جهش ۱۰میلیارد دلاری مبادلات ایران و آفریقا از راه می‌رسد؟
​​​​​​​گروه ترانزیت - امید متین - گسترش تجارت ایران با کشورهای قاره آفریقا و به دست آوردن سهم قابل‌توجه از بازارهای هدف جدید، حالا مدتی است که تبدیل به یکی از اولویت‌های اصلی اقتصاد ایران شده است. قاره آفریقا و کشورهای آفریقایی اما نسبت به کشورهای منطقه و همسایه فاصله بیشتری دارند و کالاها باید مسافت بیشتری را طی کنند. خطوط کشتیرانی و استفاده از زنجیره حمل‌ونقل دریایی نیز در این رابطه اهمیت بالایی پیدا می‌کنند.
به گزارش روزنامه دریایی اقتصاد سرآمد، روز یکشنبه (7اردیبهشت) بود که سومین اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا با حضور مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور؛ سیدمحمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت و جمعی از مسئولان و فعالان اقتصادی آغاز به کار کرد. در این اجلاس، روابط ضعیف اقتصادی ایران و آفریقا مورد بحث قرار گرفت و بر لزوم افزایش همه‌جانبه همکاری‌ها تأکید شد.
در همین اجلاس بود که وزیر صنعت، معدن و تجارت، از برنامه‌ریزی برای افزایش مبادلات تجاری ایران و آفریقا به بیش از ۱۰میلیارد دلار خبر داد و گفت: دوستی ایران و آفریقا، یک پیوند دیرپای فرهنگی و تاریخی است که امروز به سرمایه‌ای گرانقدر تبدیل شده است. اتابک با اشاره به سطح نامطلوب فعلی مبادلات که معادل ۳درصد از صادرات و یک‌درصد از واردات ایران (تنها ۸۰۰میلیون دلار است)، گفت: تصور کنید افق همکاری ایران و آفریقا سالانه بیش از ۱۰میلیارد دلار مبادله کالا، خدمات، دانش فنی و زنجیره ارزش باشد؛ برای دستیابی به این عدد برنامه‌های کلانی داریم.
هدف‌گذاری برای رسیدن تجارت ایران و قاره آفریقا به سطح 10میلیارد دلار که وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره آن صحبت کرده است، یکی از موضوعاتی است که نیازمند زیرساخت‌های متعدد در حوزه لجستیک و حمل‌ونقل دریایی است. در این میان به اعتقاد کارشناسان اقتصادی و بسیاری از فعالان حوزه تجارت خارجی، تسهیل فرآیندهای مربوط به تجارت نیز یکی از چالش‌های اساسی پیش‌رو برای دستیابی به نقطه هدف‌گذاری از صادرات و تجارت با کشورهای قاره آفریقاست.

اهمیت هدف‌گذاری برای توسعه خطوط کشتیرانی
برنامه توسعه خطوط کشتیرانی ایران به نقاط مختلف جهان به‌ویژه بخش‌های مختلف قاره آفریقا، با توجه به بازارهای موجود در آن منطقه، مدتی است که به‌صورت ویژه در دستور کار مسئولان دستگاه‌های مختلف قرار گرفته است. هرچند کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هنوز هم مانند بسیاری از سال‌های گذشته درگیر تحریم‌های غیرقانونی است، اما شاهد گسترش خطوط کشتیرانی کشور در سال‌۱۴۰۳ بودیم.
از مدت‌ها قبل مسئولان گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران اعلام کردند که خطوط منظم کشتیرانی به آفریقا در حال فعالیت مستمر هستند و ناوگان ملی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نیز همسو با سیاست‌های کلی کشور برای توسعه تجارت با کشورهای آفریقایی، آماده توسعه خطوط و ناوگان حمل بار صادراتی به مقصد کشورهای آفریقایی است. حمل‌ونقل دریایی نقشی بسیار مهم در تسهیل تجارت بین‌المللی و سیستم‌های اقتصادی جهانی ایفا می‌کند. یکی از بخش‌های اقتصادی که تأثیر زیادی از اعمال تحریم‌ها پذیرفت، حمل‌ونقل دریایی بود که به‌واسطه پشتیبانی حداکثری از تجارت خارجی شامل صادرات و واردات روی سایر بخش‌ها نیز تأثیر می‌گذارد. تحریم‌ها موجب شد خطوط کشتیرانی بزرگ خارجی به جای ورود به بنادر ایران به بنادر کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس بروند و کالاهای متعلق به ایران را در این بنادر تخلیه کنند که این موضوع هزینه‌های زیادی به ایران تحمیل کرده است.
کشتیرانی برای حمل‌ونقل به ادوات خاصی نیاز دارد که عموماً بین‌المللی است. یکی از این ادوات بیمه‌ها هستند؛ بیمه‌ها یکی از عوامل اصلی و مهم تجارت دریایی است و به‌خاطر تحریم کشتیرانی از طرف بیمه‌های بزرگ کشتی‌های ما عملاً به ۹۰درصد دنیا نمی‌توانستند رفت‌وآمد کنند. کشتیرانی جمهوری اسلامی پیش از تحریم‌ها سهم مناسبی از بازارهای بین‌المللی داشت و سهم قابل‌توجهی از خط کانتینری را داشتیم که به‌دلیل تحریم‌ها از بین رفت.

توسعه فعالیت‌های گروه کشتیرانی ایران در آفریقا
گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین ناوگان کشتیرانی منطقه و هجدهمین ناوگان بزرگ کانتینری جهان از مدت‌ها قبل اعلام کرده که آماده کمک به گسترش مبادلات تجاری ایران با کشور‌های آفریقایی است. براساس اظهارات مسئولان این مجموعه، گروه کشتیرانی در راستای توسعه فعالیت خود در این قاره، دفاتری را در سه‌بخش شمال، غرب و شرق‌آسیا راه‌اندازی کرده است که در کشور‌های لیبی، کنیا و سنگال مستقر هستند. طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته دفتر لیبی، گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران حمل‌و‌نقل کالا از لیبی، مصر، الجزایر و تونس را پوشش می‌دهد. همچنین دفتر کنیا، حمل‌و‌نقل از این کشور، تانزانیا، زنگبار و سایر کشور‌های همجوار را در دستور کار دارد. از طرف دیگر به تازگی فعالیت‌هایی نیز در کشور سنگال آغاز شده است که در حال حاضر مراحل ابتدایی خود را طی می‌کند.
امیر بیات، معاون توسعه بازار گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران نیز در سومین اجلاس همکاری‌های ایران و آفریقا از توسعه فعالیت‌های این گروه در قاره آفریقا خبر داد. ادعای دیگر مطرح‌شده از سوی معاون گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران این است که گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران توانایی این را دارد که از طریق کریدور شمال-جنوب بازار آفریقا را به بازار کشور‌های روسیه و حوزه CIS متصل کند. بیات همچنین گفته است که گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران موفق شد در سال 1403 با حمل‌و‌نقل 900هزار TEU کانتینر رکورد حمل کانتینری خود را بشکند که از این رقم 32هزار TEU کانتینر در مسیر‌های قاره آفریقا جابه‌جا شدند.
مسئولان گروه کشتیرانی ایران همچنین اعلام می‌کنند که این مجموعه در حال حاضر این امکان را دارد که کالا را از شمالی‌ترین و جنوبی‌ترین نقطه در چین و همچنین کشور‌های مالزی، سریلانکا، تایلند و شرق و غرب‌هند به و از این قاره حمل کند. براساس گزارش‌های موجود همچنین گروه کشتیرانی بزرگت‌رین ناوگان تجاری دریای خزر را در اختیار دارد. از سوی دیگر، همزمان مالکیت بندر سالیانکای روسیه در شمال دریای خزر متعلق به گروه کشتیرانی است.

اهمیت قیمت و امنیت برای کشتیرانی به آفریقا
کارشناسان معتقدند که توسعه روابط تجاری با آفریقا نیازمند پیش‌بینی زیرساخت‌های لازم است. بر این اساس توسعه روابط تجاری با آفریقا یک حرکت بسیار خوب است. اقتصاد آفریقا و ایران می‌تواند مکمل همدیگر باشد. البته برای روابط اقتصادی با هر کشور و هر نقطه‌ای از دنیا احتیاج به زیرساخت‌هایی داریم که متأسفانه هیچ موقع به این موضوع توجه نداشته‌ایم.
در حال حاضر اگر بهترین تعرفه‌ها را با آفریقا داشته باشیم و بخواهیم از اقتصاد مکمل‌مان نهایت استفاده را ببریم، به این معنی که هرچه آن‌ها نیاز دارند برایشان تأمین کنیم و هرچه خودمان نیاز داریم، از آن‌ها بگیریم؛ نیاز به یک‌سری الزامات اولیه و زیرساخت داریم. توسعه روابط با آفریقا در صورت عدم‌وجود این زیرساخت‌ها امکان‌پذیر نیست. این زیرساخت‌ها شامل روابط سیاسی و مسائل ناشی از تحریم‌ها می‌شود. در صورت عدم‌تأمین زیرساخت‌ها، ارتباط با آفریقا نمی‌تواند نتیجه فوق‌العاده‌ای داشته باشد، ممکن است تلاش ما ۱۰۰ باشد ولی نتیجه این تلاش حتی ۱۰ هم نشود.