود ۶۰ تا ۷۰ درصد صادرات و واردات کشور از طریق بندر شهید رجایی انجام 
می‌شود.
سوالی در این‌جا مطرح می‌شود، چرا بندر شهید رجایی به پایانه صادرات و واردات کشور تبدیل شد؟
در پاسخ به این سوال ابتدا باید به امکانات نرم‌افزاری این بندر توجه کنیم. امکاناتی مانند وجود بانک‌ها و بیمه‌ها، فرودگاه بندر عباس و گمرک که این بندر را به مرکز صادرات و واردات کشور تبدیل کرده است. در واقع باید گفت امکانات زیرساختی، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری که امروز در بندرانزلی و منطقه آزاد انزلی شکل گرفته است در کنار وجود گمرک بندرانزلی، بانک‌ها، بیمه‌ها و پایانه‌ها یک فرصت بی‌نظیر برای ایجاد پایانه صادراتی محصولات کشاورزی در حوزه بندرانزلی فراهم آورده است. البته در اینجا نباید از عامل بسیار مهم دیگری همچون رژیم حقوقی منطقه آزاد هم غافل شد.
معتقدم با اتصال راه آهن به سایت منطقه آزاد انزلی مجموعه سایت منطقه آزاد و اداره بندر می‌توانند زیرساخت مهمی همچون پایانه صادراتی را به خوبی تحت پوشش خود قرار دهند. از طرفی ایجاد پایانه صادرات محصولات کشاورزی در حوزه گیلان و با محوریت بین منطقه آزاد و اداره بندر به طور مشخص در محدوده شهرستان انزلی برای کل کشور و استان گیلان مفید خواهد
 بود.
رژیم حقوقی منطقه آزاد، بسته‌بندی کالا، خط کشتیرانی و غیره تحت یک مجموعه واحد و به هم پیوسته، تسهیلات خوبی را برای کالاهای صادراتی، تجار و صادرکنندگان ایرانی فراهم می‌کنند. وقتی از پایانه صادراتی صحبت می‌کنیم طبیعتاً فقط به یک کالا فکر نمی‌کنیم بلکه مجموعه کالاهای صادرات محور را مدنظر قرار می‌دهیم که باید بستر لازم برای صادرات آن‌ها فراهم شود.
در واقع پایانه صادراتی تنها برای صادرات کیوی یا سیب و پرتقال احداث نمی‌شود در این مجموعه وسیع باید انواع مرکبات، چای و سایر محصولات کشاورزی نظیر پیاز، سیب‌زمینی، فندق و بادام زمینی هم مدنظر قرار داده شود. از سوی دیگر معتقدم در بحث مربوط به صادرات کالا باید مجموعه‌ متنوعی از خدمات نظیر بسته‌بندی، انبارداری، کشتیرانی، بیمه و بانک به عنوان یک بسته و پکیج مورد توجه و دقت قرار گیرند. چراکه تنها در این صورت است که می‌توانیم در خصوص مکان‌یابی و محل جانمایی پایانه صادراتی محصولات کشاورزی گیلان تصمیم منطقی و درستی اتخاذ کنیم.
*کارشناس مسایل اقتصادی